Pod vodom mjeri ko hoće, država nema podatke

Sektor za hidrografiju (SHO) Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju Crne Gore (ZHMS) upozorio je da na primorju vlada pravi haos kada je riječ o izvođenju hidrografskih i batimetrijskih premjera, a koje često za potrebe raznih investitora, izvode nedovoljno stručni i osposobljeni domaći ljudi, odnosno strana pravna lica koja to rade mimo nadzora SHO koji je zakonom propisana obaveza.

U Boki Kotorskoj se trenutno realizuje više velikih stranih investicija koje podrazumijevaju i izvođenje radova u moru i priobalju, a za koje je neophodno prikupiti adekvatne hidrografske podatke. Za izvođenje tih poslova angažuju se najčešće strane firme, poput slovenačke „Harpha Sea“ iz Kopra, koja je radila hidrografski premjer nekoliko djelova akvatorijuma Luke Kotor 2009, odnosno ove godine hidrografski premjer šireg akvatorijuma marine Porto Montenero u Tivtu u potrazi za mogućim anomalijama (zaostalim neeksplodiranim ubojnim sredstvima) u morskom dnu. Podatke dobijene iz tih, kao i još nekih u međuvremenu preduzetih istraživanja našeg podmorja, SHO nije dobio, iako je to zakonska obaveza.

„Opšta je pojava da niko niko ne obavještava ZHMS o vrsti mjerenja koja izvodi, niti nam dostavlja kopiju podataka mjerenja. Imali smo priliku da uporedimo podatke standardnog premjera sa podacima batimetrijskog premjera koje su na dijelu hercegnovske rivijere vršili geometri sa srednjom stručnom spremom i koji nisu specijalizovani za tu vrstu poslova. Uz taj nedostatak stručnosti, oni su premjer vršili sa neprofesionalnom opremom, odnosno sonarom tzv. fish finderom, bez hidrografskog softvera, bez instrumenata za odredjivanje brzine zvuka... Očekivano, kvalitet tako dobijenih podataka je bio katastrofalan“, kaže za „Vijesti“ stručni saradnik u SHO i nekadašnji načelnik bivšeg Hidrografskog instututa Mornarice VSCG, magistar hidrografije Dušan Slavnić.

On naglašava da po Zakonu o hidrografskoj djelatnosti, hidrografske premjere u moru i na unutrašnjim plovnim putevima, snimanje objekata u priobalnom području, na morskom dnu i u podmorju za potrebe pravnih i fizičkih lica, mogu obavljati domaća i strana pravna lica koja su za to registrovana i koja ispunjavaju određene preduslove što im izdavanjem dozvole, potvrđuje Agencija za zaštitu životne sredine.

Prije početka obavljanja bilo kakvih konkretnih poslova, oni koji dobiju dozvolu Agencije za zaštitu životne sredine, obavezni su da o datumu početa izvođenja radova obavijeste najbližu Lučku kapetaniju i ZHMS, kojima treba da dostave i po jedan primjerak projekta sa podacima o obimu planiranih radova i metodologiji snimanja. Nakon završetka radova, izvođači su duži da jednu kopiju prikupljenih podataka dostave državi Crnoj Gori. Svi podaci ovog tipa u svakoj zemlji svijeta smatraju činjenicama od posebnog interesa za državu.

„Prema Konvenciji Ujedinjenih nacija o pravu mora UNCLOS, naša država ima pravo da zahtijeva i dobije kopiju svih podataka koje strani istraživački brod prikuplja u našim vodama, a po našem zakonu, svi domaći i strani subjekti koji vrše mjerenja u našim vodama dužni su da kopiju podataka dostave našoj nacionalnoj hidrografskoj službi, to jest ZHMS Crne Gore. Kod angažovanja stranih istraživačkih brodova i ekipa, naručilac posla često ne obavještava ZHMS o vrsti projekta, a redovno nam se ne dostavljaju kopije podataka dobijenih tim premjerima. Imao primjer istraživačkog broda 'Hercules' koji je u našoj akvatoriji par sezona uzastopno, između ostalog, vršio i opsežna batimetrisjka mjerenja i mjeranja tzv. panoramskim sonarom.

Batimetrijski premjer je vršen najsavremenijim i vrlo skupim multibim batimetrijskim sistemom koji mi dugoročno, najvjerovatnije nećemo moći nabaviti. 'Hercules' je detaljno premjerio kompletan Bokokotorski zaliv i dobar dio prioobalnog akvatorijuma na otvorenom moru, a ZHMS godinama ne uspijeva da dobije te podatke. Na ovaj način se odričemo izuzetno korisnih podataka na koje kao država imamo pravo, a čija se vrijednost može mjeriti stotinama hiljada eura.

Takođe, lišavamo se mogućnosti da sa tim podacima ažuriramo naše pomorske karte koje su izrađene na osnovu zastarjelih podataka dobijenih premjerom izvršenim prije 60 godina“, kaže Slavnić napominjući da se Zakon o hidrografskoj djelatnosti u Crnoj Gori mora poštovati, a naručioci poslova trebalo bi da budu svjesni i da većinu onoga što skupo plaćaju stranim kompanijama, može mnogo jeftinije i brže obaviti SHO ZHMS Crne Gore.

Brod „Hercules“ američke istraživačke fondacije „RPM Nautical“ sa Floride već godinama vrši hidroarheološka istraživanja na Crnogorskom podmorju u sklopu projekata koji su „aminovali“ Ministarstvo kulture i JU „Regionalni centar za obuku ronilaca za podvodno deminiranje, spasavanje i kontrolu na moru“ RCUD iz Bijele, ali izuzetno vrijedni prikupljeni hidrografski podaci još nisu došli do naših nadležnih državnih institucija.

( Siniša Luković )