Izbjeglička kriza - izazov za bezbjednost Crne Gore

Crnoj Gori, kao državi koja teži implementiranju liberalnih vrijednosti u donošenju odluka u spoljnoj politici, izbjeglička kriza pred novom eskalacijom predstavlja prvorazredni izazov. Radi se o potencijalnoj prijetnji bezbjednosti, koja stavlja na ispit, kako samu vlast, tako i društvo u cjelini.

Etična spoljna politika Evropske unije, prema kojoj se ravna Crna Gora, u velikoj mjeri isključuje unilateralne pristupe spoljno-političkim pitanjima, koji bi imali osnovu isključivo u partikularnom interesu, te podrazumijeva širi komunitarni pristup.

Stav prema ukrajinskoj krizi je primjer za to.

Ljudska bezbjednost

Etična spoljna politika EU integriše u sebi pojam ljudske bezbjednosti koji je, za razliku od pojma nacionalne bezbjednosti, orijentisan ka zaštiti ranjivih i nemoćnih od egzistencijalnih prijetnji, u ovom slučaju u propalim državama šireg regiona Bliskog istoka i Afrike.

Zato pitanje bezbjednosti EU, pa i Crne Gore kao kandidata za članstvo, nije moguće posmatrati samo i isključivo kao pitanje bezbjednosti državnih granica. U okviru ovog shvatanja ljudi u nevolji pred našim granicama ne mogu biti svedeni na brojeve, odbitke i decimale. Po ljudskoj prirodi trebalo bi da budemo empatični prema ranjivosti tih ljudi koji ne pripadaju našim generičkim grupama.

Paradigma u vezi sa ovim pristupom je stav najjačeg državnika EU, njemačke kancelarke Angele Merkel, sadržan u frazi „Wir schaffen das“ iz 2015. godine, koja je otvorila put za prihvat skoro milion izbjeglica u Njemačku.

Političke borbe u EU i posledice za Crnu Goru

Očigledno je da zajednička politika EU prema izbjegličkoj krizi u regionu ne funkcioniše. Anti-imigrantski sentimenti, koji su narasli širom Zapadne Evrope, u velikoj mjeri su uzrokovali slom liberalno orijentisanih politika i jačanje desnice. U Italiji Salvinijeva vlada planira da protjera pola miliona izbjeglica, slične planove ima i Kurcova vlada u Austriji. Poljska i Mađarska drže zatvorene granice za izbjeglice, a onima koji uđu prijete krivičnim progonom. U Njemačkoj, Merkel je pod snažnim priskom Bavarske CSU koalicione partije u Vladi da napusti politiku otvorenih vrata i prekrši liberalne principe do kojih joj je veoma stalo.

Iako je broj imigranata i izbjeglica u odnosu na krizu iz 2015. opao poslije sporazuma EU sa Turskom, izgleda da je pitanje dana kada bi kriza mogla ponovo da eskalira. U realističnom scenariju otvaranja nove izbjegličke rute, tzv. Južne rute, Crna Gora bi mogla da se nađe pred ozbiljnim izazovom.

Južna ruta, kao što se vidi na karti, uključuje teritoriju Crne Gore i ona u neposrednoj perspektivi može postati glavni pravac kretanja izbjeglica na visokoj skali, tim prije što je Balkanska ruta uglavnom zatvorena.

U kontekstu uzdrmanih liberalnih principa i sloma zajedničke izbjegličke politike EU podsjeća na tvrđavu koja zatvara svoja vrata i problem prenosi na neposredno susjedstvo. Kako sve članice EU na njenim južnim granicama odbacuju ideju da budu centar za prihvatanje izbjeglica, potencijalno rješenje za prihvat vidi se u Albaniji, koje izgleda adekvatno u sadašnjim okolnostima. Uz Albaniju i Crna Gora bi mogla se posmatra kao država-pivot u upravljanju potencijalno novom izbjegličkom krizom. Pri tome se ima u vidu da se radi o državi kandidatu za prijem u EU, ima iskustva u zbrinjavanju izbjeglica nakon kosovske krize 1999. godine i članica je NATO-a.

Predsjednik Savjeta EU Donald Tusk je promovisao ideju o formiranju centra u Evropi, ali izvan EU.

Cordon sanitarie?

Čini se da bi ovo moglo biti ne samo spoljno-politički izazov za aktuelnu vlast, već i za političku i društvenu zajednicu u cjelini, jer se tiče ključnih vrijednosti koje baštini Crna Gora, principa saradnje sa EU, kao i očuvanja nacionalnog interesa.

Potencijalna kriza hipotetički otvara pitanja uloge i perspektive Crne Gore kao kandidata za članstvo u EU, kao i rizika preuzimanja uloge države-pivota pri EU. Sličnu poziciju je nekada imala Kraljevina Jugoslavija u ulozi cordon sanitarie protiv širenja boljševizma prema Zapadu.

Autor je politikolog

( Dragan Božović )