Od evropske poslanice do azilantkinje

Prije samo četiri godine, Viktorija Mohači uživala je ugled međunarodne političarke, ručala u vrhunskim briselskim restoranima i dobijala nagrade za svoj doprinos u borbi za ljudska prava.

Mađarska vlada je odbacila navode da se ijedan njen državljanin, uključujući Mohači, nalazi u opanosti

Ova bivša poslanica Evropskog parlamenta danas spava na podu stana koji se nalazi u podrumu jedne zgrade u Torontu i suočava se sa deportacijom. Mohači se nada da će ubijediti kanadske vlasti da joj odobre politički azil jer je, navodno, njen život ugrožen u demokratskoj državi kakva je Mađarska.

Sredinom jula bi svoju stranu priče trebalo da predoči kanadskom Odboru za imigraciju i izbjeglice. Ovaj slučaj, kako se ističe u članku agencije Rojters, smatra se testom nove imigracione politike kanadske vlade, koja smatra gotovo sve članice Evropske unije „bezbjednim zemljama”.

Ukoliko izgubi slučaj, biće vraćena u domovinu. Ukoliko dobije, njen slučaj će uliti nadu romskim azilantima iz Centralne i Istočne Evrope koje u ovom trenutku pojedini u Kanadi smatraju ekonomskim migrantima ili još gore – kriminalcima koji pokušavaju da zloupotrijebe imigracioni sistem.

Konzervativna vlada Kanade postrožila je u decembru prošle godine zakon kako bi smanjila talas lažnih azilanata iz EU koji pokušavaju da iskoriste izdašni sistem socijalne zaštite namijenjen pridošlicama. Mnogi od njih su Romi. Ministar za imigraciona pitanja Džejson Keni posebno je istakao primjer Mađarske, odlakle je u protekle tri godine stiglo najviše zahtjeva za dobijanje azila.

Nedugo nakon što je progovorila o slučaju Tatarsentđorđi, Mohači je počela da dobija prijeteće mejlove u kojima je nazivaju „smrdljivom vašljivom Cigankom”

Premda želi da ostane jedna od glavnih destinacija za izbjeglice, kanadska vlada tvrdi da je zatrpana zahtjevima ljudi koji navodno bježe od progona. Zvanični podaci ukazuju da je Kanada u protekle četiri godine odobrila azil za preko 300 mađarskih državljana, od kojih su većina, ističu stručnjaci za imigraciju, Romi. Ministarstvo ne komentariše pojedinačne slučajeve.

Mađarska vlada je odbacila navode da se ijedan njen državljanin, uključujući Mohači, nalazi u opanosti. „Premda ima još posla u oblasti borbe protiv predrasuda prema manjinama, bezbjednost pomenute zajednice nije dovedena u pitanje”, kazao je portparol vlade. „ Ukoliko Mohači raspolaže dokazima o kriminalnoj zavjeri službenika mađarskih snaga bezbjednosti protiv nje, vlada urgira da ih dostavi organima tužilaštva”, dodao je portparol.

Problemi počeli 2008.

Njeni problemi su počeli početkom 2008. i serijom napada na Rome širom Evrope. Mohači je predano išla od jednog mjesta zločina do drugog, prikupljajući informacije. Tjerala je žrtve da govore uprkos njihovom strahu od policije i vršila pritisak na državne organe da istraže napade.

Jednog mračnog februarskog jutra stigla je u selo Tatarsentđorđi, gdje su jedan muškarac i njegov petogodišnji sin ubijeni iz vatrenog oružja prilikom pokušaja da pobjegnu iz njihove zapaljene kuće. Unutrašnja istraga je potvrdila da mjesto zločina satima nije bilo adekvatno obezbijeđeno. Mohači se suočila sa policijom koja je saopštila da su žrtve preminule od udisanja gasova i direktno prozvala šefa „mrtvih slučajeva” u Istražnom birou.

„Kada sam proučavao fotografije, istog trena sam shvatio da je bila u pravu (da su ubijeni vatrenim oružjem)”, kazao je penzionisani detektiv Lajoš Kovač, dodavši da je pomoć Mohači u rasvetljavanju slučaja bio „neosporan”.

„Slažem se da Romima koji žive u Mađarskoj nije lako, ali tvrdnja da je njen život u opasnosti je poetsko pretjerivanje”, kazao je Gujas

Dvojica zvaničnika policije, koji su radili na slučaju, kasnije su kažnjeni. Četvoro osoba je trenutno na sudu zbog serije napada na Rome 2008. i 2009, među kojima je i ubistvo oca i sina u Tatarsentđorđiju.

Mađarska vlada je navela ove i druge mjere – uključujući zabranu paramilitarne grupe Mađarska garda, koja je maltretirala Rome – kao dokaz koraka koji su preuzeti kako bi se poboljšao status Roma u zemlji.

