Pleme koje je pokorilo fašizam, ali i ulice i trgove

Predsjednik boraca i antifašista Pipera Milutin Ljumović smatra da ne treba zaboraviti revolucionare, koji su na jučerašnji dan, prije 71 godinu, u Ravnom Lazu donijeli odluku o ustanku protiv „fašista i domaćih neprijatelja“.

U susret 13. julu 1941. godine, kada je u Crnoj Gori dignut sveopšti ustanak, Ljumović sa pijetetom govori o piperskim revolucionarima, koji su, tvrdi, imali veliki uticaj na ratna dešavanja.

'Politika' je pisala 60-tih godina prošlog vijeka da su Piperi imali više generala i narodnih heroja nego Makedonija. Samo na Sutjesci poginulo je oko 30 Pipera

Ističe da su ginuli za slobodu i klasne ravnopravnosti i da je rezultat te borbe čak 17 narodnih heroja i 15 generala iz Pipera.

"'Politika' je pisala 60-tih godina prošlog vijeka da su Piperi imali više generala i narodnih heroja nego Makedonija. Samo na Sutjesci poginulo je oko 30 Pipera. Od 1941. do 1945. godine u NOR-u je poginulo 250 Pipera, a od toga broja 111 nije imalo više od 25 godina. To je upisano na spomeniku na Trijepču“, rekao je Ljumović „Vijestima“, istakavši da se u stroju Prve proleterske brigade u Rudom našlo čak 86 Pipera.

Teritorija plemena Pipera obuhvata prostor od razvalina stare Duklje do Trmanje, Štitova Lukavice i Martinića i danas broji oko 1.300 domaćinstava.

Ljumović tvrdi da je većina Pipera bila nagrađena za ratne zasluge tako što im je država „riješila stambeno pitanje“.

Kaže da se narodni heroji i generali nijesu zadržali u Piperima, već da su se odselili, uglavnom u Beograd, gdje su uživali u boračkim zaslugama.

I Podgorica je piperska

Ulice, trgovi, mostovi i važne institucije u Podgorici nose imena piperskih revolucionara. Piperska je biblioteka „Radosav Ljumović“, radnički Univerzitet „Milun Božović“.

I Trg Republike bio je piperski dok je nosio ime Ivana Milutinovića, a poznati revolucionar posmrtno „drži položaj“ u Beogradu, iza hotela Slavija, gdje je ulica sa njegovim imenom i bista na Kalemegdanu, kod Sportskog centra Morača u Podgorici, ali i u Nišu, Knjaževcu, Leskovcu, Nikšiću...

Ljumović ističe da su revolucionari iz Pipera nemjerljivo doprinijeli istorijskim dešavanjima 1941.

Ulice, trgovi, mostovi i važne institucije u Podgorici nose imena piperskih revolucionara. Piperska je biblioteka „Radosav Ljumović“, radnički Univerzitet „Milun Božović“

"To su Vukašin Marković, Ivan Milutinović, Radosav Ljumović, Milun Božović, Božo Ljumović, Blažo Jovanović, Savo Brković, Bracan Bracanović, Radovan Vukanović, Vladimir Vlado Ćetković, Radosav Popović, Vuksan Ljumović i Ljubo Božanović. Odluku o dizanju ustanka donijeli su u ime CK KPJ-e Milovan Đilas, Božo Ljumović, Blažo Jovanović, Savo Brković, Radoje Dakić, Budo Tomović, Krsto Popivoda, Periša Vujošević i Vido Uskoković“, podsjetio je Ljumović.

Sudeći po nazivima ulica i mnogih institucija, Podgorica je dobrim djelom piperska, ali su spomenici brojni i u samim Piperima.

"Na Radovču je formiran Zetski partizanski odred, prva ratna bolnica i vojni aerodrom, a tamo je dugo boravio glavni štab NOP-a Crne Gore. U Brdu Stijenskom formirana je Crnogorska narodna omladina. Pod Veljim brdom i na Bioču strijeljani su partizanski rodoljubi, a postoji još spomenika u našem kraju koji govore o doprinosu Pipera. Spomenike na te događaje treba čuvati i održavati kao dio istorije, kulturne baštine i prenijeti na buduće generacije“, smatra Ljumović.

