Dinosaur Jr. - melanholija nesavršenog

Zahvaljujući synth-popu muzička scena 80-ih je zapala u anemičnu fazu. Muzika je zahvaljujući tehnologijama sterilizovana do te mjere da je izgubila svoju prirodnost. Za razliku od 70-ih kada je zvuk išao u pravcu energične elektrifikacije strasti, mejnstrim ove dekade je postao toliko plastičan da se gotovo ”izrodio” od divljih rock ‘n’ roll korijena.

Nakon razlaza njegovog prvog benda otvorila su se vrata za dalja eksperimentisanja sa gitarskom bukom

Proces futurizacije pop muzike i stvaranja artificijelnog, androidskog zvuka isprva je bio konceptualno smišljen (Kraftwerk), ali je vremenom izgubio nit i pretvorio se u beživotnu, pihtijastu masu hitova za jednokratnu upotrebu.

Paralelno sa mejnstrimom u podzemlju američke nezavisne scene radili su bendovi sa namjerom da gitare vrate u prvi plan. Međutim to nije formulisano u okvirima tradicionalne pop muzike, već kroz radikalniji zvučni ”terorizam”.

Gitarska buka, koja je u punk muzici bila posljedica loše opreme ili sviračkog neznanja, ovdje je sama sebi postala svrha. Prljavi zvuk, kakofonija distorziranih gitara, produkcija koja je često na ivici tehničke neispravnosti i potpune neslušljivosti, ponudila je na uvid novo viđenje rocka.

Za razliku od heavy metala koji je balansirao između tvrdih rifova i sviračke pretencioznosti, alternativna scena je pomješala svoju buku sa pop melodijom. Na tragu onog što su radili Sonic Youth, Hüsker Dü u Americi i The Jesus & Mary Chain u Britaniji, krajem 80-ih godina se na Novom kontinentu pojavila druga generacija autora koja je pop muzici konačno vratila gitare.

Po riječima Mašiza pokušali su da spoje hard rock Nil Janga sa noise-rockom Sonic Youtha

Uz Pixies lideri ove scene su bili Dinosaur Jr., bend jednog od najtalentovanijih autora svoje generacije – Džej Mašiza.

Geneza punk muzike u alternativnu možemo pratiti i u samoj Mašizovoj biografiji. Prije nego što je oformio Dinosaur, svirao je u hardcore punk bendu. Američka punk scena je već postigla svoj vrnunac sa Dead Kennedys i povukla se u autističnu samozadovoljnost i potpunu izolovanost koja nije mogla odgovoriti izazovima koje je nezavisna scena imala pred sobom.

Nakon razlaza njegovog prvog benda otvorila su se vrata za dalja eksperimentisanja sa gitarskom bukom: Mašiz formira bend sa basistom Lu Berlouom i bubnjarem Emet Patrik Marfijem.

Sviraju nekoliko godina stičući malobrojnu publiku (u početku nisu bili omiljeni u Bostonu) da bi 1985. objavili debi album ”Dinosaur” (nakon čega moraju ime benda da promjene u Dinosaur Jr. suočeni sa sudskom tužbom istoimene psihodelične supergrupe koju su sačinjavali članovi Jefferson Airplan i Country Joe & the Fish).

Iako album nije savršen (melodije nisu izbrušene, a zvuk je previše mutan) on je udario temelje indie-rocka kakvog danas poznajemo. U tom trenutku nijedan bend nije zvučao ni približno slično, da bi nekoliko godina kasnije zahvaljujući njima klonovi ovakvog zvuka nicali širom Amerike.

Po riječima Mašiza pokušali su da spoje hard rock Nil Janga sa noise-rockom Sonic Youtha (do susreta ova dva autora je nekoliko godina kasnije faktički došlo zajedničkim odlaskom na turneju).

U tom smislu ”Dinosaur” je postavio pravila igre koja su poštovana ne samo od strane bostonske indie-pop scene, nego i grunga (Kurt Kobejn je uvijek isticao da je bio pod jakim uticajem Džej Mašiza).

I dok je prvijenac bio svojevrsno pipanje u mraku, sa drugim albumom ”You‘re Living All Over Me” (1987) Dinosaur Jr. stavljaju do znanja da znaju što rade. Već sa prvim taktovima pjesme ”Little Fury Things” u momentu kada nas zapljusne kompleksni zvuk gitarske kakofonije, u kojoj se mješaju slojevi ”pank noisea” sa histeričnim pulsiranjem vah-vah efekta, postaje jasno da se na američkoj muzičkoj sceni događa nešto revolucionarno.

