Odlazak sivog čovjeka koji se bavio mračnim poslovima
Andreoti je vjerovatno bio neomiljeniji od Tačerove, zato što je i učinio manje korisnog, a više nezakonitog
Kada Italiju doživljavate očima i ušima stranca, desi se da sliku o ličnostima koje su doprinos dale u epohi koja je prethodila vašem dolasku formirate kroz sporadične komentare ljudi iz okruženja, tekstove iz novina, filmove...
Na sudu je dokazano da je direktno sarađivao sa mafijom barem do 1980. godine, za šta nije nikada osuđen jer je slučaj zastario
Kada sam prije deset godina stigla u Italiju, Đulio Andreoti je već bio 84-godišnjak sa statusom doživotnog senatora. Sve što je uradio bilo je već decenijama iza njega pa je imidž o njemu bio imidž o njegovoj prošlosti.
Tokom svih ovih godina, kad god bi mi neko pomenuo Andreotija, bilo je to sa prezirom i gađenjem. Nebrojeno puta sam čula Italijane svih uzrasta i zanimanja da na pomen Andreotija uzviknu da je trebalo odavno da umre. Za mnoge, Andreoti je bio simbol svega negativnog u italijanskoj politici.
Da je moguće mjeriti omraženost, parametri bi vjerovatno pokazali da je Andreoti bio neomiljeniji od Tačerove, vjerovatno zato što je i učinio manje korisnog, a više nezakonitog od čelične Megi.
Pa ipak, na dan Andreotijeve smrti mnogi su likovali, ali niko nije plesao na njegovom grobu. Italijani nemaju čemu da se raduju - Andreotijeva smrt predstavlja kraj jedne nelagodne egzistencije, ali ne i kraj epohe koja je karakterisana mafijaškom infiltracijom u politički sistem, nerazriješenim ubistvima političkih ličnosti i boraca za pravdu, sudija, policajaca, novinara, političara.
Problemi u čijem je stvaranju Andreoti aktivno učestvovao, ostaju u punoj snazi i nakon njegove smrti.
"Na dan kada umre Andreoti, konačno će mu ukloniti crnu kutiju iz grbe, i konačno ćemo saznati istinu", izjavio je prije 18 godina Bepe Grilo
Kontroverznost njegove ličnosti svojevremeno je vješto sumirao pokojni novinar Indro Montaneli: "Ili je Andreoti naš najlukaviji kriminalac, veoma vješt u prikrivanju tragova, ili je najprogonjenija osoba u Italiji". (Slično bi se danas moglo reći za Berluskonija).
Sedam puta premijer, 22 puta ministar, 65 godina parlamentarac, Andreoti je dovođen u vezu sa mnogim visokoprofilnim ubistvima koja su se desila za vrijeme njegove vlasti.
Na sudu je dokazano da je direktno sarađivao sa mafijom barem do 1980. godine, za šta nije nikada osuđen jer je slučaj zastario, što mu je omogućilo da provede još tri decenije u politici. Kasnije je optuživan za saradnju sa mafijom u više navrata, ali nikada nije pravosnažno optužen.
Povučen, nepronicljiv, Andreoti je smatran čovjekom koji sa sobom nosi brojne tajne.
"Na dan kada umre Andreoti, konačno će mu ukloniti crnu kutiju iz grbe, i konačno ćemo saznati istinu", izjavio je prije 18 godina Bepe Grilo, danas vođa glavne opozicione partije, Pokret 5 zvjezdica, tada televizijski komičar. Andreoti je umro prošle sedmice, ali izgledi su da je i svoje misterije ponio u grob.
Igrom sudbine njegova smrt pala je između smrti Anjeze Borselino, supruge sudije-heroja Paola Borselina ubijenog u stravičnom atentatu 1992. godine, i 35. godišnjice ubistva partijskog kolege i višestrukog premijera Alda Mora. Ubistvo Mora, do danas omiljenog u narodu, jedna je od najvećih krivica koje se pripisuju Andreotiju.
"Ovaj momak toliko je sposoban da se plašim da je sposoban za sve", rekao je De Gasperi o Andreotiju
Mora su oteli pripadnici Crvenih brigada na dan inauguracije Andreotijeve vlade, a ubili su ga nakon 58 dana zatvoreništva, tokom kojih je Andreoti uporno odbijao pregovore sa brigadistima, uprkos brojnim pismima koje je Moro slao njemu i drugim političarima, tražeći da mu izađu u susret.
