ENIGMA RUSIJA
Kriza moralnog političkog liderstva
Amerika nije jedina koja vodi politiku koja izdaje principe kojih se tako dugo pridržavala. U Italiji se nova populistička vlada ustremila na Rome, a Mateo Salvini, ministar unutrašnjih poslova i potpredsjednik vlade, tjera od italijanske obale brodove na kojima su spaseni migranti
Mudri gradi mostove, budala gradi zidove”. Takvo je mišljenje preovladavalo na stranicama sa komentarima u kineskim novinama krajem juna, nakon što su SAD uvele carinske tarife u iznosu od 25% na robu iz Kine u vrijednosti od oko 50 milijardi dolara. Nažalost, slični izolacionistički pristupi nijesu ograničeni samo na trgovinsku politiku SAD i nijesu samo glupi već su i neetični i troše ostatke moralnog autoriteta Zapada.
Još je gore što je posljednjih mjeseci predsjednik SAD Donald Tramp počeo da sprovodi politiku nulte tolerancije na imigraciju prema kojoj se svi odrasli koji su nelegalno prešli granicu zemlje (a to baš i nije neki preveliki zločin) smatraju strašnim razbojnicima. Samim tim, čak i ljude koji pokušavaju da dobiju azil sudski gone i - što je nečuveno - razdvajaju ih od djece. Za djecu je odlučeno da budu odvojena od roditelja i više od 2.300 maloljetnika bilo je smješteno u skloništima.
Potom je, pod političkim pritiskom, Tramp potpisao ukaz prema kome roditelji i djeca moraju biti zadržavani zajedno. (...)
Odluka Trampove administracije o razdvajanju porodica naišla je na žestoke kritike, pa i sa potpuno neočekivanih adresa. Lora Buš, supruga Džordža buša mlađeg, predsjednika odgovornog za nehumane ratove u Iraku i Avganistanu, osudila je tu odluku. Prema njenom mišljenju, fotografije djece oduzete od roditelja “zastrašujuće podsjećaju na logore za internirane građane i građanke SAD japanskog porijekla iz perioda II svjetskog rata; a to se sada smatra jednom od najsramnijih epizoda američke istorije”.
I sama Trampova supruga, Melanija, izjavila je - preko pres-službe - da joj je “nepodnošljivo” vidjeti djecu odvojenu od svojih porodica. Javila se i Kina u kojoj je sada, kako se tvrdi, iza rešetaka 1.500 političkih zatvorenika. A i prije nego što je Amerika samu sebe učinila podložnom da joj lekcije drže takve zemlje, Tramp je objavio da SAD izlaze iz Savjeta UN za ljudska prava.
Ali, Amerika nije jedina koja vodi politiku koja izdaje principe kojih se tako dugo pridržavala. U Italiji se nova populistička vlada ustremila na Rome, a Mateo Salvini, ministar unutrašnjih poslova i potpredsjednik vlade, tjera od italijanske obale brodove na kojima su spaseni migranti.
Mađarska je, sa svoje strane, upravo usvojila takozvani zakon “Zaustavimo Soroša” koji uvodi krivičnu odgovornost za bilo kakve pokušaje privatnih lica ili NVO da pomognu nelegalnim imigrantima u predavanju zahtjeva za azil. Zakon je dobio ime po Džordžu Sorošu, u Mađarskoj rođenom finansijeru i osnivaču fonda “Otvoreno društvo”, kojeg premijer Viktor Orban potpuno iracionalno krivi za podstrekavanje masovne imigracije s ciljem da se oslabe evropske nacije.
Sve to naglašava sve dublju krizu moralnog liderstva koja može nanijeti isto toliko štete koliko i nekontrolisana migracija ili čak trgovinski rat. Ta kriza ne samo da otvara put surovim političkim odlukama, već prijeti i da dodatno ojača vlade slične kineskoj i ruskoj, zato što na tom fonu one počinju da izgledaju razumne, pa čak pouzdane.
