Bijelo Polje: Od ekonomskog centra do grada siromašnih

Ne tako davno bjelopoljska opština je u privrednom pogledu bila najrazvijenija u regionu, dok su danas u gradu pod Obrovom štrajkovi svakodnevica.

Uoči famozne tranzicije u industrijskoj zoni, u naselju Nedakusi, radilo je desetak fabrika, koje su svojim proizvodnim programom bile prisutne i na domaćim i stranim tržištima. Tako je više od 10.000 radnika, prvenstveno bilo zaposleno u gigantu tekstilne industrije Vunarskom kombinatu, zatim Prvoj petoljetki, Imaku, Polipaku, Lenki, Mladosti, Transservisu, “Špiru Daciću“, Bjelasici..., i uglavnom sve te fabrike i preduzeća danas su zatvoreni, a u onima koja su privatizovana, zaposleni su dovedeni na ivicu egzistencije i najveći broj završio je na Birou rada.

U čitavoj opštini osim Mesoprometa koji predstavlja svijetlu tačku i donekle Eko meduze, kvalitetno ne radi nijedno proizvodno preduzeće. Ono još malo preduzeća koja nešto rade proizvodnju održavaju na minimumu i knjiže nove gubitke, koji su osnovna karakeristika poslovanja većine firmi u jednoj od najsiromašnijih opština u Crnoj Gori.

Dok hale zjape uglavnom prazne, a u bjelopoljskoj privredi je nešto više od hiljadu stvarno zaposlenih, popularnom bjelopoljskom “štraftom“ Ulicom slobode često „marširaju“ kolone nezadovoljnih radnika, da bi se okupili ispred zgrade Opštine u nadi da će dobiti poneku „crkavicu“, koju su zaradili tokom dugogodišnjeg rada.

Član Inicijativnog odbora za zaštitu prava bivših radnika “Prve petoljetke“ Rasim Čelebić sa nostalgijom se prisjeća 1982. godine, kada je otvorena prva vojna fabrika namjenske industrije u Crnoj Gori.

“Radilo se ne samo za domaće vojne potrebe već i izvoz i bili smo poznati u Evropi. Upošljavano je oko 470 osposobljenih radnika i stručnog kadra i živjelo se solidno od rada i zarada. Ali, sve je krenulo naopako kada je počela ta famozna privatizacija koja je uništila sve privredne subjekte u Crnoj Gori. Radnik koji je bio sinonim slobode i pregalaštva odjednom je postao bezvrijedna roba prisiljen da na ulici traži svoja prava”, kazao je Čelebić.

Pita se da li će neko radnicima vratiti nekadašnji ugled i dostojanstvo.

“Dokle god bude postojala neuravnoteženost i podjela na bogatiji centralni i južni u odnosu na siromašni sjeverni region, ne može se govoriti o socijalnoj pravdi. Iako mala država sa bogatim prirodnim resursima možemo da budemo primjer u Evropi ali nekome to ne ide u prilog i permanentno radi na tome da je više unazadi”, smatra Čelebić.

Slično mišljenje ima i Svetozar Čabarkapa, član Inicijativnog odbora za zaštitu prava bivših radnika GRO “Radnik“ koji gotovo svakodnevnim protestima u centru grada nastoje da ostvare prava iz radnog odnosa koja su im uskraćena 1992. godine, kada je njih 1.300 zbog uvođenja stečaja završilo na Birou rada.

“Najviše nas pogađa nepravda što nam je firma privatizovana na pljačkaški način i mi lakovjernici vjerujemo da će pravosudni organi, nakon prijave koju je odbacilo Tužilaštvo, pokušati da odgovorne privedu pred lice pravde. Znamo da je jedan visoki Vladin funkcioner značajno pomogao pljačkašima naše imovine ali niko ništa ne preduzima da se to raskrinka. Naše preduzeće bilo je poznato ne samo na prostoru bivše Jugoslavije već i u evropskim razmjerama. Nadamo se da će Evropska unija reagovati i primorati nadležne u našoj državi da pravdu istjeraju na čistac”, kazao je Čabarkapa.

On očekuje da će se udovoljiti ključnim zahtjevima radnika, a to je povezivanje staža za period proveden na Birou rada, obezbjeđenje adekvatnog statusa za invalide rada, te isplata adekvatnog socijalnog programa.

Pored policajaca, zaposlenih u pravosuđu, prosvjetara i donekle medicinskih radnika, posla u Bijelom Polju imaju i vlasnici lokala, kojih samo u glavnoj ulici ima15-tak. Građani se često pitaju odakle pare njihovim gostima i posjetiocima kladionica, uglavnom mladima, čak i onima koji nigdje ne rade. Neki od vlasnika ovih lokala žale se da su i njihovi pazari sve tanji.

Ispod linije siromaštva 60 odsto građana

U nedavno sačinjenom izvještaju opštinskog sindikalnog povjereništva navodi se da je „usljed stečaja više od 1.500 radnika ostalo bez posla, gdje je većina starosti preko 50 i sa preko 20 godina staža“.

Predsjednik bjelopoljskog sindikalnog povjereništva Bogdan Krgović ocijenio je da je materijalni položaj radnika ugrožen posebno zbog toga što su drastično povećane cijene životnih namirnica.

“Veliki broj radnika i građana je na ivici životne egzistencije. Izraženo u procentima, ispod linije siromaštva je sada oko 60 odsto građana, a sva ova nova poskupljenja mogu povećati taj procenat za još 20 odsto. Bojazan je da to može izazvati velika nezadovoljstva radnika i građana koja bi se izrazila kroz radikalne oblike štrajkova i protesta”, smatra Krgović.

Crna ekonomska statistika

Mnogi statistički podaci govore da je Bijelo Polje jedna od najsiromašnijih opština u kojoj je sve teže naći bilo kakav posao.

Prema podacima Zavoda za zapošljavanje, na kraju prošle godine u gradu pod Obrovom bilo je zvanično 3.982 nezaposlenih, dok ih je godinu ranije bilo 3.755. Broj nezaposlenih u Bijelom Polju je veći nego u Nikšiću koji ima za 50 odsto više stanovnika. U Nikšiću je nezaposlenih bilo 3.275 a taj grad ima 72 hiljade stanovnika, dok ih je u Bijelom Polju 46 hiljada.

U Bijelom Polju, prema Monstatu, zvanično ima 6.894 zaposlenih, pod čim se podrazumijevaju svi koji imaju neki oblik zaposlenja, bez obzira na to da li primaju plate i da li im ide radni staž. U Budvi gdje živi 19 hiljada stanovnika ima za 50 odsto više zaposlenih - 10.795.

Prosječna neto zarada u Bijelom Polju u prvih šest mjeseci, prema podacima Monstata iznosila je 409 eura, a manje prosječne plate postojale su samo u opštinama Ulcinj, gdje je prosjek 352 eura, Andrijevica 398 i Danilovgrad 402 eura.

U prvih pet mjeseci u Bijelo Polje se iz drugih opština doselilo 87 stanovnika zvaničnom promjenom prebivališta, dok je broj onih koji se odselio 221, zbog čega je taj grad po ovom osnovu za ovaj period izgubio 134 stanovnika.

Galerija

( Beća Čoković )