Iako je rođen devet godina nakon rata, Ljumović ističe da je oduvijek bio predan promociji revolucionarnih ideja.

Roditelji su mu učestovali u ratu, a njihovoj kući Budo Tomović je 1941. formirao Omladinu Crne Gore, Boke i Sandžaka.

„Za vrijeme rata, u našoj kući su boravili neki članovi glavnog štaba. Otac, predratni skojevac, zarobljen je 1941. godine u hrvatskom Zagorju. Ostao je u njemačkim logorima do kraja 1943. godine. Uspio je pobjeći i preko Poljske, Rumunije, Bugarske, Grčke i Albanije doći u Crnu Goru i priključiti se partizanskom pokretu. Međutim, 50-tih godina osuđen je po rezoluciji Informbiroa, pa je od posljedica njemačkih logora, boravka na Golom otoku i u bilećkom zatvoru, 1959. godine okončao svoj životni put“, rekao je Ljumović, naglasivši da je revolucionarna porodična prošlost nesumnjivo uticala i na njegova današnja opredjeljenja.

Od bravara do pisca i naučnika

Ljumović je u ranoj mladosti radio kao mašinbravar. Najboljim metalcem Crne Gore proglašen je 1974. godine i tada postaje stipendista prve generacije Titovog fonda za mlade radnike.

Kasnije je obavljao brojne dužnosti, između ostalog bio je i načelnik nekadašnjeg Doma JNA i predsjednik izvršnog odbora SIZ-a kulture. Objavio je na stotine novinskih i naučnih tekstova u mnogim časopisima bivše Jugoslavije.

„Ostala je samo funkcija predsjednika boraca i antifašista Pipera, koja njeguje revolucionarnu tradiciju i prenosi te vrijednosti na mlađe generacije, bez obzira na današnje političke podjele“, istakao je Ljumović.

Fakultet političkih nauka Ljumović je završio u Beogradu. Učestvovao je na omladinskim radnim akcijama, predavao u omladinskim političkim školama, a bio je jedini civil u JNA polaznik političke škole Josip Broz - Tito u Kumrovcu.

Pamti i najduži naziv radnog mjesta - sekretar društveno- političkih organizacija i delegacija u industriji građevinskih mašina „Radoje Dakić“.

Međutim, bio je prevodilac.

„Bilo je potrebno radnicima približiti smisao svih partijskih i delegatskih materijala, kako bi lakše učestovali na raznim sjednicama... Takvo je bilo radničko samoupravljanje“, pojasnio je Ljumović.

Pijade „vjerovao” samo kuvanim jajima

„Za vrijeme rata u našoj kući u pojedinim teškim momentima boravilo je i po 60 ljudi, bježeći od narodnih neprijatelja. Takođe, u našem domu boravili su komunisti, koji su kasnije postali nosioci spomenica iz 1941. godine. Među njima u prolazu, dva puta, boravio je revolucionar Moša Pijade. Sjećam se porodične priče da je bio toliko nepovjerljiv da je jeo samo kuvana jaja“, kazao je Ljumović.

Njemačko groblje treba napraviti

Ljumović smatra da je inicijativa za pravljenje groblja njemačkim vojnicima poginulim u svjetskom ratu civilizacijski postupak.

„U svim evropskim zemljama, napravljena su takva groblja. Lično mislim da su to civilizacijski tokovi. Neron je palio Rim dva puta i u tom gradu ima spomenik...

Reagovali su borci i antifašisti jer kasarna u kojoj namjeravaju sahraniti posmrtne ostatke vojnika Vermahta nosi ime revolucionara Šaranovića, kojeg su ubili Njemci“, rekao je Ljumović.

( Jovan Stanišić )