Vrtoglave cifre na tajnim računima: Brojni svjetski političari krili novac

Međunarodna mreža novinara došla je do dva i po miliona dokumenata o poreskim rajevima, sa detaljima o fiktivnim kompanijama, of-šor računima i sumnjivim finansijskim transakcijama.

Curenje podataka bez presedana uključuje imena 130 hiljada soba koje su prebacile svoj novac na of-šor destinacije, uključujući porodicu predsjednika Azerbejdžana Ilhama Alijeva i blagajnika kampanje francuskog predsjednika Fransoa Olanda.

Petnaestomjesečno istraživanje je pokazalo da, pored legalnih transakcija, tajnost i slaba kontrola koju nudi of-šor svijet, omogućava procvat prevara, utaje poreza i političke korupcije. Dobro plaćene knjigovođe, posrednici i drugi operativci pomažu of-šor klijentima da sakriju identitet i poslovne interese.

Alijev sa suprugom

Takođe je otkriveno da su mnoge najveće svjetske banke – uključujući UBS i Dojče banku, aktivno radile na tome da svojim klijentima obezbijede tajne kompanije na Britanskim Dejvičanskim ostrvima i ostalim of-šor utočištima.

Imena su otkrivena u novom projektu Međunarodnog konzorcijuma istraživačkih novinara (ICIJ) sa sjedištem u Vašingtonu, u saradnji sa velikim brojem međunarodnih medija, koji ove nedjelje objavljuju rezultate svog istraživanja.

Podaci se uglavnom odnose na Britanska Djevičanska ostrva (BDO), ali i na Kajmanska ostrva.

„Istraživanje podiže zavjesu sa jednog of-šor sistema i obezbjeđuje transparentan uvid u tajni svijet poreskih oaza i pojedinaca i kompanija koje ih koriste,“ kazao je direktor ICIJ-a Džerard Rajl.

„Znali smo da je of-šor industrija tajna i nedokučiva, ali nas je iznenadilo koliko je široka i dalekosežna“, dodao je Rajl.

Navodna umiješanost Žan Žaka Ožira pojačava pritisak na Olanda, koji je već u defanzivi nakon što je je njegov ministar za budžet Žerom Kajuzak optužen u istrazi poreske prevare.

Ožir, koji je bio blagajnik izbornog štaba tokom Olandove kampanje prošle godine, ima akcije u dvije kompanije registrovane na Kajmanskim ostrvima, uključujući jednog distributera sa sjedištem u Kini.

Ožir je za „Mond“ izjavio da nije učinio „ništa nezakonito“ i da su firme osnovane da bi ušao u partnerstvo sa stranim preduzetnicima.

U izvještaju je navedeno da nema indicija da su osobe imenovane u izvještaju djelovale nezakonito, ali da im je zajedničko to što su „iskoristili zakonodavstvo koje im obezbjeđuje tajnost“, omogućavajući im da izbjegavaju plaćanje poreza, objavio je „Gardijan“.

Ivanišvili

U Mongoliji, zamjenik predsjednika parlamenta i bivši ministar finansija Bajartsogt Sangadžav, rekao je ICIJ-u da razmatra podnošenje ostavke pošto je studija pokazala da je osnovao of-šor firmu i otvorio tajni račun u švajcarskoj banci, na kojem je u jednom momentu bilo više od 780.000 eura.

Na ime ćerki azerbejdžanskog predsjednika, Arzu i Lejle, 2008. registrovane su kompanije na BDO. Firme su kao direktora navele Hasana Gozala, bogatog biznismena čijoj kompaniji su dodijeljeni veliki ugovori u Azerbejdžanu.

Of-šor kompanije koje se povezuju sa Alijevim i njegovom porodicom su: Arbor investments, Labeleca holdings, Harvard menadžment i Rozamund internešnal.

Navodi se i slučaj supruge Igora Šuvalova, biznismena bliskog predsjedniku Rusije Vladimiru Putinu, koji je prvi zamjenik premijera od 2008. Olga Šuvalova je navodno osnovala nekoliko of-šor kompanija.

Bogati biznismen Bidzina Ivanišvili, koji je postao premijer Gruzije 2012, zaveden je od 2006. do 2009. kao direktor kompanije Bošerston oversiz korp, kojom se upravlja preko jednog agenta iz Paname, koja je i dalje aktivna.