Ponavljajući riječi zvaničnika u Kanadi, mađarska vlada je takođe saopštila da iza zahtjeva za azil stoje, između ostalih, i ljudi koji su se bavili trgovinom ljudima.

Mađarska policija nije odgovarala na pitanja agencije Rojters.

U opasnosti , ili...?

Nedugo nakon što je progovorila o slučaju Tatarsentđorđi, Mohači je počela da dobija prijeteće mejlove u kojima je nazivaju „smrdljivom vašljivom Cigankom” i „ prljavom životinjom” koja će „ ubrzo umrijeti zajedno sa ostalim članovima tvoje rase”. Na račun Mohačijeve stigle su kritike zbog njenog komentara da je jedan rukometaš sigurno isprovocirao dvojicu Roma koji su ga ubili (koji služe kaznu u zatvoru). Zatražila je policijsku zaštitu, koja joj je dodijeljena.

Kao ključni argument za dobijanje azila, Mohači navodi da poznaje sadržaj vladinog izvještaju o načinu na koji se Istražni biro bavio antiromskim napadima 2008. i 2009. U izvještaju skupštinskog Odbora za nacionalnu bezbjednost se ističe da je tajna služba pratila napadače i da je imala opsežne informacije o njima godinama prije nego što će počiniti seriju ubistava. Djelovi ovog izvještaja su zapečaćeni.

Mohači ističe da nije vidjela kompletan izvještaj, već da je o njemu razgovarala sa više osoba, među kojima je šef nadležnog Odbora, Josef Gujas.

Slučaj Mohači pažljivo prate, kako u rodnoj Mađarskoj, tako i u drugim centralno i istočnoevropskim zemljama sa brojnom romskom populacijom

Gujas, jedan od autora izvještaja, kaže da ne vidi razlog zašto bi ijedan dio izvještaja bio zapečaćen ili zbog kojeg je Mohači uplašena i zbog kojeg je odlučila da napusti zemlju. Govoreći za Rojters telefonom iz Mađarske, kazao je da izvještaj sugeriše da greške, koje je napravila tajna služba prilikom istraživanja napada na Rome, nisu samo prosta nemarnost. Ali je dodao: „Nikada joj nisam rekao da su vlasti aktivno učestvovale u datim događajima”.

„Slažem se da Romima koji žive u Mađarskoj nije lako, ali tvrdnja da je njen život u opasnosti je poetsko pretjerivanje”, kazao je Gujas.

Kanadski ministar imigracije Keni posjetio je Mađarsku u oktobru prošle godine. Poslije toga su u gradu Miskolc, domu mnogih Roma, osvanuli bilbordi na kojima se hvali promjena kanadskog zakona o imigraciji i ističe da će oni koji budu neosnovano tražili azil ubrzo biti vraćeni u domovinu. U prva tri mjeseca 2013. broj Mađara koji su zatražili azil u Kanadi, njihovoj glavnoj destinaciji, opao je za 98 odsto u odnosu na prethodnu godinu, saopšteno je iz ministarstva imigracije Kanade.

Slučaj Mohači pažljivo prate, kako u rodnoj Mađarskoj, tako i u drugim centralno i istočnoevropskim zemljama sa brojnom romskom populacijom.

Aladar Horvat, vodeći romski aktivista i prvi romski političar u mađarskom parlamentu, posjetio je Toronto ovog proljeća kako bi služio kao svjedok u jednom drugom slučaju dodjeljivanja azila.

On smatra da će pozitivna odluka za Mohači „ uništiti politički stav da je u Mađarskoj bezbjedno”.

Rapidan uspon karijere

Mohači je dugo godina bila jedna od najuticajnijih Romkinja u Mađarskoj. Ona je velikom brzinom zamijenila zadnju klupu škole koju je pohađala sa ostalom romskom djecom u jednom mađarskom seocetu mjestom u Evropskom parlamentu.

Do 29. godine, bila je delegatkinja u Evropskom parlamentu

U 20-oj godini postala je prva spikerka romske nacionalnosti na mađarskoj televiziji prije nego se okušala u politici. „Bila sam malena Cigančica koju niste mogli, a da ne podržite”, kazala je Mohači na mađarskom tokom intervjua za britansku agenciju Rojters.

„ I tako sam uspjela, postala sam dio javnog života”.

Udala se za direktora Medijskog centra za Rome, koji je imao snažne veze sa rukovodstvom mađarske liberalne partije, Gabora Bernata.

U periodu kada je politička elita u zemlji bila pod pritiskom da dokaže da manjine uživaju punu političku zastupljenost, postala je specijalna komesarka ministarstva obrazovanja, sarađujući na programu o ukidanju segregacije u školama.

Do 29. godine, bila je delegatkinja u Evropskom parlamentu, majka dvoje usvojene djece i nezvanična „ambasadorka” Roma.

( Miloš Rudović )