New York Dolls: Rock revizionisti kratkog daha

“New York Dollsi” su bili autsajderi i prije nego što su se oformili. Članovi grupe su bezuspješno godinama pokušavali da uđu u neki bend (ne samo u Njujorku, već i u Engleskoj i Holandiji), ali niko nije htio da svira sa njima.

Preokret se dogodio kada se ova gomila gubitnika našla zajedno: bend su krajem 1971. godine osnovali Dejvid Džohansen, gitaristi Džoni Tanders i Rik Rivets, basista Artur Kejn i bubnjar Bil Marša.

Ubrzo Rivetsa zamjenjuje Sil Silvejn i oni počinju da sviraju po Mehetnu, a najviše u klubu ”Mercer Arts Center” gdje su imali niz čuvenih nastupa. Stekli su brzo lokalni kultni status, ali su izdavačke kuće izbjegavale da potpišu ugovor sa njima jer ih je njihova vulgarnost sablažnjavala.

Sa klasicima rock and rolla, ”Personality Crisis”, ”Trash” i ”Jet Boy”, bend je produkovao istinski rock album nasilno svirajući muziku 50-ih

Krajem 1972. godine prilikom britanske turneje Bil Marša umire od prekomjerne doze narkotika i na njegovo mjesto stiže Džeri Nolan. Nakon toga se ”Mercury Records” odvažio da im objavi album, ali pod uslovom da im producent bude neko ko će umiriti njihovu divlju energiju. U pitanju je bio Tod Rangren, poznat po tome što je imao talenat da napravi pop singl (do tada radio sa Sparksom i Badfingerom).

Debi album ”New York Dollsa” (1973) naišao je na pozitivne kritike, ali nije uspio da uđe u uho široj publici. Iz nekog razloga nisu uspjeli da ostvare komercijalni uspjeh, prevashodno jer u tom trenutku nisu imali sofisticirani zvuk mejnstrim muzike.

Sredinom 1975. Tanders i Nolan napuštaju bend da bi osnovali “The Heartbreakers”

Nakon svih ovih godina njihov prvijenac je ostao jedan od najvrednijih bisera 70-ih, kultni album koji je u sebi sažeo važna buduća dešavanja u muzici (od punka, preko heavy metala do indie-pop muzike).

Sa klasicima rock and rolla, ”Personality Crisis”, ”Trash” i ”Jet Boy”, bend je produkovao istinski rock album nasilno svirajući muziku 50-ih bučno u toj mjeri da je ona bila na ivici potpunog raspadanja. Naspram ”New York Dollsa” bilo koji album The Rolling Stonesa koji je izašao do tada, zvuči kao da je odsviran od strane dobrih, a ne loših momaka.

Sljedeći album ”Too Much Too Soon” (1974) je korak dalje u proslavljanju urbanog mita koji prati ovaj bend. Ni novi producent, Džordž Šedov Morton, poznat po komponovanju i produciranju čuvenih ”all girl” hit singlova sredinom 60-ih, nije uspio da smiri njihovu neotesanost: i pored čistijeg zvuka i ženskih pratećih vokala, nisu našli mjesto u svijetu mejnstrima.

Upravo zbog mješavine garažnog zvuka i sladunjavih aranžmanskih ukrasa, kič “New York Dollsa” je doveden do krajnjih granica. Kao ultimativni šund album ”Too Much Too Soon” je sve ono što Sparksi nikada nisu smjeli da urade u bojazni da ne pretjeraju sa kempom.

Hrapav glas, čija grubost zaudara na ljepljivo pivo i znoj i posjeduje izvjesnu odvažnost, udario je temelje britanske punk estetike

Iako je u velikoj mjeri pomak ka komercijalnijem zvuku i ovom albumu je izostao uspjeh na top-listama, pa ”Mercury Recordsi” sa “New York Dollsima” raskidaju ugovor. To je početak kraja za ovaj bend: bez izdavačke kuće, sa novim menadžerom Malkom Meklarenom, koji je od njih pokušao da napravi šokantnu atrakciju (na koncertima ih je obukao u crvenu kožu i postavio iza njih ogromnu zastavu SSSR-a), što je još više odbilo ljude od benda, “New York Dollsi” su počeli, pa se raspadaju kako zbog izostanka uspjeha, tako i sve većeg problema sa heroinskom adikcijom.

Sredinom 1975. Tanders i Nolan napuštaju bend da bi osnovali “The Heartbreakers”, dok su Silvejn i Džohensen sa različitim postavama neuspješno održavali “New York Dolls” u životu sve do 1977. godine. 2004. godine su se okupili u nepotpunom izdanju bez Tandersa i Nolana (obojica su umrli 1991. godine, prvi od heroinskog overdouza, drugi od moždanog udara) i zahvaljujući staroj slavi doživjeli uspjeh snimivši do danas čak četiri albuma na kojima je izostao njihov autentični punk-glam šarm.

