Javno se radi od odlaska Turaka, ali su putevi još loši

Zbog razruđenosti i zahtjevnog terena, ali i nemara lokalne i državne vlasti, Opština Kolašin se ne može pohvaliti dobrom putnom infrastrukturom ni krajem druge decenije 21. vijeka.

Radovi su često nekvalitetni, pa i danas ima sela do kojih se ne može osim terenskim vozilima, a nekada i samo pješke.

Koliko su nekadašnji entuzijazam i napori bili moćniji od savremene mehanizacije i graditeljskih vještina, jasno je iz priče nekoliko hroničara lokalne istorije.

Oni u arhivama imaju dokaze da su početkom prošlog vijeka gradilo kvalitenije, nekad čak i brže s obzirom na uslove i mogućnosti, a da je sagrađeno duže trajalo.

Već poslije osobođenja od Turaka 1878. godine, priča doskorašnji direktor kolašinskog Centra za kulturu Branislav Jeknić, počeli su “javni radovi“.

Prvi put javnim radovima gradio se put “krčanik“, od Podgorice za Kolašin i Andrijevicu. Kanije, tom trasom izgrađen je i “kolski“ put koji je povezivao Kolašin sa Podgoricom. Gradnja te saobraćajnice bila je i prilka za plemensko nadmetanje Rovčana, Moračana i Vasojevića.

Uslijedili su, priča Jeknić, radovi na izgradnji puta od Kolašina do Mojkovca. Odmah po oslobođenju Polja, odlučeno je da se gradi put.

Zahtjevni posao odradili su, između ostalih, 1886. godine, vojnici četiri bataljona Kolašinske brigade, serdara Mira Pavićeva Vlahovića.

“Taj put je urađen tako da su se dva konjanika uporedo svuda mogla mimoići. Novi most bio je sagrađen blizu turske granice na Podbišću i povezivao je desnu i lijevu obalu rijeke Tare na crnogorskoj teritoriji. I most i put su bili završeni brzo i kvaliteno do zime 1886“, kaže Jeknić za “Vijesti”.

Šest godina kasnije, uspješno je urađen još jedan, za to doba vrlo zahtjevan građevinarski poduhvat. Bilo je neophodno popraviti put od kolašinskog sela Bistrica do Manastira Morača. Za savladavanje te dionice pješaku je trebalo 11 sati.

Zanimljivo je, priča Jeknić, da je tokom tih radova porošeno 100 kilograma praha (baruta).

Most ispod Bablje grede, kojim se i sada u Kolašin ulazi, godinama je zbog plahovitosti Tare pričinjavao teškoće neimarima. Nekoliko puta ga je voda odnosila, mnogo je novca i graditeljskih vještina uloženo u “kariku“ koja je povezivala i sela sa Kolašinom.

“Još u tursko vrijeme taj most bio je jedina veza varoši sa selima na lijevoj strani rijeke, a ujedno i najkraći put prema tadašnjem Donjem Kolašinu. Most je gradjen od drveta i u vrijeme velikog vodostaja Tara bi ga rušila, a sela Babljak, Drijenak, Rogobore i Lipovo bili su odsječeni od Varoši. Poslije oslobođenja 1878. godine, crnogorska Vlada je, sa opštinskim vlastima, u više navrata popravljala i iznova gradila most pod Babljom gredom”.

Prema podacima iz Državnog arhiva na Cetinju, od 1878. do 1891. godine most je u više navrata iznova građen.

Serdar Bašo Tokov Božović, tokom svog boravka u Kolašinu 1879. godine, u jednom dopisu javlja da je, pored uspostavljanja vlasti, popravljan most na Tari, “sa najboljim uspjehom i jeftinoćom prema količini utrošenog rada i vremena“.

Već dvije godine kasnije, obilne jesenje kiše i divlja Tara obezvrijedile su taj trud, pa mosta opet preko rijeke nije bilo.

Moračani i Rovčani ponovo su bili uporni i napravili novi most. Poplave 1896. godine opet su odnjele taj, ali i ostale mostove na Tari. Muke s mostom ispod Bablje grede Kolašinci su imali sve do 1906. godine, kada je drvena konstrukcija zamijenjena kamenom.

“Projekat za izgradnju mosta uradili su Marko Kusovac i Miloš Lepetić. Vojnici Kolašinske brigade pripremili su drvenu građu za most, koju su po specifikaciji posjekli u Trnovoj poljani, u Mrčavi. Najduže čamove grede bile su duge 23,5 metara. Izgradnja mosta bila je data na javni oglas, a glavni preduzimač radova na podizanju kamenih stopa za most bio je Ilija Petrović. Poslije svečanosti na Cetinju 1910. godine i proglašenja Crne Gore za kraljevinu, hrvatski fotograf Rudolf Mostinger je boravio u Kolašinu i tom prilikom napravio niz fotografija varoši, među njima i fotografiju mosta na Tari pod Babljom gredom“, kaže Jeknić.

Ludvig Kuba: Prevesti konja, a da ne slomi nogu na mostu - viša je umjetnost

Češki muzičar, etnolog, slikar i književnik Ludvig Kuba boravio je u Kolašinu 1891. godine, a most na Tari, ispod Bablje grede, inspirisao ga je da opiše kako je izgledala ta građevina.

“Na mostu je za gledanje interesantna njegova posebna konstrukcija, a još je interesantnije po njemu hodati. Tara, koja se često razliva, zahtijeva da most bude visoko. Čini se da je tu turski arhitekta htio da riješi zagonetku da li se može od drveta podići svod... kad se ide preko mosta, ide se kao po ljuljašci. Bilo bi to lijepo kada umjesto pragova preko njega ne bi bile samo proizvoljno nabacane razne daske i letve. Prevesti konja, a da ne slomi nogu – viša je umjetnost”.

Kapetani s kamenjem bacali izvještaje preko nabujale Tare

Tokom polava 1896. godine, nijesu oštećeni samo mostovi i putna infrastruktura. Kolašin je potpuno odsječen od ostatka Crne Gore, a sela od grada. “Bio je prekinut i telegrafski saobraćaj. Kako bi saznao razmjere štete i stanje u okrugu, kapetan Milovan Dragišin Medenica raspisao je naredbe na plemenske kapetane da se pisma vežu za kamen i prebacuju preko rijeke Tare, a na isti način je i kapetanske izvještaje dobijao. Za ovakva pisma bili su postavljeni ljudi iz najbližih sela da paze, kad treba prebaciti pisma sjedne ili s druge strane Tare“, kaže Jeknić.

( Dragana Šćepanović )