Biblioteke odbijaju domaće izdavače, čak i kad su knjige besplatne

Iako bi po zakonu o Javnim nabavkama biblioteke koje se nalaze na spisku obveznika bile dužne da svaku nabavku knjiga obave preko javnog tendera, izdavači, u razgovoru za “Vijesti”, tvrde da se još nijesu susreli sa javnim tenderom ovdašnjih biblioteka.

Direktor Izdavačke kuće “Nova knjiga” Predrag Uljarević kaže da u Crnoj Gori ne postoji praksa da se tenderi za nabavku knjiga raspisuju, već da to biblioteke rade nekim “posebnim kanalima”.

"Često nabavku knjiga vrše neposrednom kupovinom od pojedinih izdavača sa kojima biblioteke imaju dobre odnose”, ističe Uljarević.

Isto iskustvo sa tenderima ima i direktor Izdavačke kuće OKF Milorad Popović. On kaže da iako je OKF objavio sve istaknute naslove kada je u pitanju lijepa književnost, nikada se nije susreo sa bilo kakvim tenderom od strane biblioteka.

“Koliko mi je poznato, biblioteke, u zadnjih nekoliko godina skoro da i ne otkupljuju knjige. Opšta ekonomska kriza se po mom mišljenju najviše odrazila na polju književnosti, izdavaštva, bibliotekarstva... Tako da je stanje u bibliotekama katastrofalno i u materijalnom i u kadrovskom smislu”, kaže Popović.

Uljarević smatra da je neprincipijelno i nejasno zašto domaće biblioteke odbijaju da nabavljaju knjige domaćih izdavača.

“Od domaćih izdavača te knjige mogu da nabave povoljnije nego knjige izdavača iz regiona. Međutim, biblioteke to ne rade i pored toga što domaći izdavači imaju isključiva autorska prava za teritoriju Crne Gore, za veliki broj najtraženijih naslova u bibliotekama. Biblioteke ovim krše autorska prava kupujući, na njima znane načine, knjige koje ne bi smjele da se prodaju na teritoriji naše države”, kaže Uljarević.

S druge strane, biblioteke ne samo da ne kupuju od domaćih izadavača, nego kako tvrde sagovornici “Vijesti”, ne uzimaju čak ni ponuđene knjige besplatno. Izdanja OKF-a nuđena su bibliotekama na sjeveru, ali kako kaže Popović, i u tom pogledu je vladala nezainteresovanost.

“Želio sam da naša izdanja dođu do čitalaca, ali očigledno je da vlada jedna opšta klima letargičnosti i demotivisanosti”, objašnjava direktor Izdavačke kuće OKF. Da su biblioteke nezainteresovane za nabavku knjiga potvrđuje i Uljarević, koji kaže da se dešavalo da bibliotke ne žele da uzmu knjige, iako im je takvu mogućnost ostavila lokalna samouprava raspisujući tender za prodajne privremene ljetnje štandove.

“Jedna biblioteka na primorju odbila je da popuni fond sa 3.000 eura vrijednosti u knjigama. Ta biblioteka je tražila od nas, nakon što je opština prihvatila da biblioteci ustupimo knjige u vrijednosti tendera, da umjesto opštini uplatimo njima 3.000 eura, jer oni ne žele knjige. Mi smo kod tendera za pomenute štandove ponudili iznos veći od realnog računajući da ćemo napraviti kompenzaciju i umjesto novca dati knjige za biblioteku”, objašnjava Uljarević. On dodaje da su se kasnije našli pod pritiskom i da bi uopšte dobili dozvolu za rad uplatili smo taj novac opštini na osnovu tendera, a kako je ona kasnije prenijela taj novac biblioteci ne znamo.

Crnogorske biblioteke ne samo da ne kupuju knjige od domaćih izdavača, i pored toga što domaći izdavači imaju isključiva autorska prava za teritoriju Crne Gore, nego kako tvrde sagovornici “Vijesti”, ne uzimaju čak ni ponuđene knjige besplatno

“U ovom konkretnom slučaju jedino je jasno da su u biblioteci odbili da popune fond sa knjigama u vrijednosti od 3.000 eura, sa najvećim mogućim rabatom, i to po vlastitom izboru”, kazao je on. Uljarević kaže da je upoznat sa pozitivnim iskustvima izdavača iz regiona koji svoje knjige prodaju preko tendera.

