Afera se širi: Da li druge vlade preko SAD prate svoje građane?

Otkrivanje velikog tajnog američkog programa praćenja internet aktivnosti nametnulo je nezgodna pitanja saveznicima SAD, koji su prinuđeni da objasne da li su dozvoljavali Vašingtonu da špijunira njihove građane i da li su izvlačili korist od ovog zadiranja u privatnost koje bi u njihovim državama bilo ilegalno.

Američki zvaničnici potvrdili su postojanje tajnog programa pod imenom „Prizma“ koji im je, prema dokumentima koji su procurjeli do listova „Vašington post“ i „Gardijan“, omogućavao pristup i-mejlovima, internet ćaskanjima i drugim oblicima komunikacije iz kompanija poput „Gugla“, „Fejsbuka“, „Tvitera“ i „Skajpa“.

Američki zakon ograničava vlastima da zadiru u privatnost kod kuće, ali praktično ne postavljaju nikakva ograničenja američkim špijunima da nadziru komunikaciju stranih državljana, uključujući i sve zemlje sa kojima Vašington razmjenjuje obavještajne podatke, naveo je Rojters.

To bi značilo da Vašington može prijateljske vlade praktično neograničeno snabdijevati informacijama o privatnoj internet komunikaciji samih njihovih građana.

Britanski šef diplomatije juče se pojavio na televiziji kako bi uvjerio Britance da obavještajni agenti Londona nisu zaobilazili zakone koji ograničavaju njihove aktivnosti tako što su dobijali informacije do kojih je došao Vašington.

U Njemačkoj, gdje je istočnonjemačka tajna policija Štazi decenijama prisluškivala građane, opozicione partije su navele da kancelarka Angela Merkel treba da uradi više kako bi zaštitila svoje građane od američkog špijuniranja, zahtijevajući odgovore kada predsjednik Barak Obama idućeg mjeseca bude došao u posjetu Berlinu.

U Australiji, jedan izvor iz vlade kazao je Rojtersu da bi otkrivanje amerilčkih aktivnosti moglo otežati usvajanje zakona koji bi tamošnjoj vladi omogućio pristup internet podacima u zemlji.

A na Novom Zelandu bi najnoviji događaji mogli izazvati dodatne neprijatnosti za vladu koja je već prinuđena da prizna da je nelegalno špijunirala osnivača sajta za dijeljenje sadržaja Megaupload, koji se bori protiv izručenja Sjedinjenim Državama zbog kompjuterske piraterije.

Hejg: To je besmislica

U Britaniji koja je uspostavila najtješnje obavještajne veze sa Vašingtonom, kao glavni američki saveznik u ratovima u Iraku i Avganistanu, političari su postavili pitanje da li je pristup podacima do kojih je došao Vašington omogućavao službi GCHQ (Britanski štab za komunikacije) da izbjegne ograničenja saopstvenih nadležnosti.

Hejg nije kazao koje je informacije Britanija dobijala od SAD o svojim građanima, ali je naveo da je „besmislica“ da bi GCHQ koristio saradnju sa Vašingtonom kako bi zaobišao britanske zakone.

„Ideja da ljudi iz GCHQ sjede i smišljaju kako da zaobiđu britanske zakone uz pomoć druge agencije u drugoj zemlji je nerealna“, kazao je Hejg za BBC TV. „Naravno da razmjenjujemo dosta informacija sa SAD, ali ukoliko nam informacije stužu iz Amerike to se reguliše našim zakonima.“

U Njemačkoj koja ima stroge zakone o privatnosti, opozicija je navela da vlada ima odgovornost da spriječi da SAD naširoko špijuniraju njemačke građane.

„Niko nema problem sa tim što SAD drži teroriste pod nadzorom – to je sprečavalo i terorističke napade u Njemačkoj“, kazao je Tomas Operman, poslanik opozicione Socijaldemokratske partije. „Međutim, potpuni nadzor svih građana od strane SAD je potpuno neprikladan. Njemačka vlada mora zaštititi privatnost Njemaca i od SAD.“

„Merkelova ne može samo da gleda ustranu kao da se ništa nije desilo“, kazala je Renate Kinast, jedna od vodećih političarki iz stranke Zelenih.

Prepreka za novi zakon u Australiji

Australijska konzervativna opoziciona stranka, koja ima šanse da pobijedi na izborima u septembru, saopštila je da je „veoma uznemirena“ zbog „Prizme“ i zabrinuta da je moglo da dođe do pristupa podacima iz Australije. Uticajna partija Zelenih pozvala je vladu da objasni da li su australijske obavještajne agencije imale pristup američkim podacima.

„Pažljivo ćemo ispitati svaku implikaciju koja se tiče bezbjednosti i privatnosti Australijanaca“, kazao je juče šef diplomatije Bob Kar u televizijskom intervjuu na pitanje da li je Kambera sarađivala u ovom programu.

Australijske obavještajne i bezbjednosne službe traže da telekomunikacione kompanije i internet provajderi kontinuirano sakupljaju i skladište lične podatke kako bi se doprinijelo borbi protiv terorizma i kriminala. Ova inicijativa je predmet trogodišnjih pregovora iza zatvorenih vrata. Jedan izvor iz vlade kazao je Rojtersu da bi to, u svjetlu nedavnih događaja, moglo biti još teže progurati.

Na Novom Zelandu, internet mogul Kim Dotkom koji se bori protiv izručenja SAD ocijenio je da su u njegovom slučaju američke obavještajne agenice odigrale ulogu u nelegalnim špijunskim aktivnostima novozelandskih bezbjednosnih službi.

Novozelandska vlada je priznala da je njen biro za bezbjednost komunikacija (GCSB) nelegalno pratio Dotkomovu komunikaciju prije pretresa njegove kuće 2012.

„Obavještajna agencija GCSB je špijunirala moju porodicu jer je praćenje svega američkim agencijama bilo dostupno u realnom vremenu“, napisao je Dotkom na Tviteru. „Moj slučaj protiv ove špijunske agencije na Novom Zelandu pokazaće stepen saradnje sa NSA (Nacionalna agencija za bezbjednost).“

Portparol vlade Novog Zelanda nije želio da odgovori na pitanje da li je GCSB sarađivao sa NSA.

Galerija

( Danka Vraneš Redžić )