Branislav Perić otkrio novu gljivu u centru Podgorice

Ne dešava se često da se nove vrste otkrivaju usred gradova. Ali, Podgorica će ubuduće biti poznata i sa te strane, zahvaljujući dvijema okolnostima.

Prva je što se u njenom centru nalazi brdo Gorica, koje je pošumljeno prije šest decenija.

Druga je, što među nama postoje istinski naučni entuzijasti, najklasičnijeg tipa, kadri da organizaciono i metodološki ispune i savladaju sve zahtjeve i prepreke koje pred njih postavlja ustanovljavanje i razvoj jedne naučne discipline. Govorimo o Branislavu Periću, našem poznatom mikologu i prirodnjaku, koji se mikološkim istraživanjem bavi preko dvije decenije i kome pripada zasluga za otkriće.

Perić je sa suprugom Olgicom već skoro dvije decenije posvećen mikološkom proučavanju naših prostora.

Osnivač je Crnogorskog mikološkog centra, organizacione jedinice u sastavu Biotehničkog fakulteta, Univerziteta Crne Gore. Takođe je pokretač i glavni urednik uglednog međunarodnog časopisa Mycologia Montenegrina.

Nova vrsta gljive otkrivena je dakle u centru Podgorice, u park šumi na Gorici. Perić je opisao otkriće u “Mycologia Montenegrina”, u broju 15, pod naslovom “Une espèce nouvelle du genre Kotlabaea (Pezizales) K. benkertii spec. nov”.

Riječ je o drugoj po redu novoj vrsti sa prostora Crne Gore, koja je ime dobila u čast poznatog njemačkog mikologa Dieter Benkerta, koji je najviše doprinio njenom proučavanju.

Gljiva je prvi put konstatovana u decembru 2000. godine u goričkoj šumi iznad Podgorice, a potom je više od deceniju praćena i pažljivo proučavana od strane autora.

Riječ je o malenoj askomiceti iz roda Kotlabaea, koji je 1969. godine kreirao češki mikolog Mirko Svrček. Osim naše, u ovom rodu je poznato samo još sedam vrsta.

Gljiva je zbog svoje sićušnosti neupadljiva iako se “redovno javlja”, u jesenjim i zimskim mjesecima, kraj pješačkih staza u parku na Gorici. Po riječima Perića veoma je vitalna a razvija se na goloj pjeskovitoj zemlji, u sitnoj mahovini i na raspadnutim ostacima iglica i grančica alepskog bora i čempresa. Zanimljivo je da je protekle zime, čak i pod dubokim slojem snijega opstala i nastavila razvoj.

Gljiva je zbog svoje sićušnosti neupadljiva iako se “redovno javlja”, u jesenjim i zimskim mjesecima, kraj pješačkih staza u parku na Gorici

Pored ovoga, Perić je na istim lokalitetima otkrio još jednu novu gljivu, koja je trenutno u fazi obrade. Radi se sićušnoj askomiceti koja raste na trulim grančicama i šišarkama čempresa. Nakon što ju je proučio i prepoznao kao novu, Perić je proslijedio svoj materijal kolegama na Harvardskom univerzitetu, radi molekularne analize.

Inače, Branislav Perić je protekle godine sa kolegom Pierre-Arthur Moreauom kreirao novu vrstu u rodu Alpova (A. komovianus), prvu novu gljivu sa prostora Crne Gore, pronađenu u podnožju Komova, o čemu smo opširno izvijestili u ovoj rubrici.

Trenutno, sa njemačkim kolegom priprema rad o dvije nove vrste od kojih je jedna iz Crne Gore, otkrivena u podnožju masiva Prokletije, nedaleko od Gusinja.

Zahvaljujući svemu ovome, crnogorska mikologija stiče značajnu međunarodnu reputaciju.

Ovdje svakako treba visoko istaći i monografiju “Gljive i cvjetnice u Crnoj Gori” (2011), čiji je autor Branko Perić, a izdavač Crnogorska akademija nauka i umjetnosti.

