Zanimljiv film o Stivu Džobsu i izuzetno ostvarenje ”Zatvorenici”

Džobs (Jobs, Joshua Michael Stern, 2013)

Stiv Džobs je jedan od ljudi koji su oblikovali svijet u kome živimo. Njegova firma je bila prva koja je uspjela da tehnički uređaj pretvori u svima prepoznatljiv statusni simbol. Prozvodi kompanije Epl su tako uvijek slali snažnu društvenu poruku koja je nadilazila tehničke specifikacije njihovih uređaja. Uostalom, teško da ijedna firma ima tako fanatične sljedbenike kao što je to slučaj sa Džobsovom kompanijom. Kada se zbog zdravstvenih problema Džobs povukao iz javnosti, scenarista Met Vajtli je počeo da piše film o njegovom životu, koji je pred publiku došao dvije godine nakon što je umro.

Stiv Džobs (Ešton Kučer) i Denijel Kotke (Lukas Has) su mladi studenti koji napuštaju fakultet i odlaze u Indiju kako bi proširili duhovne horizonte. Po povratku, Džobs se zapošljava u kompaniji Atari, ali je neomiljen među kolegama. Ubrzo se povezuje sa svojim drugom iz djetinjstva Stivom Vozniakom (Džoš Ged) i zajedno sa njim osniva kompaniju Epl. Uporedo sa rastom i razvojem kompanije, mijenjaće se i odnos Stiva i njegovog okruženja.

Režiser Džošua Majkl Stern je snimio konvencionalan biopik o zanimljivoj i neobičnoj ličnosti. Iako film traje dva sata, autori ga prekidaju tamo kada bi vjerovatno postao najzanimljiviji i završavaju predstavljanjem prvog Eplovog velikog uspjeha u novoj eri, odnosno ajmeka i ajpoda. Prećutna pretpostavka ovog filma je da je svako upoznat sa onim što je Epl bio u protekloj deceniji. Tako ovo djelo pati od problema koji je imao i francuski biografski film o Edit Pjaf “Život u ružičastom” (Olivije Dahan, 2007), odnosno namijenjen je publici koja već zna nešto o onome što će gledati.

Iako neki događaji koje opisuju kultni “Pirati iz Silicijumske doline” (Martin Burk, 1999), ovdje nisu prikazani, autori uspjevaju da dočaraju svu kompleksnost Džobsovog karaktera. Ironija je u tome da je upravo ovakav, neidealizovani Džobs, glavni razlog zašto film nije uspio da zadovolji očekivanja publike. Naime, neosporno je da je Stiv Džobs bio vizionar koji je znao da iz svojih saradnika izvuče maksimum. Njegove menadžerske metode su bile nekonvencionalne, ali su pokazivale rezultate i promovisale posebnu korporativnu logiku koja je smatrala da je maltretiranje zaposlenih prihvatljivo i poželjno, ako dovodi do povećanja profita. Zaradom i strahopoštovanjem koje je ulivao, Džobs se pozicinirao kao model kome danas teži svaki menadžer u kapitalizmu.

Iz prethodnog opisa je jasno da je Džobs tip osobe koja polariše ljude. Protivnici izrabljivačke ekonomije će se fokusirati na Džobsove intervjue za posao u kojima je ponižavao kandidate, prijeku narav zbog koje je često ljudima davao otkaze na licu mjesta, potrebu da tuđe rezultate prikazuje kao svoje, kao i izrazitu pohlepu zbog koje je novčano zakidao svoje najbliže saradnike i porodicu. Ljubitelji Džobsovog lika i djela će istaći kako je hrabrim i originalnim poslovnim odlukama u potpunosti promijenio računarsku industriju, kako je bio izuzetan govornik i prvi koji je shvatio pravu vrijednost dizajna, kako je među prvima našao način da od servisa zarađuje više nego od hardvera, kako je bio fanatično posvećen poslu i kako se nije zadovoljavao time da pravi bolje verzije onoga što je pravila konkurencija, već je težio da promoviše i osmišljava nove proizvode. Film “Džobs” pokušava da prikaže obje strane njegove ličnosti, što neće prijati ni obožavateljima ni mrziteljima. Džobs je ovdje heroj kapitalizma i lične inicijative, ali je isto tako pretjerano osvetoljubiv i često psihopatski nastrojen čovjek. Ipak, autori kao da ne mogu da istraju do kraja u prikazivanju ovakvog, realnog Džobsa, pa je zaokruženje u stilu posvete njegovom geniju, iako se prije toga prikaz ne može okarakterisati kao laskav.

