Majmun: Razuzdani lakrdijaš

Životinja složene simbolike koja se u mnogim predajama ukazuje kao komedijaš, sličan podvaladžijama, koji uživa u svojim surovim šalama. Majmun uživa da izvodi trikove s raznim bićima, ljudima, životinjama, pa čak i sa bogovima. Ovaj lakrdijaš čini to sa očitom namjerom da svoje žrtve izvrgne ruglu, ismijavajući snagu i mudrost po kojoj su poznati.

U grčkoj mitologiji, Zevs je Kerkope zbog njihovih obijesnih šala, krađa i laži, kaznio petvorivši ih u majmune. Na opasnosti koje prijete čovjeku u susretu sa njim ukazuju brojni mitovi američkih Indijanaca, naročito od njegove razuzdane veselosti koja nagoni čovjeka na ispoljavanje seksualnosti i odavanje pijanstvu.

Iskušenje s kojim se ljudsko biće može susresti u mitovima, kao primjerice u mitu Bororo Indijanaca o nastanku vatre, ujedno se pojavljuje i slavi kao kulturni heroj. On ljudima otkriva vještinu stvaranja ognja trljanjem jednog štapa o drugi; pritom nadmudrujući jaguara otkriva intelegenciju koju skriva iza svog lakrdijaškog lika. Poput majmuna iz kineske predaje koji krije svoju mudrost iza komedijaške spoljašnosti.

U hrišćanskom simboličkom svijetu majmun se posmatra u negativnom kontekstu, kao životinja koja prikazuje čovjeka iskvarenog grijehom, kojim je ovladala taština i pohota. Francuski izraz “biti pakostan kao majmun”, u srednjem vijeku je značio “biti nevaljao i zloban u isti mah”.

Na njegov demonski lik ukazuje se i u hrišćanskoj ikonografiji, gdje se demoni predstavljaju u obliku majmuna ili sam vrag u liku “majmuna, mračna, strašna, ljuta i zlobna lica”. Majmuni u okovima simbolišu pobjeđenog đavola.

Statua u Tokiju (Foto: Wikimedia Commons)

Na negativnu predodžbu o majmunu nailazimo i u budističkoj tradiciji. Ova životinja je jedno od tri bezrazumna stvorenja, uvijek grabljiva i pohlepna. Ljudsko biće koje luta nošeno svojim nagonima je poput majmuna što skače s grane na granu.

Jedan od najznačajnijih bogova drevnog Egipta, bog mudrosti tot, često je prikazivan kao stari babun, jedna od njegovih svetih životinja.

Najpoznatiji kineski majmun je Sun Vukung. Dragocjeni pomagač velikog učenjaka Sjuen Canga koga prati na njegovom putu u Indiju. Međutim, i on ne može da odoli da tokom puta povremeno zbija sprdnju sa učenjakom.

Poput kineskog majmuna - čarobnjaka i Hanuman, poglavar majmuna u hinduističkoj mitologiji, posjeduje raznovrsne moći, koje mu omogućavaju promjene lika i veličine, istovremeno dajući mu snagu da preleti ogromna razdaljine. Hanuman je uvijek odan i hrabar saveznik Rame, slavnog avatara boga Višnua, u velikom hinduističkom epu “Ramajana”. Njegova odanost Rami u hinduizmu, model je ljudske odanosti.

Galerija

( Goran Gligorović )