U jednom od ovih pisama, Moro je svom partijskom kolegi sa prezirom poručio: "Obraćajući se vama, Andreoti, kao šefu vlade, na našu nevolju i nevolju države, nije moja namjera pozivati se na vašu sivu karijeru. To samo po sebi ne predstavlja krivicu. Može se biti sivi, ali pošteni, sivi, ali dobri, sivi, ali strastveni.
Pa, ipak, Andreoti, vama upravo ovo fali. Fali vam ljudska strast. Fali vam onaj skup dobrote, mudrosti, fleksibilnosti, integriteta koji neizbježno karakterišu onih nekoliko hrišćanskih demokrata, koliko ih postoji u svijetu. Vi niste jedan od njih. Trajaćete duže ili kraće, ali otići ćete bez da ostavite traga".
Ispraćaj Đulija Andreotija (Foto: Beta/AP)
Novinar Luka Sofri upravo je ovako okarakterisao Andreotija u kolumni objavljenoj nakon njegove smrti - kao čovjeka koji uprkos sedam decenija prisustva u politici neće biti pamćen ni po čemu dobrom što je uradio za državu, ni po jednoj ideji za koju se borio, već samo po crnoj hronici mračnih poslova u kojima se sumnja da je bio saučesnik, ako ne i naručilac.
Morove riječi pokazale su se u neku ruku kao predskazanje, baš kao što je to bila i ocjena koju je o mladom Andreotiju dao čovjek koji ga je 40-ih godina prošlog vijeka uveo u politiku: Alčide de Gasperi.
Kada je umro Andreoti, napravljen je presedan - odlučeno je da na svim stadionima u državi bude održan minut ćutanja u njegovu čas
"Ovaj momak toliko je sposoban da se plašim da je sposoban za sve", rekao je De Gasperi tada u izjavi koja se do danas često ponavlja.
Andreoti je gajio duboko poštovanje prema De Gasperiju. Kao partijske kolege partije Hrišćanska demokratija koja je pola vijeka bila na vlasti, imali su dugogodišnju blisku saradnju, iako su suštinski bili duboko različiti. Suštinsku razliku između De Gasperija i Andreotija najbolje je sažeo Indro Montaneli: "Kada bi išli zajedno u crkvu, De Gasperi bi razgovarao sa Bogom, a Andreoti sa sveštenikom".
Kada je umro Andreoti, napravljen je presedan - odlučeno je da na svim stadionima u državi bude održan minut ćutanja u njegovu čast. Ovo nije učinjeno do sada ni za jednog bivšeg premijera u Italiji. Kao rezultat, u Milanu, Torinu, Sijeni, Begramu, Bolonji, pa i u njegovom rodnom Rimu, tokom minuta koji je trebalo da bude posvećen ćutnji u ime čovjeka koji je sedam puta bio premijer Italije, odlijegali su zvižduci, negodovanje i navijačka pjesma.
Jasno je da stadion nije najpogodniji teren za minut ćutanja građana. Pitam se je li to neko lukav naložio minut ćutanja na stadionima širom Italije da bi olakšao dušu i omogućio Italijanima da Andreotiju pošalju posljednji pozdrav kakav je zaslužio.
Glumac, kralj aforizama...
- Reditelj Paolo Sorentino 2008. je snimio film o Andreotiju, koji nosi naziv po jednom od njegovih nadimaka: "Il Divo".
- Andreoti se pojavio u više reklama, među kojima je najpoznatija reklama za gorgonzolu, na kojoj je Andreotijeva slika u prvom planu uz moto: "Andreoti uhvaćen sa rukama u gorgonzoli".
- Pojavljuje se u filmu "Taksista" (Il tassinaro, 1983) u kojem glumi samog sebe kao klijenta koji se vozi u taksiju.
- Italijanski mediji ga nazivaju "kralj aforizama" zbog svojstva da se izražava u kratkim provokativnim maksimama. Jedna od najpoznatijih je: "Moć izjeda one koji je nemaju". Ova rečenica upotrijebljena je 2000. u reklami za web sajt Diners kartica u verziji "Internet uništava one koji ga nemaju", u kojoj se pojavljuje Andreoti lično.
- Andreoti je objavio 38 knjiga, prodavši preko milion i po kopija.
Galerija
( Nela Lazarević )