Policija u Azerbejdžanu koristi oružje proizvedeno u SAD

Nekoliko sati prije nego što su se azerbejdžanski aktivisti okupili u Bakuu prošlog vikenda na protestu protiv vojnog nasilja, bloger Habib Muntezir je poslao upozorenje: „Zvučno oružje sa užasnim akustičnim efektima možda će biti upotijebljeno za rasturanje protesta. Stavite vatu ili čepove za uši da se zaštitite.“

Policija, ipak, za rastjerivanje masa nije upotrijebila LRAD (Akustični uređaj dugog dometa), koji može emitovati bolnu frekvenciju od preko 150 decibela, piše Radio Slobodna Evropa (RFE).

Međutim, prisustvo LRAD-a, sve popularnijeg uređaja koji se proizvodi u Sjedinjenim Državama, kao sredstva za kontrolu masa, izazvalo je gnjev demonstranata, koji kažu da Zapad ne bi trebalo da pomaže u popunjavanju arsenala režima u Bakuu. „Nadamo se da to nije dio američke pomoći Azerbejdžanu,“ napisao je jedan aktivista na Fejsbuku nakon protesta, koji su se završili tako što je policija upotrijebila suzavac i vodene topove, oboje izraelske proizvodnje.

RFE navodi da se očekuje sve više ovakvih sukoba dok raste nezadovoljstvo vlašću uoči oktobarskih izbora, na kojima se očekuje da autokrata Ilham Alijev pokuša da dobije treći predsjednički mandat.

Alijeva na Zapadu kritikuju zbog upravljanja duboko korumpiranim režimom, potpomognutim prihodima od nafte, koji sistematski ućutkuje i hapsi kritičare kako bi učvrstio vlast.

SAD I EU zatvaraju oči

Američki Stejt department je u svom godišnjem izvještaju o ljudskim pravima naveo da Alijev „dominira“ izvršnim, zakonodavnim i pravosudnim granama vlasti, za koje se uveliko smatra da služe volji vladajuće elite Azerbejdžana. Mnogi, međutim, kažu da takve kritike prazno odzvanjaju kada SAD, u praktičnom smislu, malo čine na sprečavanju uporne represije nad demonstrantima, novinarima i aktivistima za ljudska prava u Azerbejdžanu, piše dalje RFE.

Ukazujući na grub odnos prema demonstrantima 10. marta i nestanak jednog od organizatora, Ilkina Rustamadzea, Amnesti internešnal smatra da je „nečuveno“ da SAD i Evropska unija i „dalje zatvaraju oči“ pred kršenjem prava u Azerbejdžanu. Natalija Nozadze iz Amnestija vjeruje da je vrijeme da međunarodna zajednica preispita svoj odnos sa vladom u Bakuu.

„Politiku EU, SAD i drugih globalnih igrača prema Azerbejdžanu uglavnom određuju dva faktora,“ rekla je za RFE. „Ekonomski interesi koji se zasnivaju na bogatim resursima Azerbejdžana i drugo, veoma važan faktor – koji se često zanemaruje – to što aktuelna vlast u Azerbejdžanu, bilo to dobro ili loše, obezbjeđuje stabilnost u regionu.“

Korišćeni i vodeni topovi

Ističući da veliku zabrinutost izaziva snabdijevanje Azerbejdžana oružjem, RFE podsjeća da je ta država iskoristila prihode od energije za vojno nagomilavanje i ratoborni zastoj sa susjednom Jermenijom oko sporne teritorije Nagorno-Karabah.

„Istovremeno dopunjuje arsenal sprava za kontrolu masa koje redovno koristi protiv demonstranata na antivladinim protestima, uključujući pendreke, gumene metke, suzavac i vodene topove,“ navodi RFE i dodaje da je veći dio te opreme kupljen od Izraela i SAD. Fotografije kanistera sa suzavcem kojim su rastjerivane mase tokom januarskih protesta u Ismailiju, vide se šifre koje ih povezuju sa proizvođačem vojne opreme ISPRA, iz izraelskog grada Herclija.