Negdje između pjevljivih melodija, tekstova koji skaču od nadrealističkih stihova do banalnih tema i karakterističnog Džejovog pjevanja, dogodila se neka magija. Izvjesna melanholija nesavršenog, lijenog vokala koji je kontrapunkt energičnim udarima gitarske buke, pokazuje složeni, ambivalentni osjećaj za stvarnost, ali i nefleksibilnost autora da ostane u aršinima postojećih žanrova.

Visoki glas na tragu Nil Janga ali i lijepa jednostavnost harmonija i melodija govori da iza svih tih slojeva buke zapravo stoje sentimenti folk muzike. Nešto slično se u tom trenutku dogodilo u Engleskoj sa The Stone Roses, samo što je njihova muzika imala uzdržaniji britanski karakter.

Briljantni Mašizov talenat da u tri minuta sabije suštinu alternativnog rocka na albumu ”Bug” je doveden do usijanja

Međutim do ovakve, tipično američke sinteze ne bi došlo nigdje drugdje sem u okvirima alternativne scene u ekspranziji krajem 80-ih. Poetičnost amerikane stavljena je u jedan sasvim novi interpretativni kontekst: svirati folk muziku kao da je punk ili obrnuto, stvorio je zvuk koji je mogao da se širi jer je otvorio ogromni prostor za dalja sonična istraživanja. Zato je muzika Dinosaur Jr. bila plodno tlo za indie-rock scenu 80-ih i 90-ih koja će kasnije prerasti u mejnstrim.

Tenzije u bendu su dovele do odlaska Lu Berloa (on osniva čuveni Sebadoh, jedan od vodećih lo-fi bendova 90-ih). U tom trenutku Dinosaur Jr. postaju indie-rock senzacija zahvaljući obradi The Curea, ”Just Like Heaven”, i njihovim prvim pravim koledž hitom ”Freak Scene“ nakon koje postaju lideri alternativne scene.

Sa trećim albumom ”Bug” (1988) Dinosaur Jr. postižu svoj zenit. Mnogo slušljiviji, čistije produkcije i sa još melodičnijim pjesmama ”Bug” dopire do šire underground publike koja u Dinosaur Jr. vidi vjesnike velikih promjena koje će se krunisati izlazak Nirvaninog ”Nevermind” (1991).

Briljantni Mašizov talenat da u tri minuta sabije suštinu alternativnog rocka na albumu ”Bug” je doveden do usijanja. Smjenjujući nesuđene hitove jedan za drugim, album je postao šematski plan po kojem su se štancovali svi indie-pop albumi narednih nekoliko godina.

Pored toga njihova pervertirana verzija Fil Spektorovog ”zvučnog zida” na ”Bugu” izgleda kao neprobojni ”zid buke” ispunjen kompleksnom sintezom faza, overdrajva i distorzije kojoj su tih godina mogli jedino da pariraju My Bloody Valentine.

I upravo u trenutku kada su bili na vrhuncu slave Mašiz se povukao. Producirao je tuđe albume, radio sa njegovim velikim prijateljima Sonic Youth, svirao bubnjeve u manje poznatim bendovima (u najranijoj postavi Dinosaur Jr. je zapravo bio bubnjar), tako da je u presudnim godinama za alternativnu muziku bend bio neaktivan.

1991. godine se vratio sa četvrtim albumom ”Green Mind” na kojem je sam bez benda odsvirao sve instrumente. Dok su ga do tada pratili hvalospjevi (sem što na početku karijere nije bio omiljen u bostonskim krugovima) od ovog albuma pada u nemilost kritike koja u Dinosaur Jr. više nije vidjela glas generacije.

Slično kao što su The Stone Roses prošli sa drugim albumom suočeni sa potpunom novom publikom koju je u međuvremenu oblikovao talas brit-popa, na isti način je i Dinosaur Jr. ostao uskraćen jer se u međuvremenu centar alternativne muzike dislocirao u Sijetl.

Ipak nije ostao zaboravljen, pa naredne godine ide na turneju sa Nirvanom što je djelimično bilo korisno za Mašizovu dalju karijeru. Bend je kasnije imao uspone i padove, različite postave i šest albuma od kojih se posebno izdvaja ”Hadn It Over” iz 1997. godine.

Dinosaur Jr. predstavlja jedan od najznačajnijih bendova druge polovine 80-ih. Uticaj na druge autore, ali i na predstojeće trendove ostavio je neizbrisiv trag na istoriju muzike. Kao sinteza buke, folka, punka i popa, oni su bili savršeni hibrid za stvaranje novih muzičkih stilova i žanrova.

U tom smislu Dinosaur Jr. je bio ispred svog vremena taman toliko da zakači nešto slave za sebe: njihova prva tri albuma porkrenula su nezaustavljivu lavinu poslije koje su promjene bile toliko brze i nezaustavljive, da se nakon samo dvije godine cjelokupna idustrija u potpunosti izmijenila.

Galerija

( Nemanja Bečanović )