Problemi opština: Do dvije trećine budžeta ode na armiju činovnika

Ministarstvo finansija ponovo je upozorilo crnogorske opštine da smanje broj zaposlenih jer to “značajan problem” koji se “direktno odražava na visoke tekuće izdatke”, što je navedeno u Biltenu ministarstva od prošle sedmice.

Iako slična upozorenja traju tri godine, rijetke su opštine koje su poslušale izvršnu vlast, a neke su za tri godine čak duplirale broj zaposlenih.

Rekorder je Opština Budva koja je 31. decembra prošle godine u službama, javnim ustanovama i preduzećima imala 1.058 zaposlenih, dok je na kraju 2009. taj brojka iznosila skoro duplo manje - 557.

Ova opština ima i najveći dug koji je na kraju prošle godine iznosio 34,4 miliona eura, što je trećina dugova svih crnogorskih opština. Prosječna bruto zarada u organima opštine Budva je 801 euro, pa ispada da im samo za plate i doprinose treba 3,3 miliona eura godišnje

Ministarstvo je u maju izračunalo da trošak zarada zaposlenih u svim opštinama iznosi oko 40 miliona eura, ili oko 60 odsto ukupnih budžeta.

To znači da rukovodstva opština zapošljavaju nove radnike, ili neće da smanjuju viškove, a novac za plate pronalaze tako što uvode nove takse i poreze građanima i privredi. Kasa se naravno puni i od prodaje opštinske imovine ili se uzimaju krediti. Savjet stranih investitora i Unija poslodavaca zbog toga negoduju - upravo visoke opštinske dažbine i njihova česta povećavanje vide kao glavnu prepreku preduzetnicima.

Zajednica Opština i Ministarstvo su još u junu 2010. godine imali sastanak na kojem su zaključili da će lokalne vlasti napraviti spiskove viškova radnika, a da će Vlada pomoći da se nađe novac za otpremnine. Do željenih rezultata, tri godine kasnije, ipak nije došlo. U svakoj crnogorskoj opštini opozicija, bez obzira koje je partije u tom trenutku čine, upozorava da vlast zapošljava po stranačkim i rodbinskim vezama.

U svim opštinama i njihovim ustanovama i preduzećima na kraju 2009. radilo je 10.751 zaposleni, dok je na kraju prošle godine ta brojka iznosila 10.508.

Opština koja je pozitivan primjer je Nikšić koja je ukupan broj zaposlenih za tri godine smanjila sa 1.276 na 743. Najveće smanjenje bilo je u javnim preduzećima gdje je brojka sa 440 dovedena na 142, u javnim ustanovama je broj zaposlenih sa 206 doveden na 85 a u opštinskim službama sa 630 na 516.

Značajnog smanjena bilo je u opštini Berane sa 689 na 475, Herceg Novom sa 600 na 471, Kolašinu sa 300 na 240, Podgorica sa 2.415 na 2.244 i Kotor sa 529 na 459.

Osim Budve značajnog povećanja zaposlenih bilo je u Ulcinju sa 468 na 615. U javnim preduzećima ulcinjske opštine je na kraju 2009. radilo 273 radnika, a na kraju prošle godine bilo ih je za 104 više, dok je u opštinskim službama brojka povećana sa 195 na 213. Ulcinj prije tri godine izgleda nije imao zaposlenih u javnim ustanovama, dok ih je na kraju prošle bilo 25.

U Mojkovcu je broj zaposlenih na teret poreskih obveznika, uprkos upozorenjima iz Vlada da treba da ih smanje, povećan sa 115 na 143, na Cetinju sa 447 na 491, u Baru sa 842 na 852, u Bijelom Polju sa 637 na 658, u Danilovgradu sa 273 na 280, u Plavu sa 207 na 217, u Pljevljima sa 673 na 696, u Rožajama sa 206 na 220 i u Tivtu sa 251 na 271.

U Podgorici radnika po standardu, a u Budvi četiri puta više

Nezvanični standard Evropske unije je da opštinske administracije treba da zapošljavaju četiri radnika na hiljadu stanovnika. Jedina opština koja ima broj zaposlenih u okviru ove kvote je Glavni grad Podgorica koji, prema posljednjem popisu, sa svojih 188 hiljada stanovnika može imati 752 službenika u administraciji, a na kraju prošle godine ih je bilo 690.

U opštinskim javnih preduzećima u Podgorici radi još 1.353 radnika, a u javnim ustanovama 201. Blizu evropske kvote je i Rožaje koji sa 23 hiljade stanovnika može imati 92 zaposlenih u administraciji, a ima ih 99. Većina ostalih gradova nije ni blizu ovog evropskog standarda, a neki imaju i četiri puta više zaposlenih kao Budva. U administraciji ove opštine sa 20 hiljada stanovnika radi 342 radnika, a trebalo bi da ih bude 80.

Slično je u Kolašinu koji sa 8.500 stanovnika ima 152 zaposlenih a prema standardu je 36. Administracija Prijestonice Cetinje, sa 17 hiljada stanovnika, bi bila idealna sa 68 zaposlenih a ima ih 262. U većini ostalih gradova radi između dva i tri puta više zaposlenih od ovog standarda.

Šavnik sa 2.000 stanovnika, ima 56 službenika

Male crnogorske opštine iako bi mogle biti primjer efikasne i za građane i privredu jeftine administracije, to nijesu već naprotiv imaju glomaznu administraciju. Šavnik sa svega dvije hiljade stanovnika ima čak 56 zaposlenih u opštinskim službama a bilo bi dovoljno i osam. U javnim ustanovama ove opštine radi još pet zaposlenih a u njenim preduzećima 20.

Andrijevica sa pet hiljada stanovnika ima isto 56 zaposlenih u administraciji, a prema standardima bilo bi dovoljno 20. U javnim ustanovama i preduzećima u ovoj opštini radi još 52. U opštinskim službama Plužinama radi 40 zaposlenih, a bilo bi dovoljno 16 jer ima 3,3 hiljade stanovnika. U javnim ustanovama i preduzećima zaposleno je još 30 radnika.

Žabljak sa svojih 3,5 hiljada stanovnika ima 50 zaposlenih u administraciji lokalne samouprave, a prema standardima EU ova brojka bi iznosila 16. U ovoj durmitorskoj opštini još 66 radnika radi u javnim ustanovama i preduzećima koji se finansiraju iz lokalnog budžeta.

Prije deset godina, kada je usvajan, sadašnji zakon o lokalnim samoupravama, konsultant iz Urban istituta je kazao da sadašnje i buduće male opštine i ne moraju imati zaposlenih i da je to čest primjer u evropskim zemljama i gradićima u Americi. On je naveo da ima mnogo slučajeva gdje gradonačelnik nekog gradića sa dvije-tri hiljade stanovnika volontira ili je jedini zaposleni.

( Goran Kapor )