Pravila se ne primjenjuju podjednako

LRAD, koji je proizvela privatna firma iz Kalifornije, kopirala je i Kina. Međutim, sa fotografija protesta 10. marta, može se zaključiti da je uređaj američkog porijekla, piše RFE.

Zardust Alizadeh, politički analitičar iz Bakua, smatra da dok god Zapad ne kaže drugačije, oružje će nesmetano stizati u Azerbejdžan – jedinu državu istočne Evrope čiji uvoz oružja je u porastu.

Alizadeh vjeruje da Zapad ne prati poštovanje ljudskih prava u Azerbejdžanu. „Azerbejdžan čini ono što žele SAD i Evropa. Zato se o tom pitanju nikad ne raspravlja,“ izjavio je za RFE.

„Azerbejdžan čini ono što žele SAD i Evropa. Zato se o tom pitanju nikad ne raspravlja,“ izjavio je Alizadeh

SAD imaju nekoliko metoda da blokiraju prodaju oružja spornim režimima, preko standardnih lista za kontrolu i takozvanog Lejhi procesa zabrane, koji omogućava Stejt departmentu da na osnovu kriterijuma ljudskih prava uskrati američku pomoć.

Međutim, LRAD, koji nije kategorisan kao odbrambeno oružje nego kao „komunikacioni uređaj“, ne zahtijeva dozvolu za izvoz. U članku RFE se podsjeća da su SAD prestale da šalju suzavac Egiptu tokom Arapskog proljeća u znak protesta protiv nasilja nad demonstrantima. Međutim, nakon toga su nastavile isporuku iako nova islamistička vlada u toj državi često koristi suzavac protiv mirnih demonstranata.

Britanska fondacija Omega risrč, koja prati proizvodnju i trgovinu vojnom i policijskom opremom, navodi da se pravila, iako postoje, rijetko podjednako primjenjuju.

„Neke države koje stalno krše ljudska prava, i dalje dobijaju vojnu, bezbjednosnu ili policijsku podršku,“stoji u izvještaju fondacije o američkom izvozu oružja.

Dodaje se da SAD imaju veoma dobre izvještaje Stejt departmenta o ljudskim pravima ali da se oni ne primjenjuju rigorozno, jer u tom slučaju mnoge izvozne dozvole ne bi bile izdate. Nozadze iz Amnestija se slaže.

„Države svakako imaju, ako ne zakonsku, onda moralnu odgovornost da osiguraju da se oružje koje proizvode ne koristi u kršenju ljudskih prava,“ kazala je.

Zvučni top izaziva glavobolju, paniku i gubitak sluha

Efekti LRAD-a se upoređuju sa stajanjem ispred motora aviona – usmjereni snop zvuka može izazvati glavobolju, paniku i gubitak sluha. O LRAD-u se prvi put pisalo kada je policija u Pitsburgu u Pensilvaniji upotrijebila tu napravu protiv antiglobalista na protestima tokom samita G20 2009. LRAD se takođe može koristiti za prenošenje verbalnih poruka na veliku daljinu. Proizveden je nakon napada na američki razarač „USS Cole“ u Jemenu 2000.

Akustični uređaj, koji podsjeća na satelitsku antenu postavljenu na kamion, koristila je policija u Gruziji 2007, a kupile su ga i varšavske snage bezbjednosti uoči fudbalskog prvenstva 2012. LRAD, koji se uglavnom prodaje za vojne, policijske i svrhe komercijalne bezbjednosti, može biti upotrijebljen u operacijama potrage i spasavanja i za odvraćanje ptica od aedromskih pista.

Međutim, najviše publiciteta je dobila njegova upotreba za kontrolu masa a neki kritičari ga nazivaju „zvučni top“. Prodaje se u 60 država širom svijeta. Njegova cijena se kreće od pet hiljada dolara za osnovni „ručni“ model do najskupljeg od 100.000 do 190. 000 dolara.

LRAD može dostići nivo od čak 162 decibela. Poređenja radi, jačina normalnog govora je obično 60 decibela, dok kosilica za travu može dostići 90 decibela. Jačina od 130 decibela se smatra prosječnom granicom bola za većinu ljudi.

Galerija

( Angelina Šofranac )