Malta - ostrvo za primjer

Način na koji su Island, Irska, pa i britanska ostrva, a sada i Kipar uvučeni u finansijsku krizu nametnuo je pitanje ostrvskih država. Da li ima nečeg kod teritorija okruženih morem zbog čega su na jedinstven način predodređene za izloženost rizicima ili su na jedinstven način ranjive ili oboje? Možda nema.

Pošto u istom tom Mediteranu koji zapljuskuje kiparske plaže, možete naći izuzetak koji će negirati ovo pravilo. Dignite sidro u Pafosu, pratite popodnevno sunce i stićićete do moćnih zidova koji štite maltešku prijestonicu Valetu.

Malta je – do sada – pošteđena kuge koja se širi istočno po Evropi, ostavljajući za sobom siromaštvo i nesigurnost. Ipak poređenja između dva ostrva su upečatljiva. Nije stvar samo u blagoj klimi i raznovrsnom mediteranskom pejzažu koji im je zajednički.

Kao nekadašnje kolonije, oba ostrva imaju bliske istorijske veze sa Britanijom – koja je ostavila jezik i vidljive tragove, poput javnih ustanova i crvenih telefonskih govornica.

Nezaposlenost na Malti je upola manja nego na Kipru, a napredak u pogledu infrastrukture i osnovnog kvaliteta života od prijema u EU je van svake sumnje

Odnedavno se mogla povući paralela i između njihovih odnosa prma Evropskoj uniji. Obje su aplicirale za ulazak u blok 1990. Obje su bile dio velikog proširenja 2004. – što je činjenica djelimično zasjenjena pažnjom usmjerenom prema zemljama bivšeg Istočnog bloka koje su se takođe tada pridružile Uniji – i obje su ušle u eurozonu 2008.

Poređenja ima još kada se proučava veličina i struktura njihove ekonomije. Doprinos pojedinačnih sektora – poljoprivrede (oko 2 odsto), industrije (oko 17%) i usluga (više od 80%) – ukupnom BDP-u je upečatljivo sličan, kao što je i ukupan BDP u odnosu na broj stanovnika.

Obje zemlje se umnogome oslanjaju na turizam – od Britanije i Zapadne Evrope, ali posljednjih godina i Rusije, imaju, prirodno, najviše interesa.

Međutim, najveća sličnost između ove dvije zemlje odnosi se na veličinu njihovih bankarskih sektora prema ukupnom BDP-u (u obje zemlje bankarski sektor je osam puta veći) i odnosu duga prema BDP-u koji iznosi 70% u obje zemlje.

Ove malo negativnije sličnosti pomažu da se objasni zašto je guverner Centralne banke Malte ranije ove nedjelje upozorio da se iz ovih brojki ne izvode nikakvi zaključci.

Josef Bonići

Malteški bankarski sektor, kazao je Josef Bonići, prilično je drugačiji od kiparskog i po svojoj prirodi i po strukturi. S jedne strane, on je i konzervativnije – a samim tim i rigoroznije – regulisan. S druge, daleko je manje izložen hirovitosti eura, konkretno nedavnim nedaćama grčkih banaka.

Ne mogu da garantujem za stabilnost bankarskog sektora na Malti. Međutim, predočiću da uprkos svim statističkim i vizuelnim sličnostima, ova dva ostrva se veoma razlikuju, što je odraz različitih političkih izbora tokom posljednjih 50 godina.

Čini se da se na Malti većina poslovanja odvija po pravilima, što nije slučaj na Kipru – zbog čega se može zaključiti ili da je tamo regulacija slabija, ili da ima više korupcije

Malteški arhipelag je kulturološki homogen, sa sopstvenim jezikom i identitetom. Kipar je podijeljen. Dok nad Maltom niko nema patronat (izuzimajući izopačeno flertovanje s Libijom, karakteristično za jedan period), Kipar ne može da se ne okreće prema Grčkoj – i to sve više otkako je Turska okupirala sjeverni dio ostrva 1974.

O ispravnosti ovog poteza se može beskonačno raspravljati, ali podjela koja je odatle proistekla i dalje izjeda. Nakon pada Berlinskog zida, Nikozija je ostala jedini podijeljeni grad u Evropi.

Može se tvrditi da je ponovno ujedinjenje ili konačno razdvajanje trebalo da bude uslov za prijem Kipra u EU. Međutim, iz širih političkih razloga, to se nije desilo i EU je, zajedno sa novom članicom dobila i prilično star spor.

Dok je Kipar obično prihvatao utočište nekog zaštitnika, bilo Grčke ili Britanije, čije vojne baze se tamo i dalje nalaze, Malta je zauzela drugačiji kurs.

Malteški bankarski sektor daleko manje izložen hirovitosti eura

Gledajući iz retrospektive, može se smatrati da je Dom Mintof – koji je prvo tražioo integrisanje u Veliku Britaniju, a onda se, pošto je odbijen, zalagao za potpunu nezavisnost – učinio Malti veliku uslugu podstakavši osjećaj nacionalnog jedinstva i odgovornosti.

Zatvaranje britanskih baza (na Mintofovo insistiranje) je značilo da je Malta obavezna da se oslanja na sopstvene resurse. Takođe je postala gospodar sopstvene sudbine.

Nezaposlenost na Malti je upola manja nego na Kipru, a napredak u pogledu infrastrukture i osnovnog kvaliteta života od prijema u EU je van svake sumnje. Takođe su razvili novu snagu – podučavanje engleskog jezika – pa privlače studente sa svih strana svijeta.

Slavlje nakon pobjede laburista na Malti

Početkom mjeseca, na Malti su održani izbori na kojima je, poslije 15 godina provedenih u opoziciji, ubjedljivo pobijedila Laburistička partija.

Otsustvo interesovanja sa strane za tamošnju izbornu kampanju možda pokazuje da ova zemlja nema veliki značaj, ali isto tako znači i da se Malta nametnula kao normalna i stabilna članica EU. Traćenje vremena s Libijom je davno prošlo – malteški kompas pokazuje sjever.

Možda bi Malta mogla ponuditi korisnu lekciju, što ne bi bilo prvi put u njenoj dugoj istoriji, kako ostrvske ekonomije mogu da maksimalno iskoriste svoje prednosti

Čini se da se na Malti većina poslovanja odvija po pravilima, što nije slučaj na Kipru – zbog čega se može zaključiti ili da je tamo regulacija slabija, ili da ima više korupcije.

To što u posljednje vrijeme služi kao svojevrsni sef za ruski novac, malo je doprinijelo kiparskoj reputaciji, bez obzira koliko tog novca samo čeka povratak u Rusiju u vidu investicije.

Oslanjanje kiparskih banaka na toliku količinu stranog novca iz samo jedne države nagovještava potencijalnu rupu u odbrani eura. To čini da kiparska finansijska situacija izgleda još manje stabilna nego što je možda slučaj.

Izjava guvernera Centralne banke Malte o različitosti njegove zemlje i Kipra možda, sama po sebi, neće obeshrabriti spekulisanja o Malti kao sljedećoj domini eurozone koja će pasti.

Ubjedljiviji bi mogao biti način na koji Malta organizuje svoju politiku i koristi novac. Možda bi Malta mogla ponuditi korisnu lekciju, što ne bi bilo prvi put u njenoj dugoj istoriji, kako ostrvske ekonomije mogu da maksimalno iskoriste svoje prednosti i minimiziraju opasnosti jačajući odbranu i primamljujući svijet.

Prevod: Danka Vraneš Redžoć

Galerija

( Meri Deževski, The Independent )