Kolašin je početkom 20. vijeka imao mnogo toga što danas nema

Najstarija fotografija Kolašina napravljena je 1891. godine. Nju i oko 4.000 drugih uspio je da sakupi i sačuva direktor kolašinskog Centra za kulturu Branislav Jeknić. Impozantna zbirka na mnogo zanimljivih načina govori o varoši, koja je u prve tri decenije minulog vijeka bila grad sa bogatim kulturnim, društvenim i privrednim životom.

Fotografija panorama Kolašina iz 1891. godine, na primjer, veoma je bitna sa više aspekata. Na fotografiji se vidi strogi centar Kolašina i nove kuće koje su pravljene 1886. godine. Te godine trgovci i zanatlije (Marići, Boškovići, Čurovići, Lisičići, Đurbabići, Stanići i ostali imućniji Kolašinci) obraćaju se Senatu na Cetinju i traže dozvolu da poruše većinu starih kuća kako bi napravili nove od čvrste građe.

“U tom periodu imamo jedan uređen i urbanizovan grad sa dva trga povezana paralelno ulicama, što je očuvano i do danas, ističe Jeknić.

Nagli razvoj Kolašina počeo je poslije Prvog svjetskog rata kada u gradu cvjeta zanatstvo i trgovina. Trgovci iz porodice Marić izvozili su drvenu građu i stoku sa ovih prostora u Frrancusku.

Jeknić

“Daleke 1929. godine Kolašin je imao i urbansitički plan, koji je dobio odmah nakon Cetinja. Veliki broj ugostiteljskih objekata, dva hotela u koji su dolazili gosti iz Albanije i Grčke, gradski orkestar, pozorište, bioskop, organizovana zdravstvena zaštita, čak školska poliklinika... U gradskom urbanom smislu Kolašin je bio više grad nego sada. Taj period karakteriše izuzetno bogat kulturni život, znatno sadržajniji nego danas. Više reda u svemu”, priča advokat Zoran Rakočević.

Jeknić u zbirci ima i nekoliko fotografija iz perioda Kraljevine i Knjaževine Crne Gore, a najupečatljivije su one čiji je autor Rudolf Mosinger. Taj fotograf, kaže Jeknić, snimio je i proglašenje kralja Nikole i Crne Gore za kraljevinu. Po nalogu kralja Nikole, tada je slikao i Mateševo, crkvu u Kolašinu i na Crkvinama, trgove, panoramu Kolašina, most na rijeci Tari, kao Manastir Moraču.

“Iz tog perioda je i fotografija gornjeg trga na kojoj se vidi da je Kolašin tada imao rasvjetu, to jest svjetiljke sa fenjerima, za čije je održavanje bio zadužen, prema nekim kazivanjima, Ivo Lović”, kaže Jeknić.

Sagovornik “Vijesti” napominje da je objektivom zabilježena i Električna centrala iz 1927. godine, koja je proizvodila struju od drvnog otpada sa mnogobrojnih pilana.

Vrlo upečatljive su fotografije koje svjedoče o Kolašinu i neposredno nakon Drugugog svjetskog rata.

Skadrani u Kolašinu, između dva rata

Stare fotografije iz Jeknićeve zbirke pokazuju da je Kolašin između dva svjetska rata imao pozorišni život i da se značajan broj Kolašinaca tada amaterski bavio glumom.

Fotoaparatom je zabilježena osamdeset godina duga istorija KUD-a “Mijat Mašković”, čiji članovi i danas predstavljaju svoj grad. Fotografije svjedoče da je tridesetih godina minulog vijeka, u kući, odnosno gostionici Pera Gajova Šćepanovića postojao prvi kolašinski bioskop. Gostionica se zvala „Mojkovac“, a to ime dobila je u znak sjećanja na junake Mojkovačke bitke iz Kolašinske brigade. Bioskopske publike tada, kaže Jeknić, nije falilo.

Porodica Antonija Marića

“Bila je jasna granica između seoskog i gradskog života, a u Kolašinu tog vremena bilo je mnogo intelektualca, među kojima 30 profesora”, ističe advokat Rakočević.

Tokom deset godina istraživanja kolašinske istorije, Jeknić je sa saradnicma skupio dovoljno podataka za knjigu “Varoš Kolašin kroz sliku i dokumenta”. Centar za kulturu sa Arhivom Crne Gore planira projekat pod radnim nazivom Kolašin u doba Knjaževine i Kraljevine Crne Gore.

Najpoznatiji fotograf Ljubo Medenica

Bez fotografa, naravno, ne bi bilo ni fotografija, pa Jeknić, mnogo zna i o svojim kolegama iz prošlosti. Prema njegovim riječima, jedan od najstarijih kolašinskih fotografa je Uroš Vlahović iz sela Radigojno. “Prema kazivanjima njegovih srodnika, fotografski zanat je naučio u svom selu tokom austro-ugarske okupacije kada je u njegovom selu postojala fotografska radionica za potrebe austro-ugarske komande”.

Fotografijom se takođe bavio Miraš Đukić, varoški trgovac. Pečat njegovog ateljea utisnut je na jednoj fotografiji iz 1937. godine. Blažo Božović iz Podgorice je od 1920. godine imao fotografsku radnju u Kolašinu u kući Miraša Đukića, koja je bila na centralnom gradskom Trgu. Pretpostavlja se da je Miraš Đukić bio njegov đak. Jeknić kaže da je, ipak, najpoznatiji kolašinski fotograf i umjetnik fotografije i istovremno hroničar grada Ljubo Medenica (1910-1996) koji je zanat naučio od Uroša Vlahovića.

( Dragana Šćepanović )