Letonci i Laponci

Zbore da su Marina Bar i Barska plovidba od jedne majke – Prekookeanske plovidbe. Za Barsku plovidbu ne znam, jer je ona rođena poslije 1990. godine, ubrzo pošto joj je navodna majka rano preminula u tridesetoj godini života.

Znam da je drugu ćerku – Marinu rodila i podnjivila baba – Opština Bar. Naime, ukupan prostor na kopnu (60.000 m2) i u moru (100.000 m2), odnosno ukupno 1,6 milijardi kvadratnih santimetara (svaki santimetar zlata vrijedi) opština je bez naknade ustupila Radnoj organizaciji za nautički turizam Marina - Bar, koju je i osnovala. Pride, opština je finansirala skoro sve građevinske radove na kopnu i u moru i izgradila svu potrebnu infrastrukturu. Vrijednost investicije, bez ustupljenih prirodnih dobara (obala i more na najatraktivnijem dijelu Bara) je preko 15 miliona eura.

Kapacitet Marine i tada i danas bio je oko 1.000 raznih plovila u vodi i na suvom vezu, sa pratećim sadržajima.

Detaljnim urbanističkim planom usvojenim 1985. godine, kao i svim kasnijim odlukama donijetim na osnovu toga plana, Marina je podijeljena na komunalni i komercijalni dio. Vodena površina komunalnog dijela je 4 hektara, sa dva armirano–betonska gata, dok je kopneni dio takođe površine nekoliko hektara uređene (ozidane, betonirane i asfaltirane) obale prema gradu. Komunalni dio namjenjen je za privez i servis lokalnih barki, taksi brodića i ribarica, te organizaciju sportova na vodi i slično, da bi cijene usluga bile mnogo niže nego u komercijalnom dijelu. Taj dio Marine je javno dobro svih građana Bara. To je bio jedini uslov poklonodavca.

Izgrađenu Marinu, sa svim pravima, a skoro bez ikakvih obaveza je poklonila tada moćnoj Prekookeanskoj plovidbi Bar, koja je početkom 90-ih prestala da postoji. Odluke “nasljednika” nijesu mi poznate, ali jesu posljedice.

Marina je do skoro poslovala kao samostalno privredno društvo sa većinskim državnim kapitalom. Opštini Bar, koja je sve to izgradila, nije “udijeljena” ni jedna akcija. U upravi Marine nije bilo nikoga od onih koji su je osmislili i sagradili. Da ne smetaju.

Marina je (većinski dio akcija) 2010. godine prodata za 2,2 miliona eura nekom konzorcijumu iz Letonije. Prodajna cijena akcija bila je više nego duplo manja od nominalne. Koliko puta je bila manja od realne teško je reći, jer se nešto slično nije prodavalo na ovim prostorima. I od toga “sitneža” koji je dobijen prodajom, opštini Bar, stvarnom graditelju, nije pripalo ni centa.

Da bi odobrovoljili potencijalne kupce, prodavci Marine su u njenu imovinu dopisali i ovjerili u Katastru nekoliko hektara mora sa uređenim gatovima i obalom, koji su vlasništvo Luke Bar. To je utvrđeno tek nakon zaključenja ugovora o prodaji i ugovora o koncesiji. “Greška” je dosta skupo koštala prodavca.

Kako to da uprava Marine (Upravni odbor i zaposleni rukovodioci), a bogami i opština Bar, Morsko dobro i nadležna ministarstva zaboraviše ko je tu Marinu izgradio i za koje namjene, a posebno kako zaboraviše koliko je stvarna površina imanja koje im je dato na upravljanje. Valjda od silnih briga kako da ga unaprijede. Naš narod, u žargonu, za zaboravne kaže da su “Laponci”.