Djelo se nedovoljno fokusira na neke zanimljive detalje iz Džobsovog života, kao što je odnos prema kćerci i porodični život. Manji problem bi bio da se autori uopšte ne dotiču ovih tema, ali to nije slučaj. Tako prvo gledamo Stiva koji ne želi da prizna da ima dijete, a onda u jednom kadru preskočimo nekoliko godina i zatičemo njegovu kćerku na kauču. Takođe, odnos Gejtsa i Džobsa je površno i loše opisan, a u čitavoj priči oko Eplovog računara Lise i Majkrosoftovog operativnog sistema, preskočena je ključna uloga firme Kseroks. U želji da se podvuče Džobsovo neosporno vizionarstvo, film ne opisuje nijednu situaciju u kojoj je Epl prigrabio softver druge firme, iako ta poslovna praksa nije bila nimalo strana Džobsu (a ni Gejtsu).

I pored nabrojanih mana, autori daju poštenu sliku o tome kakav je Džobs bio, čemu je svakako doprinijela i iznenađujuće korektna gluma Eštona Kučera. Djeluje da bi sa dodatih pola sata koji bi opisali Džobsove godine slave i bolesti, ovo bilo definitivno djelo o njegovom životu. Kako to nije slučaj, zaključak je da je riječ o kvalitetnom i zanimljivom, ali donekle nedorečenom filmu. Nezadovoljnim gledaocima ostaje da sačekaju Sorkinovu verziju koja treba da se pojavi sljedeće godine, iako ni ova nije razočarenje.

Konačna ocjena: 6/10.

Zatvorenici (Prisoners, Denis Villeneuve, 2013)

Kada je kanadski režiser Denis Vilnev 2010. godine snimio „Blizance“, taj film je potpuno opravdano prepoznat od strane kritike i publike kao izuzetan. Potresna priča o bratu i sestri koji pokušavaju da otkriju ko im je zaista bila majka, mogla se gledati kao porodična tragedija, ali i kao jezgrovita, politička freska o životu na Bliskom istoku. Zbog toga je Vilneova odluka da nakon ovako slojevitog filma čija tematika priziva učešće na festivalima snimi žanrovsku, kamernu dramu o kidnapovanju, dočekana sa iznenađenjem. Pokazuje se da Vilnev nije razočarao, te da su „Zatvorenici“ najbolje djelo na ovu temu još od holandskog „Nestajanja“ (Georg Sleizer, 1988).

Keler Dover (Hju Džekmen) i Frenklin Birč (Terens Haurad) slave Dan zahvalnosti zajedno sa svojim porodicama. Praznik se ubrzo pretvara u tragediju kada porodice otkrivaju da su im šestogodišnje kćerke nestale. Doverov stariji sin, Ralf Dover (Dilan Minet), nestanak djevojčica dovodi u vezu sa kombijem koji je bio parkiran u blizini. Policija ubrzo hapsi vlasnika kombija, Aleksa Džonsa (Pol Dano), koji tvrdi da ne zna ništa o kidnapovanju. Nakon ispitivanja, detektiv Loki (Džejk Gilenhal) koji je zadužen za slučaj, mora da oslobodi Aleksa. To izaziva bijes roditelja koji Aleksa smatraju odgovornim, iako nemaju nikakav dokaz.

Mada bi se na osnovu priče „Zatvorenici“ olako mogli o(t)pisati kao još jedna krimi-drama, teško da išta može biti dalje od istine. Ovo djelo je savršeno odglumljena studija o karakterima koja od početka do kraja ne gubi fokus, već sve vrijeme priča priču o nestanku djevojčica i naporima roditelja i policije. Iako traje gotovo dva i po sata, ovdje nema protraćenog kadra, pogleda ili rečenice. Apsolutno sve ima smisla i veze sa slučajem, pri čemu drama nikada ne postaje patetika, a akcija uvijek logično proishodi iz onoga što gledamo.

Za razliku od većine filmova sličnog tipa koji snagu generišu iz odnosa dva glavna junaka, ovdje imamo čitavu galeriju likova čiji su psihološki portreti savršeni. Dover bi se mogao okarakterisati kao glava patrijarhalne porodice u ruralnoj zabiti Amerike. On je arhetip zaštitnika i zrelog čovjeka koji živi za svoju ženu i djecu. Često lovi zajedno sa sinom, dok u podrumu ima gas maske, konzerve hrane i oružje. Time je Dover spreman za svaku globalnu katastrofu, ali istovremeno previđa opasnosti koje ga čekaju u mikrokosmosu komšiluka. Namjerna ironija u filmu je da mu kćerku kidnapuju u trenutku kada ona sa drugaricom odlazi da donese pištaljku za opasnost. Gluma Hjua Džekmena je apsolutno besprijekorna, što naročito dolazi do izražaja u sceni sa fotografijama koja je dramski vrhunac filma, kao i u napuštenoj kući.

