Ronioci ekolozi čuvaju livade murave od uništenja

Nedavna havarija jahte “Sirena” u Boki, koja je zbog mogućeg izlivanja nafte dovela u opasnost morsku travu-posidoniu oceanicu koja učestvuje u stvaranju ljekovitog mulja u topljanskom zalivu, skrenula je posredno pažnju domaćoj javnosti da Crna Gora ima livade ne samo na katunima, već i u svom podmorju.

Aktivisti-ronioci ekolozi Mediteranskog centra za ekološki monitoring (MEDCEM), pokrenuli su nedavno kampanju kojom traže od države da zaštite morsku travu, u narodu poznatu kao murava, a koja je od neprocjenjivog značaja za svijet podmorja.

“Posidonia, odnosno murava, zaštićena je brojnim svjetskim, evropskim i državnim zakonima kao prioritetno stanište Mediterana. Nažalost, gotovo isključivo kao posljedica ljudskog djelovanja, murava izumire širom Mediterana brzinom nezabilježenom u ljudskoj istoriji”, kažu aktivisti MEDCEM-a koji vode nesvakidašnji projekat “Ekonomska dobit održivog razvoja putem vrednovanja plavog ugljenika zaštićenog područja u moru Katič”.

Na nedavnoj konferenciji u Petrovcu, ronioci ekolozi iz Crne Gore i Srbije okupljeni u “MedCEM” predstavili su ovaj projekat kojim animiraju domaću javnost za potrebu zaštite livada morske trave. Cilj je da se oko ostrvca Katič kod Petrovca konstituiše prvo zaštićeno područje u moru (ZPM) u Crnoj Gori, da bi se od uništenja spasla ova morska trava koja je izuzetno bitan faktor svijeta u podmorju.

“U priči o vrijednostima plavog ugljenika morske trave u ZPM Katič, Tomas Binet iz Centra sa engleskog Portsmaut univerziteta napomenuo je da je naš projekat prvi te vrste u svijetu”, rekao je “Vijestima” rukovodilac projekta Dušan Varda, poznati beogradski reditelj i ronilac.

Ekološka sidra

Ovaj jednogodišnji istraživački projekat finansiraju MedPAN asocijacija, Francuski fond za zaštitu planete (FFEM), Švajcarska MAVA fondacija i princ Albert II od Monaka.

Varda je najavio da će, bez obzira na izostanak praktične podrške u Crnoj Gori, tokom ljeta širom primorja biti dijeljen letak o zaštiti morske trave pripremljen u sklopu ovog projekta.

Na zanimljivom međunarodnom skupu u “Crvenoj komuni”, ekolog Ivana Radonjić održala je prezentaciju “Morska trava posidonija oceanica kao bioindikator mora”, dr Ivan Guala iz Italije održao je kratak kurs upotrebe osnovnih instrumenata za terensko mjerenje posidonije pod vodom, a ronioci su potom imali dva zarona u uvalama Lučice i Buljarica, gdje su po grupama mjerili indekse konzervacije i gustine trave po sektorima. Teorijski dio je zaključila predsjednica hrvatske NVO Sunce Zrinka Jakl.

“Njena tema 'Evolucija zaštićenih područja u moru Hrvatske' je na najbolji način pokazala bliskosti i paralele sa Crnom Gorom na planu rješavanja istog problema zaštite mora, gdje Hrvatska svake godine ostvaruje određeni napredak”, ukazao je Varda.

Publici su prikazani filmovi “Vrednovanje plavog ugljenika u zaštićenom području”, “Morski rezervat Medes”, “Livade posidonije, riznice biološke raznolikosti Jadrana”, “Obavežimo se za 2020”, “Jačanje zaštićenih područja u Hrvatskoj”, “Morski rezervati-čuvari okeana” i “Pilot projekat ZPM Katič”.

Istraživačka ekspedicija u Petrovcu

Važnost posidonie, kažu ekolozi, jeste u tome što je primarni proizvođač organskih materija i ugljendioksida, najznačajnijeg regulatora u ekosistemu mora, u Mediteranu, najznačajnijem svjetskom biodiverzitetu gdje isključivo živi.

“Od nje zavisi bogatstvo morskog života, priobalna ekonomija, erozija plaža, smanjenje emisije ugljendioksida i od ključnog je značaja da se posveti posebna pažnja njenoj zaštiti. Crna Gora jedina u regionu nema zaštićena područja u moru, na što je obavezuju potpisane konvencije da do 2020. zaštiti deset odsto priobalja. Projekat ZPM Katič je na tom polju premijeran”, kaže Varda.

On podsjeća da je Ministarstvo održivog razvoja i turizma već opredijelilo Katič za tu namjenu. Murava je, dodaje, najbolji bioindikator mora, kada nestaje, nešto u moru ne valja. Računa se da je ekonomska vrijednost kvadratnog metra livade morske trave tri puta veća od vrijednosti iste površine koralnih grebena, deset puta veća od tropskih šuma i sto puta veća od kopenih livada. Murava ima izuzetan značaj u sprečavanju globalnog zagrijavanja i stvaranja efekta staklene bašte jer vezuje više ugljendioksida od tropskih šuma i zato treba spriječiti da nestane, jer za života koji se mjeri desetinama hiljada godina, raste izuzetno sporo, milimetar u visinu i dva santimetra u dužinu godišnje.

Glavne prijetnje muravi su smanjenje prozirnosti vode, izazvano otpadnim vodama i povećanjem planktona koji onemogućavaju fotosintezu, hemijsko zagađenje, sidrenje, kočarenje pliće od 50 metara, obalni uzgoj morskih organizama, eksplozivi, polaganje kablova i cijevi na morskom dnu, odlaganje šuta

Specifikum ove ronilačke ekološke akcije je promocija takozvanog ekološkog sidra. Naime, sidrenje čak i čamaca dovodi do dugotrajnih oštećenja murave koja doprinose nestanku vrste. Za vrijeme konferencije u Petrovcu, aktivisti MEDCEM-a su oko Katiča postavljali ekološka sidra.

Glavne prijetnje muravi su smanjenje prozirnosti vode, izazvano otpadnim vodama i povećanjem planktona koji onemogućavaju fotosintezu, hemijsko zagađenje, sidrenje, kočarenje pliće od 50 metara, obalni uzgoj morskih organizama, eksplozivi, polaganje kablova i cijevi na morskom dnu, odlaganje šuta i smeća u more, nasipanje plaža i prenamnožavanje konzumenata, kao što su morski ježevi.

Opalo lišće hrani stotine morskih i kopnenih organizama Posidonia oceanica zvanično nije trava, već pripada najsavršenijem rodu biljka cvjetnica. Daleki preci ove biljke prije 475 miliona godina iz mora su počeli osvajanje kopna, da bi se jedan rod magnolija vratio u more prije 120-100 miliona godina i od njih je nastala posidonia.

Njeno otpalo lišće, čiji manji dio tokom zime biva nanesen i na obalu, glavni je izvor organskih materija za stotine morskih i kopnenih organizama. Iako zauzima manje od jedan odsto površine dna, njene livade stanište su za više od 2.000 morskih organizama, a u Mediteranu četvrtina poznatih morskih organizama vezuje neki stadijum svog života za nju.

Galerija

( Radomir Petrić )