Riječ je o kapitalnom projektu. Na više stotina stranica obuhvaćeno je mnoštvo vrsta, uz kvalitetne fotografije i prateću naučnu aparaturu. Ono što posebno impresionira je estetski momenat, u kome se pred čitaocem pojavljuje jedan skriveni svijet sa svom njegovom raznovrsnošću.

Pomenimo na kraju da je Perić autor više od stotinu naučnih radova, objavljenih u domaćim i internacionalnim publikacijama.

Prva nova vrsta je Alpova komovianus

Prošle godine izvijestili smo o otkriću nove vrste – Alpova komovianus - prvoj novoj vrsti sa prostora Crne Gore, koja pripada hipogeičnom rodu Alpova. Perić je ovu gljivu uočio u podnožju masiva Komova, nakon čega je opisao i ilustrovao, da bi na koncu materijal proslijedio kolegi Pierre Atrhur Mororeau, svjetskom ekspertu za ovaj rod, sa kojim ima višegodišnju uspješnu saradnju.

Branislav Perić otkrio novu vrstu gljive u podnožju Komova >>>

Ubrzo je okupljen internacionalni tim koji je gljivu dodatno proučio i na molekularnom nivou. Alpova komovianus živi u ektomikoriznoj zajednici sa jovom a hipogeičan način života je čini teškom za otkrivanje. Malo mikologa se bavi izučavanjem ovakvih gljiva, tako da su podaci o vrsti iz Crne Gore od dragocjene važnosti i za objašnjenje planetarne distribucije roda kojem pripada.

Gljiva Alpova komovianus otkrivena je u podnožju masiva Komova

Prostor u kojem je otkrivena predstavlja glacijalni refugium iz doba pleistocena. Njegovo sistematsko istraživanje se odvija već više od jedne decenije pa su tu moguća dalja otkrića novih vrsta. Istraživanje je prošireno i na novoosnovani Nacionalni park Prokletije u kojem je, takođe, nađena još jedna nova gljiva, koja je u procesu proučavanja.

Improvizovana laboratorija i vizija

Perići žive u Podgorici, u Maslinama, gdje se u porodičnoj kući nalazi i improvizovana laboratorija. Par kompjutera, mikroskop, vizija i beskrajna volja. Branislav i Olgica su potpuno netipični za našu sredinu i više podsjećaju na britanski bračni par iz kakvog naučnopopularnog dokumentarca, koji živi negdje u kantrisajdu i bavi se proučavanjem prirode.

Branislav i Olgica su potpuno netipični za našu sredinu i više podsjećaju na britanski bračni par iz kakvog naučnopopularnog dokumentarca, koji živi negdje u kantrisajdu i bavi se proučavanjem prirode

Branislav upravo djeluje kao drugar Dejvida Belamija. Ima onaj prirodnjački oreol i mirnoću koju donosi ovakva vrsta posvećenosti. Pripovijeda kako je sve započelo njegovim interesom za estetiku prirodno lijepog - ovdje je svakako neophodan podatak da je po obrazovanju filozof. Relacija prirodno lijepog i umjetnički lijepog došla je do izražaja u Kantovoj estetici i predstavlja nezaobilazni topos u istoriji zapadne filozofske misli. Kant je dao prednost prirodno lijepom. Ukoliko se do sada sa tim nijeste upoznali, učinite to obavezno.

Tokom razgovora sa Branislavom o mikološkim otkrićima polagano shvatam da su nove vrste gljiva potencijalno svuda oko nas. U kućnom dvorištu ili u parku na Gorici.

Branko opisuje kako je, tokom proučavanja novootkrivene askomicete iz roda Kotlabaea, uočio još jednu novu mikro-gljivu, koja je sada u procesu proučavanja. Pokazuje mi i uzorak na kojem je uočena - u plastičnoj posudi vidim parče šumskog nanosa od iglica, mahovine i zemlje.

Dakle, potrebni su “samo” volja, znanje i iskustvo.

( Slobodan Čukić )