Potomci Crnogoraca u Južnoj Americi: Zaboravili jezik ali ne i porijeklo

Iseljavanje Crnogoraca u Latinsku Ameriku išlo je u četiri osnovna talasa, od kojih je prvi bio u XVIII vijeku, a posljednji poslije 1945. kada oko 500 pripadnika političke emigracije stiže u Argentinu, dio njih kasnije i u Peru. Poznato je da su naši ljudi, uglavnom pomorci, stizali i u Meksiko, Gvatemalu, Panamu i Kubu, a Puerto Riko je bio glavna stanica naših prvih iseljenika. Zabilježeno je da se tu oko 1798. trajno naselio prvi čovjek sa naših prostora Jovan Gojković, rođen 1764. u Herceg Novom, koji je kao trgovac tamo stekao veliki kapital.

Staze i bogaze kojima su kročili, a koje su mukotrpno krčili Crnogorci u Južnoj Americi, predstavljene su nedavno Baranima na veoma posjećenoj i nadasve zanimljivoj tribini „Crnogorsko iseljeništvo u Latinskoj Americi“ Matice crnogorske-ogranka Bar.

“U XIX vijeku ide veći talas iseljavanja u Čile, Urugvaj, Argentinu, osnovni toponimi ove priče postaju crnogorske kolonije u Argentini-Dok Sud, General Madariaga, Tandil, La Montenegrina. Upravo je Dok Sud u južnom lučkom dijelu Buenos Ajresa rodno mjesto prve crnogorske građanske klase u dijaspori, od lučkih fizičkih poslova Crnogorci su za kratko vrijeme stigli do pokretanja privatnih biznisa manjih fabrika i drugih servisnih kompanija. Poslije rata u Paragvaju, 80 naših porodica naseljava i tu zemlju”, naveo je publicista i predani istraživač ove tematike Gordan Stojović, direktor Direkcije za dijasporu pri Ministarstvu vanjskih poslova.

Iseljenici potom idu dalje u srce Argentine, pa tako sada u pokrajini Ćako na sjeveru te zemlje živi najveći broj naših iseljenika, prava Crna Gora u malom, gdje su iseljenici osnovali koloniju La Montenegrina.

“Po dolasku u Buenos Ajres, neki Crnogorci bi ostajali u lučkom predgrađu Boka, drugi bi išli u unutrašnjost zemlje, a treći u okolne zemlje - Čile, Paragvaj, Boliviju i Urugvaj. Najstarija crnogorska naseobina u Argentini je kod Tandila gdje su poznati kamenolomi, tu je već 1908. postojalo prvo crnogorsko društvo uzajamne pomoći, a i danas tu živi veliki broj potomaka naših iseljenika, najbrojniji su Radoševići kojih ima preko stotinu. General Maderiaga je grad gdje su prvi Crnogorci stigli krčeći šume, tu je danas oko 150 crnogorskih porodica koje imaju i svoj dom u kojem se okupljaju, opštinski čelnici su takođe Crnogorci”, kaže Stojović.

Sahrana u La Montenegrini, pokrajina Ćako (Foto: Privatna arhiva)

On je podsjetio i da 1870. u Buenos Ajres dolazi porodica Radonjić sa Njeguša čiji član Dušan postaje vlasnik lista „El Ekonomista“, a njegov sin Huan je danas poznat političar i privrednik. Miloš Vukasović iz Oravca bio je vlasnik parobrodarskog društva, brodograditelj i dugogodišnji počasni konzul Kraljevine Crne Gore u Argentini. Petar Zambelić, kapetan sa Luštice, bio je legendarni prvi vodič za prolazak kroz Ognjenu Zemlju, a njegovi podvizi se i dan-danas prepričavaju.

Impresivna je lista imena ljudi porijeklom iz Crne Gore koji su postali dio establišmenta u Argentini: general i ljekar Eleodoro Damjanović, potomak jednog od prvih doseljenika Miguela Damjanovića, u XIX vijeku bio je heroj Paragvajskog rata, osnivač argentinske vojne medicine, a imao je veliku ulogu u spasavanju stanovnika Buenos Ajresa od velike epidemije žute groznice. Dr Oskar Ivanišević je u Vladi dva puta bio ministar obrazovanja, dok je Eduardo Vuletić bio ministar rada i kasniji predsjednik fondacije „Evita Peron“. Eduardo je inače bio sin crnogorskog emigranta iz Montevidea Dušana Vuletića. Horhe Milton Kapitanić Popović je bivši senator i dva puta birani guverner provincije Ćako, jedan od najuticajnijih ljudi unutar stranke Partido Justicialista i njihov kandidat na narednim predsjedničkim izborima 2015. Tu su i bivši gradonačelnici General Madariage-bivši Huan Knežević i dr Adrian Mirković, te sadašnji Kristijan Popović.

