Pravo i dužnost da se protestuje

Kineska dinastija Žu u drugom milenijumu prije nove ere uvela je koncept mandat nebesa po kojem dobri i pravedni imperatori vladaju u ime boga, ali kad imperator ne vlada u interesu svojih podanika, onda ljudi imaju pravo da ga zbace i na tron dovedu drugog vladara. Od tada živi ideja o odgovornoj vlasti i pravu na pobunu protiv neodgovorne vlasti.

Završnu formu te ideje razradio je Džon Lok pri kraju sedamnaestog vijeka. Od Loka počinje shvatanje države kao društvenog dogovora, saglasno kojem je vlast u službi naroda i građani imaju pravo na pobunu ako su nezadovoljni kako vlast taj dogovor ostvaruje. Otuda periodični izbori u savremenoj demokratiji i prizvuk pobune u izbornoj kampanji. U slučaju uzurpacije i teške zloupotrebe vlasti, Lok pobunu ne predviđa više kao pravo, već kao građansku obavezu. Stoga u preambuli Američkog ustava iz 1776. godine stoji da se vlast formira “da vlada uz saglasnost onih kojima se vlada”, a u slučaju da vlada uzurpira vlast, onda građani imaju dužnost da se pobune i obore vlast. Pravo na pobunu predviđa takođe i Deklarcija o pravima čovjeka i građanina prihvaćena 1789. godine u Francuskoj revoluciji, na kojoj počiva evropska demokratska tradicija.

Od kad je demokratija postala opšte prihvaćeni oblik vladavine, pobuna je zamijenjena blažom formom, mirnim uličnim protestima.

Afera “Snimak” je pokazala da je aktuelni crnogorski režim vratio Crnu Goru u društvo od prije Francuske revolucije sa uzurpiranom vlašću od strane DPS-a kao privilegovanom društvenom grupom. Predsjednik DPS-a na jednoj od sjednica tzv. Izbornog savjeta daje instrukciju da se izbori pokradu tako što će se populaciji od blizu deset procenata biračkog tijela uskratiti ustavom garantovano biračko pravo: od građana treba tražiti da na glasačkom mjestu moraju imati novu biometrjisku, umjesto stare lične karte, iako svoj identitet i matični broj mogu nedvojbeno dokazati i starom ličnom kartom. Svjestan da organizuje teško krivično djelo masovonog kršenja ljudskih prava, on daje uputstvo kako da se to sakrije od Evropske unije. Činjenica da su slične stvari po instrukcijama DPS-a činili ministri i drugi visoki državni činovnici, dokazuje da je DPS postao kriminalna organizaciju koja poništava republikanski karakter crnogorske države i njen Ustav.

Pošto je režim zloupotrebom vlasti uspostavio kontrolu nad tužilaštvom, sudstvom i Ustavnim sudom, građanima je oduzeta mogućnost da ostvare svoje ustavno pravo da slobodnom voljom mijenjaju vlast. To znači da su se stvorili uslovi kad je pobuna postala građanska dužnost. Stoga su mirni protesti na kojima će građani da traže da se uspostavi poredak predviđen Ustavom Crne Gore u najdubljem saglasju sa evropskom demokratskom tradicijom.

Na ovim predsjedničkim izborima crnogorsko društvo je pokazalo da je dovoljno demokratski sazrelo da može da ponudi alternativu režimu koja je u stanju da dobije većinsku podršku građana. Zato bi nakon afere “Snimak“ bilo mudro da režim pristane na poništavanje posljednjih predsjedničkih izbora i formiranje tehničke vlade čiji mandat bi trajao dok se usvoje izmjene Ustava koje je preporučila Venecijanska komisija i po novim propozicijama izaberu Vrhovni državni tužilac, predsjednik Vrhovnog suda i novi Ustavni sud koji bi bili oslobođeni partijske i režimske kontrole. Nakon toga, toj vladi bi ostalo još da organizuje prve slobodne izbore u istoriji Crne Gore, čime bi, ko god pobijedi, započela nova istorijska epoha crnogorske države i društva.

Umjesto toga, režim je neprijateljski dočekao ideju o organizaciji protesta. Razlog za to je njegovo pučistički refleks. Aristotel prenosi grčko iskustvo i kaže da tirani osvajaju vlast nezakonitim sredstvima jer žele bogatstvo a ne čast, i da nema tog zla koje tiranin neće učiniti da bi vlast zadržao.

Sa motivom srodnim ovima koje opisuje Aristotel, aktuelni crnogorski režim falsifikuje i manipuliše kako bi stvorio strah i raspoloženje građana protiv protesta. Bez obzira na to što mu iz EU ne mogu reći ništa drugo osim da su mirni protesti legitimni način iskazivanja demokratske volje građana, režim panično proizvodi napetu atmosferu. Režimski i prorežimski mediji krivotvorili su izjavu visoke predstavnice EU za spoljne poslove Ketrin Ešton interpretirajući je kao stav protiv opozicije i protesta, iako se njena izjava podjednako odnosila i na vlast i na opoziciju. Baroničina izjava se mogla protumačiti i kao poruka da ne treba da gubimo vrijeme na proteste, već da režim prizna krađu i organizuje nove izbore.

U svakom slučaju, građanima koji smatraju da je ugrožen Ustav i žele da brane svoju republiku, vlast je dužna da obezbijedi uslove da svoju volju slobodno i bezbjedno iskažu.

( Miodrag Perović )