Lik njegove žene nije ništa manje upečatljiv. Ona je potpuno oslonjena na muža i zbog toga se njen svijet ruši kada joj kćerka nestane. Kako sigurnosti više nema, ona ne izlazi iz kuće, povlači se u sebe i dane provodi uz tablete za smirenje, iako u svom okruženju ima sina kome takođe treba pomoć. Time postaje dobrovoljni zatvorenik, što je riječ kojom bi se mogli opisati gotovo svi akteri filma.

Nasuprot Doverovom konzervativizmu imamo intelektualni liberalizam njegovih porodičnih prijatelja, Birčovih. Oni su svjesni svojih ograničenja, ali su isto tako svijesni i da je ono što Dover radi vjerovatno jedini način da pronađu svoje dijete. Zbog toga prećutno prihvataju Doverove izbore, nedovoljno hrabri da ih spriječe, i nedovoljno jaki da bi aktivno učestvovali. Čak je i sporedni lik sveštenika koji radije bira da ubije onog koga ispovjeda, nego da prekrši zakletvu i ispovjest prenese policiji, upečatljiv detalj koji treba da dočara atmosferu koja vlada u ovom gradu koji kao da se graniči sa mjestom iz „Kičme zime“ (Debra Grenik, 2010).

Od ostalih likova se izdvaja detektiv Loki koji je ono što bi Dover bio da je policajac. Odgovoran i sposoban, on je zvijezda stanice i čovjek koji je riješio svaki dodijeljeni slučaj. Ova usputna opaska objašnjava prilično turbulentan odnos između njega i šefa stanice, a najbolji element je što Loki ostaje opsjednut poslom i relativno misteriozan do samog kraja. Njegov život pratimo kroz slučaj prosto zato što van slučaja on život gotovo da i nema. Za razliku od patetike i usamljenosti koji bi pratili ovakav prikaz u drugim filmovima, ovdje gledamo potpunu posvećenost, zdravu ambiciju i želju da se problem riješi. O mentalno hendikepiranom Aleksu Džonsu i njegovoj starateljki Holi Džons (Melisa Lio) mogao bi takođe da slijedi pasus superlativa, pri čemu se Aleksov lik lako može povezati sa onim što bi mogla postati Doverova kćerka.

Vizuelno, Vilnev daje obilje simbola koji omogućavaju čitanje filma u političkom i religioznom ključu. Sa druge strane, kao odmjeren i inteligentan autor on rijetko insistira na njima. Upravo to što se djelo u svakoj sekundi čvrsto pozicionira u žanrovskim vodama na kraju i rezultira ovako vanserijskim kvalitetom.

Kako bi se podvukla religioznost i konzervativnost naših glavnih junaka, gledamo suvišne priveske i tetovaže sa krstićima, ali u paru sa istim ne ide predvidljiva zaostalost ili nerazumnost, već samo bol gubitka i želja da se situacija preokrene. Time se, po prvi put, konzervativnost opisuje kao validan izbor koji se niti veliča niti kori, a uvodi se samo kako bi izbori junaka bili razumljiviji. Pored toga, pretjerana predostrožnost glavnog junaka u prvoj polovini se lako može, iz ugla gledaoca, shvatiti kao paranoja. Recimo, samo Dover čuje rečenicu koju mu Aleks izgovara ispred stanice i melodiju koju pjevuši ispred kuće, pa tako ispada da ključne elemente slučaja uvijek saznaje kada je sam. Zbog toga je gledalac dodatno u nedoumici da li Dover umišlja ove događaje ili ne, što i ovako napetu priču čini zanimljivijom.

Kraj je potpuno logičan i priziva poređenje sa filmom kakav je „Početak“ (Kristofer Nolan, 2010). Jedina zamjerka je što detektivu promakne bitan element sporednog slučaja, koji je prilično očigledan. Međutim, i to se može posmatrati kao težnja autora da previdom pokaže Lokijevu opsjednutost kidnapovanjem. Film ima i nekoliko neobičnih i malo vjerovatnih slučajnosti, ali čak i tada priča djeluje vjerodostojno.

Najveći kompliment koji bi se mogao dati „Zatvorenicima“ je što je od prve do zadnje scene jasno da je riječ o temeljno osmišljenom djelu. Sve i da kvalitet ostavimo po strani, snimiti originalnu priču je neuporedivo lakše od toga da se snimi ona koja je više puta ispričana, ali za koju će gledalac imati osjećaj da je gleda po prvi put. Ovaj film je školski primjer djela koje je uspjelo u tome.

Konačna ocjena: 9/10.

Galerija

( Radenko Savić )