Jerinin grad prepušten zubu vremena

Iznad sela Morakova u Župi, sedamnaest kilometara udaljenog od Nikšića, nalaze se ostaci grada - utvrđenja u narodu poznatog kao Jerinin grad. Prema legendi, grad je podigla Jerina, žena srpskog despota Đurđa Brankovića. Iako prema istorijskim podacima Župom nikada nijesu vladali srpski despoti, ime je ostalo, a legenda je odavno postala stvarnija od istorije.

Tvrđavu podignutu na, tada važnom, karavanskom putu Onogošt-Brskovo, sagradio je vojvoda Hripac, koji je bio u službi Sandalja Hranića iz roda Kosača, jednog od najuglednijih bosanskih velmoža, i grad je nazvan Susjed. Župa je tada bila u sastavu Hercegovine.

Grad Susjed, u kome se nalazila stalna posada koja je štitila istočne granice Hercegovih posjeda i trgovačke karavane koji su se kretali od Dubrovnika preko Onogošta do Brskova, pominje se 1444. godine, u prvoj povelji aragonsko-sicilijanskog kralja Alfonsa V koju je izdao Sandaljevom nasljedniku Stjepanu Vukčiću Kosači. Jedno vrijeme grad je držao Stjepanov sin Vladislav.

Grad, koji ima sve odlike srednjovjekovnih tvrđava, nalazi se na brdu iznad Morakova i nepristupačan je zbog skoro vertikalnih stijena. Cijeli kompleks utvrđenja bio je podijeljen na tri jednaka dijela, a prilaz mu je bio moguć jedino sa istočne strane.

Zapadni dio grada nalazio se na nižem platou i sa njega se nesmetano mogao osmatrati put koji je vodio prema Onogoštu, dok je u istočnom, glavnom dijelu grada, dominirala kula koja je služila za osmatranje druma koji je išao u pravcu Morače. Rampa, dužine 60 i širine 20 metara, prostirala se od istočnog dijela do osmatračnice, koja se nalazila u uglu tvrđave, dok je dužina utvrđenja od istoka do zapadnih zidova bila oko 160 metara, a širina do 30 metara.

Ovaj istorijski spomenik, zvao se Susjed ili Jerinin grad, danas je prepušten zubu vremena i u veoma lošem je stanju.

Svi gradovi i tvrđave srednjovjekovne despotice

Za Irinu Kantakuzinu znaju rijetki. O Prokletoj Jerini skoro svi. Irina Kantakuzina, porijeklom Grkinja, 1414. godine udala se za despota Đurađa Brankovića i postala Jerina. Zbog velike brzine kojom je građena smederevska tvrđava mnogi graditelji su umrli od iznemoglosti, a za glavnog krivca narod je proglasio despoticu Jerinu koja je od tada postala Prokleta Jerina.

Koliko je kult Proklete Jerine bio prisutan u narodu, najbolje govori činjenica da su mnogi srednjovjekovni gradovi i tvrđave širom Srbije, ali i pojedini u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini, nazivani Jerinin grad, iako su neki postojali mnogo prije nje, poput tvrđave Maglič.

U Srbiji, pored Magliča, postoje još četiri tvrđave koje se zovu Jerin grad - u Dragoševcu, Kovinu, Bovanu i Grabovcu. Na Kosovu takav naziv nosi tvrđava u Knincu, dok se u Bosni i Hercegovini Jerinin grad nalazi u Zvorniku.

Drugi naziv Koznika, tvrđave koja se nalazi u selu Kozica, jugoistočno od Pljevalja, je Jerinin grad. Pored pomenutih gradova, ima još makar desetak ostataka zidina koje narod pripisuje Jerini.

( Svetlana Mandić )