Bend “New York Dolls” je jedan od ključnih preteča punk muzike. Ono što su u Britaniji zvali pub rock, koji je revidirao rock and roll 50-ih, oni su podigli na jedan novi nivo. Garažni zvuk ovog benda je vratio muziku svojim korijenima, prirodnom, mladalačkom buntu koji ne poznaje granice.

Od svih mogućih proto-punk bendova “New York Dolls” su vjerovatno najsličniji onome što se dešavalo u Njujorku i Engleskoj 1977. godine: u zvuku Sex Pistolsa, Clasha i Buzzcocksa prije ćemo prepoznati njih nego bendove The Velvet Underground, The Stooges, MC5 ili Modern Lovers.

Oponirali su ne samo lažnom sjaju glam-rocka, nego i plitkoj epici hard-rocka sa kojim su dijelili jedino cijepajući zvuk gitarskog overdrajva

Iako su spomenuti bendovi pravili mnogo bolju muziku od njih, svojevremeno su bili uticajniji jer su inventovali energični stil koji je sam po sebi dovoljan. Prljavo odsvirano, na ivici potpunog diletantizma, njihova muzika je svoje nasljeđe možda najviše stekla zahvaljujući autentičnim vokalnim interpretacijama.

Hrapav glas, čija grubost zaudara na ljepljivo pivo i znoj i posjeduje izvjesnu odvažnost, udario je temelje britanske punk estetike u kojoj raspukli vokal više ne mari za falševe. Sirovi zvuk “New York Dollsa” je u tom smislu ostvario kontinuitet gražnog rock and rolla i savremenog shvatanja muzičke anarhije.

Fizička veza između njih i britanskog punka je ostvarena preko Malkolma Meklarena, nekoliko godina prije nego će početi da vodi bend “Sex Pistols” čiji je gitarista Stiv Džons učio da svira gitaru uz prvi album “New York Dollsa”.

Sa američkom punk scenom stvar je još konkretnija: odmah nakon što su vidjeli nekoliko njihovih koncerata, Ričard Hel, Tom Verlen i Džoni Ramon su osnovali bendove koji će izgraditi ”CBGB” scenu.

Oni su ostavili traga ne samo na punk muziku, već i na nezavisnu pop scenu sa obje strane Atlantika, pa su im i neki autori odali velike počasti (Majk Stajp je bio gost na albumu ”One Day It Will Please Us If You Remember Even This” iz 2006, a Morisi je prije nego što je postao frontmen “The Smithsa”, bio predsjednik njihovog britanskog kluba fanova i čak je napisao knjigu o njima).

Pervertirana strana “New York Dollsa” je njihov autfitski trasvestitizam koji koketira sa kempom. Izgledajući kao niskobudžetna alternativa Zigiju Stardastu ili punk verzija ”The Rocky Horror Picture Show” (1975), “New York Dollsi” su jedni od vodećih predstavnika trash-pop kulture 70-ih.

U osnovi pjesme su tradicionalne rock kompozicije koje se u potpunosti oslanjaju na američko muzičko nasljeđe, koje su izložili u stilski najneinhibiranijem obliku

Sa potpeticama, natapiranim kosama, šminkom i ženskim krpicama, muziku su plasirali kao seksualnu provokaciju koju će tek nekoliko godina kasnije Dejvid Bovi plasirati kao mejnstrim. Suštinski ne pripadajući svijetu glam-rocka, “New York Dollsi” su bili prst u oko tadašnjoj javnosti: sa mačoističkom muzikom i androgenim izgledom, za većinu publike koja je slušala T.Rex, Roxy Music i Gerija Glitera bili su isuviše protivrječni da bi bili prihvaćeni (tek 116. mjesto na Billboardovoj top-listi).

Stvarajući muziku koja je bila nekoliko godina ispred svog vremena, produkovali su autentični zvuk ogoljene gitarske buke u kojem je bilo nevažno jeste li naštimovani i svirate li sve tačno u ton.

Oponirali su ne samo lažnom sjaju glam-rocka, nego i plitkoj epici hard-rocka sa kojim su dijelili jedino cijepajući zvuk gitarskog overdrajva. Posjedujući sličnosti sa ova dva aktuelna žanra, ipak su ostali potpuni stranci za poklonike oba muzička stila.

“New York Dollsi” su zapravo revizionisti rock muzike. Njihova inovativnost se svodi na interpretativni nivo. U osnovi pjesme su tradicionalne rock kompozicije koje se u potpunosti oslanjaju na američko muzičko nasljeđe, koje su izložili u stilski najneinhibiranijem obliku.

Kao tumači rock and roll muzike, pokazali su njegovu divlju stranu, nesputanu bilo kakvim društvenim ili estetskim preprekama. Pjesme djeluju kao suludo brza vožnja kolima bez kočnica. To se odslikava i u njihovoj biografiji: kratkog daha i sa autodestruktivnim porivima prema alkoholu i drogama, imali su turbulentnu karijeru i dva albuma koja su ušla u istoriju popularne muzike.

Galerija

( Nemanja Bečanović )