Keramika načinjena prije 16 milenijuma

U protekle dvije decenije arheolozi su, korak po korak, počeli da shvataju da japanska praistorija možda krije odgovore na početke ljudske civilizacije. Riječ je o zagonetnoj jomonskoj kulturi koja je trajala veoma dugo i bila iznenađujuće sofisticirana, proizvodeći grnčariju sa prepoznatljivim ukrasima.

Dobila je ime po otkriću iz 1984. godine u istoimenoj ulici u Tokiju. Jomonski period trajao je do oko 300 godina p.n.e. kada započinje jajoi period u kome su novi doseljenici koji su došli iz pravca Koreje potisnuli prastanovnike ka sjeveru.

Ono što je privuklo pažnju naučnika je velika starost jomonske kulture. Datiranjem keramike iz pećine Fukui blizu Nagasakija na ostrvu Kjušu utvrđena je starost od oko 12.000 godina. Ali, sredinom 1999. javljeno je o novim otkrićima čija je analiza pokazala znatno veću starost.

O čemu je riječ? Na poznatom lokalitetu Odai Jamamoto na ostrvu Honšu u julu 1998. godine otkriveno je 46 komada keramike. Poređenjem sa vrhovima strijela i drugih artefakata nađenih u istom sloju, fragmenti su datirani u rani jomonski period. U laboratoriji na Univerzitetu u Nagoji metodom radiokarbonskog kalibriranja analizirano je pet fragmenata keramike koji su sadržali karbonizovane ostatke – što je bio znak da su bili korišćeni za kuvanje. Ispostavilo se da su načinjeni oko 14.500 godina prije nove ere, što je jomonsku kulturu označilo kao najstariju keramičku kulturu u svijetu.

Sumnja

Ovako senzacionalni rezultati obično izazivaju veliku sumnju u naučnim krugovima i zahtijevaju višestruke provjere. Ali, nedavna analiza keramike sa ostrva Honšu djelimično je potvrdila rezultate iz 1998. godine, pokazujući starost između 13.800 i 13.500 godina p.n.e.

Naime, krajem marta 2012. godine japanski stručnjak Kenići Kobajaši (Kenichi Kobayashi) sa tokijskog Univerziteta Čuo (Chuo) izvijestio je da je datiranje fragmenata keramike iz Odai Jamamota (Honšu) pomoću akceleratorske masene spektroskopije pokazalo starost veću od 13.500 godina p.n.e.

“Pomoću brojnih oblika istraživanja jomon keramike, kakve nema nigdje drugdje, odredili smo istorijsku hronologiju japanskog posuđa s velikom tačnošću. Radiokarbonsko istraživanje pružilo nam je i nove pokazatelje prilikom razmatranja promjena u keramici, kao i usponu i opadanju drevnih jomon zajednica”, kaže Kobajkaši, dodajući da su “rezultati hronoloških istraživanja ukazali i na početak jomon razdoblja”.

“Pomoću brojnih oblika istraživanja jomon keramike, kakve nema nigdje drugdje, odredili smo istorijsku hronologiju japanskog posuđa"

“Nedavno radiokarbonsko datiranje, pokazalo je da počeci keramike u Japanu seže unazad više od 15.500 godina. Radiokarbonsko datiranje pokazalo je da jedan uzorak keramike pronađen u ostacima Odai Jamamota u prefekturi Aomori, datira unazad 15.800 godina (13.800 p.n.e.), te da se u istraživačkom smislu može smatrati otkrićem jednog od najstarijih keramičkih proizvoda na svijetu. Period prije više od 15.000 godina, kada se prvi put pojavila keramika, pada u vrijeme posljednjeg ledenog doba, u kome su promjene u flori i fauni mogle dovesti do novih načina življenja unutar jomon razdoblja, što zahtijeva da preispitamo i postojeće teorije. Otkriće iz ere ledenog doba, s početaka jomon perioda govori o jedinstvenoj promjeni u ljudskoj istoriji, čak i na svjetskom nivou”, zaključio je Kobajaši.

Jomonski kameni krugovi

Poseban dio jomonske zagonetke su praistorijski kameni krugovi koji se nalaze širom Japana. Postoji nekoliko tipova – oyu i wappara.

Prvi predstavljaju megalitske konstrukcije, koje često imaju spoljni i unutrašnji dio. Starost im se procjenjuje na oko 4000 godina. Oko njih se često pronalaze predmeti iz jomonskog perioda, poput urni, posuda, amuleta, oruđa i slično. Pretpostavlja se da su imali ceremonijalnu ulogu, iako njihova funkcija nije pouzdano utvrđena.

Kameni krugovi “wappara” razasuti su po cijelom Japanu. Sastavljeni su od oko metar visokih kamenih stubova s jednim stubom u sredini. Najviše ih ima u regiji Čubu i procjenjuje se da su nastali u srednjem dijelu jomonskog perioda. Kameni krugovi na Hokaidu pripadaju kasnom jomonskom periodu.

Brojni kameni prstenovi su u potpunosti uništeni kao što je slučaj s krugom u Tokoru, kod jezera Saroma, na Hokaidu.

( Slobodan Čukić )