Od Pogorelića do Marine Abramović

Povodom dvjestogodišnjice od rođenja Petra II Petrovića Njegoša, kulturne institucije u Crnoj Gori učestvovaće u organizaciji brojnih umjetničkih programa, kojima će u toku 2013. biti obilježen ovaj značajan jubilej.

Crnogorsko narodno pozorište će u saradnji sa Međunarodnim festivalom Kotor art na ljeto 2013. realizovati dvije premijere: predstavu “Ja i Njegoš, moj drug iz mladosti” u režiji Paola Mađelija, kao i koprodukciju sa Međunarodnim festivalom Kotor art i Kraljevskim pozorištem “Zetski dom”, predstavu “San na Božić” u režiji Lidije Dedović.

U godini jubileja, predstava “Gorski vijenac”, čiju režiju potpisuje Dijego de Brea, biće na redovnom repertoaru CNP-a i igraće se svakog mjeseca, kao i predstava “Njegoš, vatre“, autorski projekat Mađelija i Radmile Vojvodić.

Crnogorsko narodno pozorište će, prema riječima direktora Janka Ljumovića, u saradnji sa Udruženjem dramskih umjetnika Crne Gore i Udruženjem kritičara i teatrologa Crne Gore objaviti publikaciju “Djelo Petra II Petrovića Njegoša: dramsko i scensko nasljeđe”, koja će biti i tema časopisa “Gest” posvećenog u cjelosti Njegošu.

“Realizacija ovog projekta uključuje organizovanje i održavanje okruglog stola. CNP će u narednoj pozorišnoj sezoni organizovati izložbu posvećenu scenskim izvedbama Njegoša, koja bi uključila različite artefakte (fotografije, plakate, scenske elemente, kostime, rekvizite iz predstava u produkciji CNP-a”, rekao je Ljumović.

Centralna narodna biblioteka Crne Gore “Đurđe Crnojević” za obilježavanje velikog i značajnog jubileja planira izradu i postavljanje biste Petra II Petrovića Njegoša u parku Nacionalne biblioteke (Zgrade bivšeg Italijanskog poslanstva).

“Nacionalna biblioteka priprema izložbu prevoda 'Gorskog vijenca' sa pratećim katalogom, izložbu plakata scenskih izvođenja i filmskih projekcija Njegoševih djela, publikovanje knjige (bibliofilskog izdanja) 'Odabrane besjede o Njegošu'”, kazala je Jelena Đurović, direktorica Centralne biblioteke.

U toku je izrada digitalne kolekcije “Petar II Petrović Njegoš”, publikovanje bibliografije “Njegoš u crnogorskoj periodici 2005-2013” Lidije Kaluđerović (u saradnji sa Maticom crnogorskom), kao i publikovanje knjige eseja o Njegošu “Pogled iz drugog ugla” Boška Mijanovića.

“Centralna biblioteka organizuje izložbu slika Mihaila-Muja Jovićevića 'Njegoševa nebeska svjetlost', otkup i izložbu knjige-skulpture 'Noć skuplja vijeka' slikarke Irene Lagator”, ističe Đurović.

Ona najavljuje i projekat koji Centralna biblioteka realizuje u saradnji sa Narodnim muzejom, a riječ je o Njegoševim sabranim djelima - “Gorski vijenac” na italijanskom jeziku, u prevodu Petra Kasandrića i fototipsko izdanje “Luče mikrokozma” i “Njegoševe bilježnice”.

Iz Instituta za crnogorski jezik i književnost, kako najavljuje Aleksandar Radoman, veliki dio programa u susret jubileju je u procesu finalizacije, a svi će biti završeni najkasnije do jeseni, bez obzira na prilično skroman budžet.

“Jedan od projekata je Bibliografija Njegoš. Riječ je o višetomnome djelu na kojemu su angažovani eminentni crnogorski bibliografi Nada Drašković, Petar Krivokapić, Ljiljana Lipovina-Đorđević, Lidija Kaluđerović i Anđelka Martinović. Redakciju Bibliografije čine mr Čedomir Drašković, dr Adnan Čirgić”, kazao je Radoman, koji je takođe član redakcije.

On je napomenuo da će publikacija obuhvatati sve bibliografske jedinice o Njegošu i sva izdanja Njegoševih djela od Njegoševog vremena do 2013. godine – u Crnoj Gori, na južnoslovenskom prostoru i na velikim svjetskim jezicima. Bibliografija Njegoš sastoji se od tomova: Njegoš u crnogorskoj periodici, Njegoš u južnoslovenskoj periodici, Njegoš u zbornicima i monografijama i izdanja Njegoševih djela i Njegoš izvan južnoslovenskog prostora.

