Papirna zaštita

Da li su inicijativa: “Nominacija Starog grada Ulcinja za upis na listu svjetske kulturne baštine UNESCO” i ideja: ”Da se hotel „Crna Gora“ vrati u stanje prije rušenja”, održive!?

Pitanje prostornih promjena, kako sa stanovišta aktivne zaštite tako i sa stanovišta nove gradnje/integracija staro-novo/, umjesto utemeljenja na stručnim saznanjima, uglavnom je podređeno dnevnim interesima i “ukusima”. Ova vrlo važna pitanja integrativne prostorne zaštite, jedino rješiva kroz kvalitetnu procjenu naslijeđenih vrijednosti i pravilnom izboru arhitektonskog rješenja, na “kraju” su skoro redovno ocijenjena “paušalno”. Takvo stanje, pored ostalog, ilustruje gradnja hotela u ulcinjskom Starom gradu na katastarskoj parceli broj 169, 172,173 i rušenje hotela “Crna Gora” u Novoj-Mirkovoj varoši.

Da pojednostavimo, u našoj praksi kreiranje prostornih koncepcija na relaciji: potencijal lokacije, sadržaj planske dokumentacije, inspekcijske aktivnosti i stanje “na terenu”, uglavnom nisu u saglasju. U slučaju Ulcinja takvo stanje u direktnoj je vezi sa inicijativom Ministarstva kulture, tj. pripremom Tentativne liste o kulturnim i prirodnim dobrima iz Crne Gore, a za nominaciju na Listu Svjetske baštine UNESCO, “na kojoj će se naći i Stari grad Ulcinj – spomenik kulture I /prve/ kategorije” (Saopštenje od 13.11.2009.). Po tom pitanju, umjesto najavljenih aktivnosti u pravcu realizacije ideje zaštite, nije urađeno ništa osim što je “na terenu” naglašena devastacija lokacije. U tom pravcu se naročito ističu otpočeti radovi hotela u bedemima Starog grada, koji prema lokaciji i naglašenim gabaritima ulazi u kontekst ozbiljne – moguće nepovratne devastacije ove istorijske urbanističko-arhitektonske cjeline.

Ono što dodatno zabrinjava jeste to što je, i pored činjenice da su nadležne institucije aktuelizovale pitanje zaštite arhitekture XX vijeka, u praksi evidentno zanemareni stav i mišljenje stručne javnosti. Naime, tokom protekle dvije godine, Programom zaštite i očuvanja kulturnih dobara za 2012., te 2013. godinu realizacija projekta “Zaštita arhitekture XX vijeka” dobila je značajno mjesto, i to sa stanovišta opredijeljenih sredstava ovim Programom. Isti projekat, pod nazivom: “Kulturno nasleđe – Arhitektura XX vijeka u Crnoj Gori “, takođe je nacionalni naučno-istraživački projekat odobren od strane Ministarstva nauke (za period 2012-2014). Zaštita hotela “Crna Gora”, simbola crnogorske arhitekture XX vijeka, trebalo bi da se tiče aktivnosti navedenih projekata! Na žalost, slučajno ili ne, hotel je srušen prije nego je “doživio” stručnu valorizaciju. O čemu je riječ?

„Ohrabrujuće” zvuči ocjena ministra održivog razvoja, a nakon izvršenog čina rušenja: "da hotel „Crna Gora“ predstavlja jedno posebno obilježje Crne Gore, jedan identitet savremene Crne Gore…”, i vrlo bitno: “da je od Uprave za inspekcijske poslove zatraženo da uradi analizu da li se u ovom slučaju poštuje planska dokumentacija”-(”Vijesti”, 12.08.2013).

Kako se „greška“ ne bi ponovila, a ambicija od “nominacije Starog grada Ulcinja za upis na listu svjetske kulturne baštine UNESCO” pretvorila u nepovratno izgubljenu vrijednost, neophodno je blagovremeno obezbijediti uslove za ispravnost postupka (ne)rušenja. To znači nužnu reviziju na relaciji: stanje „na terenu“ – sadržaj investicione tehničke dokumentacije donešene prema postupku koji je predviđen za njenu izradu u uslovima koji proizilaze iz Zakona o zaštiti kulturnih dobara, i prije svega primjeni stručnih saznanja!

Konačno, po pitanju naučne i stručne ocjene arhitekture XX vijeka, u tom smislu njene zaštite, objavljivanje rezultata navedenih projekata bilo bi od koristi za rješavanje, ako ne aktuelnog onda drugih, već davno otvorenih pitanja, jer prostor trpi promjene, ali greške NE!

( Igbala Šabović-Kerović )