“Upoznat sam uglavnom sa dobrim iskustvom izdavača u državama u regionu koji svoju produkciju uspijevaju da distribuiraju kroz otkup od strane biblioteka u prilično velikoj mjeri – otkupljuju se i knjige domaćih autora, što podstiče izdavače da objavljuju knjige savremenika jer imaju priličnu sigurnost da će kroz otkup biti isplaćeni troškovi pripreme, štampe i autorskih honorara”, kazao je Uljarević.

Priču iz regiona potvrđuje i Popović naglašavajući da u okruženju i izdavači i biblioteke imaju podršku države.

“U zemljama regiona ove dvije oblasti funkcionišu preko konkursa. Jedan konkurs je potpora za izdavanje knjiga koje stručna komisija smatra relevantnim, a drugi je za otkup knjiga, tako da država pomaže bibliotekama i izdavačima na način što otkupljuje knjige koje uglavnom prođu na konkurs i tako čini veliku uslugu i izdavačima i bibliotekama”, ističe Popović komentarišući da se u Hrvatskoj od izdavača otkupi između 100 i 200 primjeraka knjiga za cijelu mrežu biblioteka u zemlji, dok je u Srbiji ta brojka otkupljenih knjiga nešto manja, a kod nas i ne postoji takva praksa.

Jedna biblioteka na primorju odbila je da popuni fond sa 3.000 eura vrijednosti u knjigama. Ta biblioteka je tražila od nas, nakon što je opština prihvatila da biblioteci ustupimo knjige u vrijednosti tendera, da umjesto opštini uplatimo njima 3.000 eura, jer oni ne žele knjige

“Vijesti” su 20. decembra 2012. godine uputile pitanja Narodnoj biblioteci “Radosav Ljumović”, JU Gradskoj biblioteci i čitaonici Herceg Novi, Gradskoj biblioteci i čitaonici Kotor koje se na sajtu Uprave za javne nabavke nalaze na listi obveznika, i pitale da li ove ustanove vrše nabavku knjiga putem raspivanja javnog tendera za izdavače i koji je to procenat knjiga koji se nabavlja ovim putem, ali odgovore nismo dobili. Na ista ova pitanja su jedino odgovorili iz Biblioteke “Stevan Samardžić” iz Pljevalja i tom prilikom saopštili da ta ustanova ne vrši nabavku knjiga putem tendera.

Samostalni subjekti

Odgovarajući na pitanje da li Ministarstvo kulture Crne Gore putem tendera, a u skladu sa Zakonom o javnim nabavkama, nabavlja nedostajući fond knjiga za biblioteke u Crnoj Gori, iz ovog Vladinog resora su saopštili da ne sprovode postupke javnih nabavki koji za predmet imaju nabavku nedostajućeg fonda knjiga za biblioteke u Crnoj Gori, jer su biblioteke samostalni subjekti koji su korisnici budžeta Crne Gore, odnosno budžeta jedinica lokalne samouprave i kao takve ih Zakon o javnim nabavkama prepoznaje kao obveznike primjene. Kako se navodi u odgovoru, u nadležnosti Ministarstva kulture su Nacionalna biblioteka Crne Gore “Đurđe Crnojević” i Biblioteka za slijepe Crne Gore.

Budžet kroji plan

Direktor Uprave za javne nabavke Mersad Mujević kazao je da “svaki obveznik primjene zakona je u obavezi da pravi godišnji palan javnih nabavki”.

“Plan javnih nabavki se pravi na osnovi odobrenih budžetskih sredstava. Taj plan javnih nabavki svaki obveznik, pa i biblioteke moraju da objave na sajtu uprave za javne nabavke.

Svaki cent koji bi se trošio mora da bude po proceduri Zakona o javnim nabavkama. Sve ono što su planirali, mora da bude dio javne nabavke. Tako da ako su biblioteke planirale javnu nabavku knjiga, to mora biti tako urađeno”, pojasnio je Mujević.

( Milica Radović )