Drugi projekat Instituta za crnogorski jezik i književnost je Hrestomatija Njegoš u književnoj kritici, a riječ je o dvotomnom izdanju koje obuhvata izabrane studije o Njegošu koje su nastale iz pera renomiranih crnogorskih, južnoslovenskih i evropskih književnih istoričara i kritičara. Priređivački posao obavlja Milenija Vračar. Radoman najavljuje i prevođenje knjige P. A. Lavrova “Petar II Petrović Njegoš – vladika crnogorski i njegov književni rad”.

“Riječ je o prvoj cjelovitoj književno-istorijskoj monografiji o Njegošu, čiji je autor ruski slavist kraja XIX vijeka. Lavrovljeva monografija objavljena 1887. godine do sad nije prevedena ni na jedan od štokavskih jezika, iako je do danas ostala nezaobilazno štivo u njegošologiji”, ističe Radoman najavljujući i priređivanje knjiga i studija renomiranih njegošologa.

Ove godine, između ostalih, planirano je objavljivanje knjige Antuna Barca, Prilozi o Njegošu, knjiga Vladimira Osolnika, Istorija književnosti o Petru II Petroviću Njegošu, te djelo Vojislava P. Nikčevića, Istraga “poturica“ – mit ili stvarnost. U planu je i publikovanje knjige “ Studije i ogledi o Njegošu”

Muzički centar Crne Gore i Kotor art – Don Brankovi dani muzike organizovaće koncert horske muzike inspirisane Njegoševim djelom (producent Muzički centar Crne Gore i Festival A Tempo). Povodom jubileja biće organizovan koncert “Njegoševih dvjesta“, u produkciji Kotor arta i Muzičkog centra Crne Gore, u kojem će kao solista nastupiti Ivo Pogorelić. U okviru Kotor arta biće održano i Muzičko-poetsko veče “Preplitanja: Njegošu, s odanošću žene“.

Narodni muzej Crne Gore organizovaće u susret jubileju, umjetničku koloniju “Umjetnici ex-Jugoslavije Njegošu”. U organizaciji Narodnog muzeja u Biljardi će biti otvorena izložba Dimitrija Popovića na temu “Luča mikrokozma”.

Dvjestogodišnjicu rođenja obilježiće i izložba Njegoševih portreta iz fonda Narodnog muzeja, kao i Njegoševog portreta sa bijelom kamilavkom koji se nalazi u Temišvaru, Rumunija. Biće otvorena i izložba iz fonda Etnografskog muzeja u Njegoševoj rodnoj kući na Njegušima, kao i objavljen tematski broj “Glasnika” posvećen Njegošu.

Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore radi na izradi konzervatorskog projekta Kuće Toma Petrovića - Njegoševa gostinska kuća, dok Uprava za zaštitu kulturnih dobara radi prvu fazu sprovođenja zaštitnih mjera vladičanskih i vladarskih kuća Petrović Njegoš na Njegušima i izradu Elaborata integralne zaštite graditeljske cjeline kuća Petrovića.

Pomorski muzej Crne Gore organizuje izložbu “Njegoševo prijateljstvo sa bokeljškim mornarima“, prikazivanje dokumentarnog filma u 3D formatu “Njegoševi boravci u Boki Kotorskoj“ i simpozijum “Petar II Petrović Njegoš i Boka Kotorska“.

Njegotiations

U okviru programa obilježavanja Njegoševog jubileja Centar savremene umjetnosti Crne Gore predlaže autorski projekat Adele Zejnilović koji istražuje i bavi se rekonstrukcijom rukopisa Petra II Petrovića Njegoša.

Projekat bi bio realizovan u formi multimedijalne izložbe koja bi imala interaktivan karakter. “Još jedan projekat koji Centar predlaže je '200 godina samoće – Njegotiations“ autora Petra Ćukovića, istoričara umjetnosti i likovnog kritičara, i Vladimira Đurišića, pjesnika i teoričara muzike.

Projekat je zamišljen kao multimedijski, budući da bi uključio odabrane likovne umjetnike, pisce, muzičare, koji bi, na osnovu okvirno elaborisane ideje autorâ o zamišljenom projektu, izveli svoje radove.

