Svevremeni El Greko

U "Kunstpalaktu" u Diseldorfu je priređena postavka "E1 Greko i modema", projekat koji fascinira kako odabirom radova tako i cjelovitom koncepcijom.

Od preko sto slika jedva polovina pripada kičici španskog živopisca.

Ostale spadaju u stvralaštvo evropskih autora XX vijeka, prije svega njemačkh slikara ekspresionista.

Prva velika retrospektiva El Greka (1554 1614) u Njemačkoj je organizovana 1911. godine.

Poslije nje je uslijedio talas publikacija knjiga i časopisa (neke od njih su predstavjene u vitrinama na ovoj izložbi).

Evropa sada otkriva genija ponovo, kao što je nedavno prije ovog događaja ponovo otkrila muziku Baha i Vivaldija.

Prije jednog vijeka El Greko je u Njemačkoj izazvao pravu euforiju, posebno među slikarima.

Njegov uticaj na predratno pokoljenje bilo je ogromno -s tačke gledišta i kompozicija i manira slike.

Ali da bi se do tog otkrića došlo, valjalo je preći ogroman put.

Kako je primijetio njemački istoričar umjetnosti Hugo fon Tčudi "iz oduševljenja Sezanom rodilo se intersovanje za El Greka".

Otuda nije nimalo čudno što su kustosi za ekspoziciju od barli i tri Sezanova platoa.

Ona su takođe magnet za publiku koja stoji u dugačkim redovima da bi ušla u po lutamne dvorane.

Pred nekim platnima formiraju se i po tri i četiri reda, ispred kojih se nalaze blagajne za prodaju ulaznica.

Slike El Greka i avagardista su povješane naizmjenično.

Efekat je ispao jak, jer se dobija utisak da se može govoriti o učitelju i učenicima.

Među začaranim su slikari Pablo Pikaso i Ignasio Zuo laga.

August Make i Rober Delone, veliki njemački skulptor Augost Lembruk.

U Diseldorfu su izložili ne samo Lembrukove figure, nego i njegove litografije.

Po njima se može vidjeti kako se formiralo gledište modeme.

Evropa oživljava genija

El Greko, na sreću, nije doživio užase Prvog svjetskog rata, ah njegovo osjećanje života se pokazalo blisko onima koji su uživo vidjeli sumrak Evrope.

Razmjena iskustva bila bi prikladnija za pogled na svijet nego što je sitilistički ma nir po svojoj prirodi, premda se ne oskudijeva u direktnim citatima El Greka.

Nije čudo što je to slikarstvo sa početka XX vijeka preživljavalo ponovno religiozno rođenje: "Skidanje s krsta" (1916.) Maksa Bekmana iz Nujorškog muzeja savremene umjetnosti i "Raspeće" Oskara Kokoške (1911) koje je izložio slikarev fond iz švajcarskog grada Veve karakteristični su za poštovaoce genija iz Toleda, bez obzira što je Bekmanovo platno obješeno pored "Raspeća" samog El Greka iz Stare Pinakoteke u Minhenu.

Ah nisu samo ovi citati iz El Greka opredijelili izbor za ovu izložbu.

Stilistički su mu bliski "Bezumnik" (1916) Henriha Davrhinghauzena iz Umjetničkog muzeja iz Mun stera i "Bokserski pojedinac" (1912-1913) Alberta Bloha iz minhenske galerije Len bahhausa koje su takođe ušle u ekspoziciju, premda veliki Španac nije mogao sebi predstaviti slične sižeje.

Osim slekcije iz muzeja u Diseldorfu su predstavljena takođe i djela iz privatnih kolekcija.

Kolekcionari su izložili i takva izuzetna platoa genijalnog Španca poput remek-djela "Oproštaj Hrista i Marije", "Molitvu sv. Franciska" i "Hrista koji cjeliva krst".

Dosezanje vrha praćeno je obuhvatom dubine: katalog je objedinio studje istraživača iz cijelog svijeta od Mađarske do Amerike.

Oduševljenje stanovnika Diseldorfa popraćeno je gorkim saznanjem ostatka svijeta da nikad i nigdje više takvog izbora samog El Greka, a još u okruženju onih na koje je on uticao, neće biti: izložba se održava samo u jednom gradu bez ikakvih izgleda da se bilo kada i bilo gdje ponovi.

( Branko Rakočević )