La Bastida, najmoćniji grad bronzanog doba
Praistorijska tvrđava iz bronzanog doba ima jedinstvena obilježja kao što su krečni malter, tajna vrata i bistijerne
Španski arheolozi otkrili su impresivne ostatke 4200 godina stare praistorijske utvde, u regionu Mursije na sredozemnoj obali te zemlje, stotinjak kilometara jugozapadno od Valensije. Ova impresivna struktura sa masivnim zidovima na kojima se uzdizali piramidalni tornjevi, predstavlja najnapredniju tvrđavu bronzanog doba.
Ovaj drevni odbrambeni sistem, koji je nazvan La Bastida, nalazi se u planinama kod Totane, u jugoistočnom dijelu Mursije. Izgrađen je od velikog kamenja pomoću krečnog maltera, a sastojao se od debelih zidova koji su ponegdje bili visoki i desetak metara.
Arheološki tim koji predvodi Visente Lul, profesor praistorije na Autonomnom univerzitetu Barselone je do sada iskopao šest kula na zidinama dugim nekoliko desetina metara.
Ovakve kule inače se mogu vidjeti na Sardiniji, na “nuragijima”, jedinstvenim utvrdama-naseljima, kojih je bilo na desetine.
Glavni ulaz u drevnu špansku utvrdu sastojao se od prolaza izgrađenog od jakih zidova sa velikim vratima na kraju, koja su iznutra zatvarala debele drvene grede.
La Bastida - ostaci odbrambenog sistemasa debelim zidinama i visokim kulama
Jedan od najvažnijih elemenata je otkriće pomoćnih vrata, smještenih u blizini glavnog ulaza. Njihov luk nalazio se u veoma dobrom stanju, i prvi je takav otkriven iz praistorijskog evropskog perioda.
La Bastida će biti iskopana u potpunosti, da bi na koncu bila pretvorena u otvoreni arheološki park koji će uključivati monografski muzej, kao i istraživački i dokumentacioni centar"Neki od odbrambenih elemenata, kao što su masivne kule i sekundarna vrata, mogu se naći u nekim mjestima istočnog Sredozemlja starim 4200 godina. To bi moglo ukazati na neočekivane političke veze između udaljenih krajeva", kaže Rafael Miko, profesor praistorije na Autonomnom univerzitetu Barselone i jedan od rukovodilaca "La Bastida projekta" za Discovery News.
Utvrda je štitila naselje koje se nalazilo na brdskom platou. Cijeli kompleks pokriva oko 10 hektara. Arheolozi smatraju da su planeri i graditelji La Bastide posjedovali veliko znanje o odbrambenim metodama, nepoznatim na Zapadu u tom vremenu.
Model utvrde tipičan je za drevne mediteranske civilizacije, uključujući grad Troju 2 u Turskoj, i urbana središta na Bliskom istoku, u Palestini, Izraelu i Jordanu.
Prema arheolozima, u njenoj gradnji učestvovali su ljudi s istoka.
"Civilizacije poput hetitske i mikenske, ili grada-države kao što je Ugarit, prihvatile su inovativne metode koje vidimo u La Bastidi", saopštili su španski arheolozi.
Drevna tvrđava posjeduje jedinstvene vojne osobine. Na primjer, krečni malter omogućio je veliku čvrstoću konstrukcije, snažno vezujući kamenje i čineći zid neprobojnim.
Pomoćna vrata, kao tajni i natkriveni ulaz, zahtijevala su veliku vještinu u planiranju odbrambene strukture kao cjeline i inženjerske tehnike da bi se savršeno uklopila u zidinu.
Sve to ukazuje da je La Bastida "vjerovatno bila najmoćniji grad u Evropi tokom bronzanog doba", kažu španski istraživači. U prethodnim istraživanjima otkriven je i bazen koji je mogao da primi ogromne količine vode, kao i ostaci velikih kuća i javnih građevina koje su se naizmjenično nizale s manjim zgradama.
Posude za prokuvavanje soli u Provadiji-Solnicati
Sve su bile odvojene ulazima, prolazima i trgovima.
"Naši rezultati ukazuju na vojnu, političku i društvenu promjenu: na uspostavljanje nasilnog i klasno podijeljenog društva. Taj prelom trajao je sedam vjekova i uslovio razvoj drugih zajednica koje su živjele na Iberijskom poluostrvu", rekao je Miko.
La Bastida će biti iskopana u potpunosti, da bi na koncu bila pretvorena u otvoreni arheološki park koji će uključivati monografski muzej, kao i istraživački i dokumentacioni centar.
Najstariji grad na Starom kontinentu
U Provadiji, nedaleko od crnomorskog ljetovališta Varne na sjeveroistoku te zemlje, bugarski arheolozi već nekoliko godina istražuju dosad najstarije evropsko naselje sa obilježjima grada.
Ispostavilo se da je naselje, nazvano Provadija-Solnicata, staro oko 6700 godina. To znači da bi moglo biti jedno od najstarijih poznatih urbanih lokacija na svijetu, starije od egipatske Gize i iračkog Vavilona.
Najstariji evropski grad: ostaci Provadije-Solnicate
Ovaj drevni grad bio je opasan bedemima debelim dva metra, mjestimično visokim oko tri metra, koji datiraju iz perioda 4700-4200 godina p.n.e. Broj njegovih žitelja nije bio velik – oko 300 ili nešto više ljudi koji su živjeli u solidnim dvospratnicama i bavili se iskopavanjem i prodajom soli.
Proizvodnja soli na tom mjestu započeta je mnogo ranije, u periodu između 5400 i 5200 godina p.n.e. Riječ je o najranijem takvom primjeru na tlu Evrope.
U tom dijelu Bugarske, oko 40 kilometara od Crnog mora, i danas se vadi so, međutim, u drevna vremena kada je grad bio na vrhuncu procvata ona je bila važna poput nafte danas i korišćena je kao moneta.
Rukovodilac arheološkog tima Vasil Nikolov ukazuje da je to mjesto moglo biti neka vrsta “kovnice novca” tokom petog milenijuma p.n.e. Provadija-Solnicata bila je zapravo jedini region u Evropi sa tolikim nivoom proizvodnje.
Bugarski arheolog Vasill Nikolov
Očito je da su njeni stanovnici bili prilično bogati. Pretpostavlja se da su utvrdu izgradili preci Tračana koji su nakon dugog sušnog razdoblja napustili Provadiju - Solnicatu.
Arheolog Nikolov kaže da je so proizvođena prokuvavanjem slane vode u keramičkim posudama.
"So se koristila kao novac, jer je bila važna i za ljude i za stoku“, objašnjava bugarski stručnjak.
Zidine oko gradića, najranije poznate na tlu Evrope, izgrađene su upravo da bi sačuvale dragocjeni proizvod. Na osnovu nekih nalaza i ukrasa, kao što su spiralne bakrene igle za kosu, stručnjaci pretpostavljaju da su stanovnici imali razvijen klasni sistem.
Žene su vjerovatno kosu oblikovale u punđe. Nikolov ističe da je naselje ispunjavalo više ključnih uslova da bi moglo biti nazvano gradom. Bilo je središte poljoprivredne regije, proizvodno središte, komercijalni centar, vojni centar, ideološko središte i središte vlasti i društvene organizacije.
( Slobodan Čukić )