“Sadašnju dijasporu u Južnoj Americi možemo zvati hispanocrnogorcima jer su oni preuzeli španski, a zaboravili naš jezik, skoro 90 odsto njih su sada katolici, iako su im đedovi bili pravoslavci, ali, oni nikada nijesu zaboravili zemlju svog porijekla. Kada govorimo o brojnosti ove populacije barata se sa podacima o 30-40.000 potomaka crnogorskih iseljenika u prvoj liniji, a kada bi se računalo i po ženskoj liniji, što je legitiman pristup u Južnoj Americi, bilo bi to i do 60.000 ljudi”, zaključio je Stojović.

General Eleodoro Damjanović (Foto: Privatna arhiva)

Predsjednik barskog ogranka Matice mr Ivan Jovović rekao je da se baš na primjeru crnogorskog iseljeništva u Latinskoj Americi može konstatovati posvećenost dijaspore matičnoj državi „pa čak i onda kada se država nesavjesno odnosila prema svom iseljeništvu“.

“Uprkos nepostojanju institucionalnih veza na latinoameričkom tlu, dokazana je žilavost crnogorskog identiteta, o čemu svjedoče proglasi tamošnjih crnogorskih udruženja, u kojima se odbrani prava Crne Gore pozivaju na hiljadugodišnju dukljansko - zetsku - crnogorsku državnu vertikalu gotovo prije jednog vijeka, dok je u njihovoj matici - Crnoj Gori, još na početku XXI stoljeća, i dalje upitna takva koncepcija razvoja istorijskog bića Crne Gore”, kazao je Jovović.

On je podsjetio da su članovi Matice Marjan-Mašo Miljić i Gordan Stojović dali najbolju sintezu ove teme prije dvije godine u svojoj knjizi „Crnogorci u Južnoj Americi“ koja je bila i povod za tribinu, dodajući da su o ovoj tematici ranije pisali i ugledni novinari i publicisti Novak Jovanović, Vlado Gojnić, Slobodan Vuković, te da se u novije vrijeme političkom emigracijom između dva rata bavio Novak Adžić.

Osnivanje crkve 1939. godine u Madjagaju (Foto: Privatna arhiva)

“Crna Gora je za sve iseljenike postojbina, đedovina, matica, zavičaj, bila i ostala rodna gruda. Najveći dio iseljenika je asimilovan, ali, dio je sačuvao ne samo predanje o svom porijeklu, već i nacionalnu svijest, običaje i tradiciju. Crnogorsko iseljeništvo nije sveobuhvatno obrađeno, potrebna je monografska obrada, jer istorija Crne Gore nije u cjelosti ni u istinitosti bez spozanje crnogorske dijaspore”, kazao je rukovodilac biblioteke Istorijskog instituta Crne Gore u Podgorici Mašo Miljić, iskazujući nadu da će veze Crne Gore sa dijasporom ponovo dostići nivo iz perioda SFRJ.

Mr Ivan Ivanović, asistent za međunarodnu ekonomiju na odsjeku za Latinsku Ameriku i Karibe u Beogradu, istakao je da je u Argentini, Paragvaju, Boliviji i Čileu naša dijaspora ne samo brojna, već i izuzetno uspješna, jer su mnogi Crnogorci porijeklom ostvareni kao naučnici, političari, privrednici, profesori. Ivanović je ovu temu predstavio u kontekstu formiranja latinskoameričkih nacionalnih identiteta koji su dobili na zamahu poslije francuske buržoaske revolucije

“Zbog specifičnog latinoameričkog fenomena mestisahe, miješanja stanovništva, jako je teško odrediti tačan broj naših iseljenika na ovom kontinentu. Nakon 1870. kreće najveći talas migracija, Buenos Ajres i Montevideo su bili glavne prihvatne stanice, u Montevuideu je formirano i jedno od prvih udruženja ljudi sa ovih prostora. Ljudi sa ovih prostora naseljavaju dalje i Čile, Peru, Kolumbiju, Ekvador, Brazil je naseljavan u manjoj mjeri. U pacifičke luke prvi su stizali Bokelji i Dalmatinci koji su se pronalazili u pomorstvu i ribarstvu”, rekao je Ivanović, sada na doktorskim studijama istorije u španskom Ovijedu sa temom " Politički i ekonomski aspekti crnogorske emigracije u Argentini".

Huan Peron i Eduardo Vuletić, ministar finansija Argentine (Foto: Privatna arhiva)

Ministri, ambasadori, političari...

Sem Argentine, potomci Crnogoraca udarili su pečat javnom životu i drugih država ovog kontinenta.

Julija Vulelo Lakonić bila je zamjenica ministra inostranih poslova Paragvaja i ambasadorka te zemlje u Peruu, bivši bolivijski ministri i ambasadori bili su Cezar Petričević, dr Horhe Otašević, pukovnik Andrija Selić, a venecuelanski ministar bio je Mitar Nakićenović.

Osnivač prve političke partije u Puerto Riku bio je Pedro Gojković, potomak Jovana Gojkovića. Cvjetko Cesar Petričević bio je jedan od najbogatijih ljudi u La Pazu, veliki građevinar i kasnije ministar saobraćaja Bolivije...

Galerija

( Radomir Petrić )