Kupovina glasova i pritisci su i dalje problem

Crnogorske vlasti moraju istražiti navode o kupovini glasova i spriječiti pritiske na građane tokom glasanja, a trebalo bi razmotriti i sveobuhvatnu reformu izbornog zakonodavstva. To se, između ostalog navodi u konačnom izvještaju posmatračke misije OEBS-a koja je uz posmatrače Parlamentarne skupštine Savjeta Evrope (PSSE) pratila predsjedničke izbore u aprilu. U konačnom izvještaju se, kao i u preliminarnom, navodi da je predsjednički kandidat Demokratske partije socijalista (DPS) Milo Đukanović tokom kampanje imao institucionalnu prednost i da su međunarodni posmatrači na nekoliko biračkih mjesta prijavili indikacije kupovine glasova i praćenja korišćenja biračkih spiskova za kontrolu glasača.

“Trebalo bi razmotriti sveobuhvatnu i inkluzivnu reviziju izbornog zakonodavstva. Sve primjedbe treba razmotriti i usvojiti kroz široke i sveobuhvatne javne konsultacije, a prije narednih izbora”, navodi se u preporukama posmatračke misije OEBS-a.

Pojašnjavajući da izborno zakonodavstvo pruža dobru osnovu za sprovođenje demokratskih izbora, u OEBS-u navode da su propusti prilikom verifikacije potpisa podrške i finansiranja kampanje potkopali integritet izbornog procesa.

U OEBS-u su kazali i da institucije zadužene za sprovođenje izbora i pravosuđe treba nepristrasno da razmatraju žalbe na izbore u skladu sa jasnim i transparentnim zakonskim procedurama. Oni bi, tvrde u OEBS-u, trebalo da imaju dovoljna ovlašćenja za sprovođenje neophodne kontrole nad izbornim procesom i u skladu sa jasno definisanim pravilima nadležnosti.

Podsjeća se da nema razlike između donacija političkih partija i ostalih pravnih lica i ističe da su neki od kandidata dobijali pozajmice od partija iako je zakonom predviđeno da se krediti mogu uzimati samo od finansijskih institucija. U izvještaju se upozorava da je kampanja počela tri nedjelje prije izbora, čime je otvorena mogućnost za zloupotrebe. Ističe se i da je kampanja za izbor predsjednika države održana u sjenci iščekivanja lokalnih izbora u maju.

“Sagovornici posmatračke misije iz opozicije i civilnog sektora izrazili su zabrinutost zbog institucionalne prednosti kandidata vladajuće partije koji je na vlasti već 27 godina. Česti i ponekad kredibilni navodi o pritisku na birače kako bi podržali kandidata vladajuće stranke imali su negativan uticaj na kampanju. Takve prakse su u suprotnosti sa kodeksom Venecijanske komisije Savjeta Evrope”, navodi se u izvještaju i ističe da su predsjednički kandidati mogli da koriste državne i privatne fonodove, ali i da primaju donacije za kampanju.

Podsjećajući da su kandidati veći dio novca potrošili na reklamiranje u medijima, u izvještaju se ističe da su mediji koje je pratio OEBS svim kandidatima pružili jednake uslove za predstavljanje. Navodi se da je nedostatak analitičkog izvještavanja obilježio kampanju, kao i da su privatni mediji bili “usklađeni prema političkim linijama”. U fokusu izborne kampanje su, kako se navodi, bili borba protiv korupcije i organizovanog kriminala kao i evropske integracije, dok je opozicija kritikovala dugotrajnu vladavinu DPS-a.

“Većina kandidata bila je fokusirana na ličnosti političkih protivnika, a ne na njihovu ponudu. Iako su izbornu kampanju obilježili uglavnom tolerantni tonovi, kandidati su povremeno koristili diskriminatorsku i nacionalističku retoriku”, navode u izvještaju.

Sjednice DIK-a haotične, odluke donose po partijskoj liniji

U izvještaju se navodi i da rad Državne izborne komisije (DIK) nije transparentan jer komisija ne objavljuje odluke, a njene sjednice nijesu otvorene za medije.

“Iako su sjednice DIK bile redovne, zbog nedovoljne pripreme one su često bile haotične što je rezultiralo diskusijama u kojima su nedostajale potrebne informacije. Zbog nedostataka u upravljanju Komisijom nije bilo jasnog uputstva o nekim izbornim procedurama”, navodi se i ističe da je DIK kao neosnovane odbacila sve prijave kršenja izbornih pravila, snimanja i pritiska na birače, kupovine glasova i kršenja procedura glasanja.

U izvještaju se ističe i da izborni zakon ne sadrži odredbe o profesionalizaciji institucija zaduženih za izborni proces, zbog čega je dio medija i civilnog sektora izrazio zabrinutost da se odluke donose po partijskoj liniji. Posmatrači OEBS-a su izrazili sumnju u tačnost biračkog spiska, navodeći da su se predstavnici opozicije i civilnog društva žalili kako među biračima ima i građana koji žive u inostranstvu.

( Samir Kajošević )