Letonci nijesu zaboravili što im je obećano. A obećano im je valjda da će komunalni dio marine biti iseljen, da im pripada i onaj dio opštinskog kopna do Tropikane, pa očekujemo da će prva investicija novog vlasnika biti da ogradi imanje, sa sve tablom “zabranjen pristup”. Već je najavljeno da će sve barke, brodovi i ribarice sa registracijom BR biti istjerane van akvatorija Marine, tj. na pučinu, sa obrazloženjem da je Opština Bar dužna da im napravi novu marinu na ušću rijeke Željeznice. Znači, novi prostor i nove investicije od najmanje 20 miliona eura. Odakle i zašto? A svi ćute.

A šta je dobijeno prodajom Marine? Mnogo manje novca nego što su neki seljaci (bez znaka navoda) prodavali zabjele (šikare) na padinama brda visoko iznad Bara bez vode, struje i puta. U organizacionom smislu nije promjenjeno ništa, ostao je isti broj zaposlenih, iste vrste i nivo usluga, povećane su cijene usluga, profit je na približno istom nivou, ali svakako neznatan u odnosu na vrijednost imovine, nove investicije su nula eura, a jedan član konzorcijuma je u stečaju. Po svim kriterijumima to je neuspjela privatizacija sa realnim pravnim mogućnostima za raskid ugovora.

Marina jeste specifična, ali suštinski ona je pravilo sprovedene privatizacije u Baru. Prodati su Bar bilje, Agroeksport, Primorka, Rumijatrans, Korali, Izbor, Put, ZIB, Jadran, Centrojadran, Urbanizam i projektovanje... Prodajna cijena svih tih, nekada veoma uspješnih, preduzeća manja je od cijene koliko bi dva poštena čovjeka procjenila samo Robnu kuću Izbor u Baru. Koliko je ljudi radilo u tim firmama, a koliko sada, kolike su bile plate, porezi i doprinosi, a kolike su sada? A zna li iko koliko su novi vlasnici podigli kredita zalažući tu prelako stećenu imovinu i za šta su ti krediti potrošeni?

Da su ta preduzeća postojala i veoma uspješno radila ne zna pola grada, jer su rođeni poslije stradanja barske privrede. Ona druga polovina, koja je sve to gradila, već je sve zaboravila. “Laponci”.

A mi i dalje galantni. Eto, pronašli smo, ili on nas, nekog Arapa da mu prodamo Kraljičinu plažu u Baru, odnosno zemljište oko plaže, jedini nepotrošeni dragulj na barskoj morskoj obali. Ne znam uslove prodaje, ali me iskustvo uči da naši prodavci državne imovine pod tim uslovima ne bi prodali ono što su sami stekli. Koincidencija je da se u isto vrijeme predlaže zakom o uređenju prostora i izgradnji objekta da luksuzni hotelski objekti ne plaćaju naknade za komunalno opremanje, a da im se do lokacija dovedu saobraćajnice, voda, struja, telefon i izgradi kanalizacija sa sve sistemom za prečišćavanje otpadnih voda.

Uporedo, u Baru se privode kraju aktivnosti da se zadužimo 37 miliona eura (po predračunu) da bi dogradili neku nedefinisanu kanalizaciju. To je oko 1.000 eura novoga duga i za ono novorođenče u Krajini i Crmnici. To je skoro 1.000 eura duga za svakog stanovnika Velikog pijeska i Utjehe gdje ima oko 8.000 stambenih objekata, koji i poslije te investicije neće imati ni kap vode, ni metar kanalizacije, a Regionalni vodovod im je prošao kroz dvorište prije više od godine. Što bi se reklo “žedni preko vode”. Ali oni prvo moraju sagraditi infrastrukturu za tuđe luksuzne hotele, a da zaborave na svoje životne potrebe. “Laponci”.

Marko Miljanov je prije više od sto godina rekao da u Baru za ovcu (zbog metilja) i čovjeka (zbog malarije) nema mjesta. Za ljude ne znam, ali ovce su se baš namnožile.

( Miloš Šušter )