To se već i dešava. Peterburški ekonomski forum, čiji je značaj ozbiljno umanjen nakon ruske aneksije Krima iz 2014. godine, ponovo je u igri: predsjednik Vladimir Putin bio je domaćin diskusije u kojoj je učestvovao predsjednik Francuske Emanuel Markon, premijer Japana Šinzo Abe i predsjednica MMF Kristin Lagard.
Putin nije morao da priznaje nikakve greške ili da daje izjave o svojoj privrženosti demokratiji i principima vladavine prava da bi obezbijedio učešće takvih figura. Iako je uoči tog foruma, Oleg Sencov, ukrajinski režiser uhapšen tokom aneksije Krima, počeo je štrajk glađu u ime 64 ukrajinska politička zatvorenika koji su trenutno u ruskim zatvorima.
Ali, iako vlade zapadnih zemalja puštaju saopštenja u kojima kritikuju Rusiju (zbog zatvaranja Sencova i još 150 vjerskih i političkih zatvorenika), njihova spremnost da izoluju putinsku Rusiju zbog njenog ponašanja očigledno slabi. Dodate li ovome neetičnost unutrašnopolitičkih odluka, zapadne pretenzije na “moralno liderstvo” praktično se pretvaraju u prazne riječi.
Sada se Putin i njegov kineski kolega Si Đinping mogu osjećati ne samo slobodnijim nego ikada da ignorišu zapadnu politiku već čak počinju naširoko da pričaju o prednostima izgradnje mostova. I to nije tek metafora: pod rukovodstvom Putina Rusija je izgradila, barem, pola tuceta mostova uključujući i onaj koji povezuje Krim sa kopnom Rusije. Slični projekti, kao i projekti u okviru priprema za Mundijal, izgledaju lijepo. A nema štrajka glađu. Na Putinovu sreću, u svijetu u kojem nacionalizam podriva autoritet međunarodnog prava i multilateralnih institucija, moral postaje sve relativniji pojam. U poređenju sa ljudima kakav je Tramp, Putin zapravo i ne izgleda tako loše.
Međutim, za eroziju demokratskih ideala teško da možemo kriviti samo Trampa. Reputacija Amerike u pitanjima zaštite ljudskih prava daleko je od besprekorne. U vrijeme predsjednika Bila Klintona SAD su postale jedna od sedam zemalja koje su glasale protiv uspostavljanja
Međunarodnog krivičnog suda, a svi sljedeći predsjednici su odbili da mu se pridruže. Uslijedio je “Rat protiv terorizma”, Bušov hir, a nakon njega vojne intervencije Baraka Obame u Libiji, Somaliji i Jemenu i sve je to bilo u suprotnosti sa međunarodnim pravom. Očigledno je da Tramp ni izbliza nije prvi predsjednik SAD koji igoriše globalne sporazume i strukture.
Besprekorna nije ni Evropa. Kako potencira Putin, reakcija Zapada na rusku aneksiju Krima bila je rezultat određenih dvostrukih standarda, zato što je Evropska unija, zajedno sa SAD, podržala deklaraciju o nezavisnosti Kosova od Srbije 2008. godine.
Nakon II svjetskog rata svijet je - na čelu sa SAD i Evropom - revalorizovao međunarodne norme i institucije i položio temelj savremenog svjetskog poretka, zasnovanog na pravilima. Istu takvu revalorizaciju treba sprovesti danas, moguće, pod uticajem dvije glavne krize našeg vremena koje su izazvane migracijama i međunarodnim terorizmom. Sve u svemu, Trampove egoistične pristupe pod parolom “Amerika prije svega” ne treba smatrati opcijom koja vodi napretku. A zaštitu ljudskih prava ne treba povjeravati Rusiji i Kini. Ali kome onda, kad Evropska unija nema povjerenja i dosljednosti da povrati svoje vrijednosti i zagovara ih i štiti globalno?
Autorka je profesorica međunarodnih poslova u The New School i viša saradnica na World Policy Institute Copyright: Project Syndicate, 2018.
( Nina L. Hruščova )