Kao što i naziv projekta sugeriše, svi radovi pojedinačno, kao i projekat u cjelini, bili bi obilježeni nekom vrstom dubinskog dijaloga sa velikim piscem, misliocem i usamljenikom, kako sa njegovim idejama, tako i sa širim kontekstima u koje su ove ideje bivale i jesu upletene. Projekat bi u biti imao regionalni karakter – osim 5-6 crnogorskih umjetnika, bio bi pozvan otprilike isti broj stvaralaca iz regiona.

Projekat bi bio realizovan na Cetinju, u periodu koji bi svakako trebalo da obuhvati datume 31. oktobar i 13. novembar, dakle dane smrti i rođenja Njegoša, a lokacija bi zavisila od karaktera predložnih radova, uključujući i vanjske prostore u Cetinju”, ističe Ljiljana Karadžić, umjetnička direktorica Centra savremene umjetnosti Crne Gore, navodeći da autori projekta “200 godina samoće – Njegotiations“ za sada imaju namjeru da pozovu umjetnike: Marinu Abramović, Majkla Najmana, Tomaža Šalamana, Vlada Marteka, Miliju Pavićevića, Nataliju Vujošević, Jelenu Tomašević i Iliju Šoškića. Kada je riječ o Centru u planu je i održavanje Dječije likovne radionice i putujuća izložba najboljih dječijih radova inspirisanih “Gorskim vijencem“, kao i objavljivanje publikacije “Izvedbena čitanja Njegoša” (oblast teatrologija, studije kulture, istorija umjetnosti) i okrugli sto na istu temu. Partneri u projektu su CNP, Kraljevsko pozorište “Zetski dom”, Centar savremene umjetnosti Crne Gore.

Noć skuplja dva vijeka

Crnogorska kinoteka povodom jubileja posvećenog Njegošu, priprema film “Noć skuplja dva vijeka”, za koji režiju potpisuje Branko Baletić.

“U Crnogorskoj kinoteci se čuva nekoliko filmova i filmskih priloga o ličnosti i djelu Petra II Petrovića Njegoša. Razumljivo, u tim filmovima se reflektuju različita promMona Lisu iz Islewortha jišljanja ove teme uslovljena i istorijskim, društvenim i političkim kontekstom. Povodom jubileja dva vijeka od Njegoševog rođenja, Crnogorska kinoteka i Branko Baletić pripremaju film 'Noć skuplja dva vijeka', jedno viđenje Njegoševog životopisa prožeto citatima fragmenata iz njegovih najznačajnijih djela i pisama”, kazao je urednik programa u Crnogorskoj kinoteci, Andro Martinović, naglašavajući da će ovaj film biti baziran na postojećim materijalima koji će biti strukturirani na nov način.

U Srbiji proslava još bez državne podrške

Odbor za proslavu 200-godišnjice rođenja Njegoša, koji čine predstavnici Matice srpske, SANU i Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske, i dalje očekuje da će za obilježavanje ovog velikog jubileja uskoro dobiti i podršku države, prenosi Večernje novosti.

Podrška Srpske pravoslavne crkve dobijena je nedavno dana kada su članovi Odbora za proslavu dva vijeka Njegoša, Matija Bećković (predsjednik), Miro Vuksanović i Dragan Stanić posjetili patrijarha srpskog Irineja, koji je prihvatio da bude pokrovitelj proslave. Isti predlog za pokroviteljstvo, kako prenose Večernje novosti,, trebalo bi uskoro da bude uručen i Tomislavu Nikoliću, predsjedniku Srbije, i Miloradu Dodiku, predsjedniku Republike Srpske.

Istovremeno, Nacionalni savjet za kulturu podržao je inicijativu SANU i Matice srpske da se tokom godine obilježi 200 godina Njegoša, i predložio Ministarstvu kulture da se što prije pri Vladi Srbije imenuje počasni Odbor za obilježavanje Njegoševog jubileja, kao i da se taj datum unese u kalendar obilježavanja značajnih događaja.

Odbor za proslavu, kako prenose Večernje novosti, pozvao je i CANU da učestvuje u obilježavanju jubileja, ali je stigao odgovor da će samostalno pripremiti naučni skup o Njegošu. U očekivanju odgovora države, Matica, SANU i ANURS pripremaju trodnevni međunarodni naučni skup “Njegoš u svom i našem dobu”, koji će se odvijati u Beogradu, Novom Sadu i Banjaluci, od šestog do osmog novembra.

( Jelena Pavićević Tatar )