Sa Tajlanda se pominje Naline Tavesin, koja je trenutno predstavnik te države za međunarodnu trgovinu. Bila je ministarka u vladi Jingluk Šinavatre prije nego što je podnijela ostavku prošle godine.

Evropska komisija je povodom objavljivanja izvještaja pozvala članice EU da čine više na suzbijanju poreskih prevara, procjenjujući da to njihove osiromašene vlade košta oko bilion eura godišnje

Tavesin je osnovala kompaniju na BDO u avgustu 2008, sedam mjeseci nakon što je imenovana za savjetnika tajlandskog ministra trgovine i tri mjeseca prije nego što su je SAD stavile na crnu listu zbog veza sa zimbabveanskim diktatorom Robertom Mugabeom.

Suprug kanadske senatorke Pane Merčant registrovao je of-šor trust, uplativši depozit od 800 hiljada dolara. Naredio je da se pismena komunikacija „svede na minimum“.

Marija Imelda Markos Manotok, najstarija ćerka pokojnog predsjednika Filipina, Ferdinanda Markosa, koja je guvernerka jedne provincije, 2005. je na BDO registrovana kao „investicioni savjetnik“ i korisnik Sinda trusta, koji je osnovao njen saradnik, singapurski biznismen Mark Čua.

Najbogatija španska kolekcionarka umjetničkih djela, baronica Karmen Tisen-Bornemica, bivša misica i udovica industrijalca milijardera, koristi of-šor firme za kupovinu slika.

Među skoro četiri hiljade američkih imena, nalazi se Deniz Rič, bivša supruga ozloglašenog trgovca naftom Marka Riča, optuženog za utaju poreza i reketiranje, koga je pomilovao predsjednik Bil Klinton.

I ruski oligarh Mihail Fridman je jedan od klijenata na BDO.

ICIJ je istraživao i grčke utajivače poreza i otkrio da su samo četiri od 107 of-šor kompanija prisutnih na BDO, registrovane u poreskoj upravi. „Iznenađujuće je koliko u grčkom društvu ima vlasnika kompanija, od najbogatijih oblasti u Atini do udaljenih sela na sjevera,“ stoji u izvještaju.

BDO, karipska mikrodržava koja je pod kontrolom Ujedinjenog Kraljevstva, je najuspješnija među poreskim rajevima, kojih je sve više. „Gardijan“ ističe da je od početka 1980-ih tamo registrovano više od milion takvih of-šor firmi.

Prema jednoj studiji, bogati pojedinci su smjestili 21 do 31 biliona dolara u poreskim oazama – što je otprilike jednako ekonomijama SAD-a i Japana zajedno.

Velika količina of-šor novca može izvazvati haos u ekonomijama. Grčku fiskalnu katastrofu pogoršale su of-šor poreske prevare a u krizi na Kipru, aktivu lokalnih banaka su naduvali talasi gotovine iz Rusije.

Evropska komisija je povodom objavljivanja izvještaja pozvala članice EU da čine više na suzbijanju poreskih prevara, procjenjujući da to njihove osiromašene vlade košta oko bilion eura godišnje.

Količina podataka 160 puta veća od Vikiliksovih

ICIJ je počeo da se bavi istraživanjem of-šor računa kada je dobio hard disk sa korporativnim podacima, kao rezultat skandala Firepower u Australiji, u vezi sa prevarom i of-šor rajevima. „Gardijan“ piše da je 86 novinara iz 46 država, uz pomoć visoke tehnologije za dešifrovanje podataka a i tradicionalnim metodama, „češljalo“ mejlove i račune, koji pokrivaju period od skoro 30 godina.

Ukupna količina fajlova, mjerena u gigabajtima, je više od 160 puta veća od one koju je zviždačka grupa Vikiliks objavila 2010. Novi podaci o BDO, najveća količina insajderskih informacija o of-šor sistemu do kojih je ikad došla neka medijska organizacija, sadrže više od 260 gigabajta, što odgovara veličini od pola miliona knjiga. U fajlovima su sadržani detalji o više od 122 hiljade of-šor firmi ili trustova i skoro 12 hiljada posrednika.

Galerija

( Angelina Šofranac )