Evropljani sve stariji, izdaci za penzije rastu

Savjet ministara finansija i ekonomija uputio je svoje vlade, kao i zemalja kandidata da uzmu u obzir dugoročno održiv razvoj javnih finansija kako bi se strateški izašlo na kraj sa sve starijim građanima Evrope.

Ministri EKOFIN savjeta obavezali su se na razvijanje strategije kojoj je cilj smanjenje ekonomske i budžetske štete koja proizlazi iz nepovoljne demografske slike.

Opet i ponovo, EU traži duži radni vijek i upozorava da u penziji više ne očekujemo od države ono što su imali naši roditelji.

“Negativni efekti promijenjene demografske slike već će se početi jače osjećati u narednoj dekadi”, stoji u izvještaju.

EU zemlje koordiniraće svoje poteze koji su vezani i sa penzionim reformama u formatu „evropskog semestra“, a to je koordinacija budžeta članica na EU nivou.

U "Izvještaju o starenju 2012", piše se da će stanovništvo EU lagano rasti, od 502 miliona koliko je bilo 2010, na 517 miliona u 2060. ali da će se demografske karakteristike jako promijeniti.

Godine 2060. čak tri od deset građana unije biće stariji od 65 godina. Broj starijih od 80 godina bit će 12 odsto, dok je danas pet odsto.

Izvještaj ima 470 stranica. Ovogodišnji je manje optimističan nego onaj iz 2009. godine, za koji se tada govorilo da su izneseni demografski podaci alarmantni.

"Demografska skupina građana od 15 do 64 godine postepeno će opadati i tih aktivnih građana biće znatno manje nego danas, a danas već mnoge zemlje EU imaju teškoća u isplatama penzija. Ali, ovaj trend starenja populacije neće biti ravnomjeran u svim zemljama, jer će slika ostati relativno povoljna ili čak skroz povoljna u Irskoj, Belgiji, Francuskoj, Kipru, Luksemburgu, Švedskoj i Britaniji".

"Neka nas ne zavara da će do 2020. godine udio radno sposobnih u cijeloj EU rasti, jer će se zapošljavati sve više žena. No, nakon toga, počeće ponovo opadati - neće biti dosta mladih", piše u izvještaju.

Izvještaj navodi da su se reforme penzionog sistema u Češkoj, Francuskoj , Italiji, Španiji, pozitivno odrazile na javne troškove

U ovom trenutku, u EU za jednog građana starijeg od 65 godina brinu prosječno četiri radno sposobna lica. Ali, za 50 godina, jedan građanin iznad 65 godina pašće na brigu dvojici od 15 do 65 godina.

"Takve demografske promjene imaće za posljedicu vrlo velike promjene u javnim finansijama", piše u izvještaju Evropske komisije o starenju.

Ako se nastavi postojeći model finansiranja, izdaci za starije stanovništvo, u šta pripadaju i penzije i zdravstvo, porašće sa 4,1 na 29 odsto BND-a.

Ali, ponovo, kako piše, velike su razlike između pojedinih država u uniji.

Istovremeno, životna dob biće sve duža i od prosječnih 76, 7 godina za muškarce i 82,5 za žene, narašće u 2060. na 82,5 za muškarce, odnosno na 89,1 godinu za žene.

Ovako sumorna demografska slika postaje još tužnija jer su veoma skromne procjene ekonomskog rasta.

Analitičari smatraju da nema brzog oporavka od ove krize, ekonomski rast ostaće nizak, oko 1, 5 odsto do 2020. godine , a onda malo viši, 1, 6 odsto od 2021- 2030. Razlog je što će slabije zemlje EU napredovati i povećati svoju produktivnost. (Dobra vijest za zapadni Balkan!)

U publikaciji MONSTAT-a “Demografski trendovi u Crnoj Gori” piše da promjene vrijednosti udjela velikih starosnih grupa potvrđuju da je stanovništvo Crne Gore uveliko zahvaćeno demografskim starenjem

U izvještaju se veliki naglasak stavlja na potrebu da se poveća produktivnost u EU, a takođe i na reformu zdravstva. “Mora se pronaći izlaz vrlo kvalitetne njege starijih, ali s ograničenim javnim sredstvima”, stoji u izvještaju.

I u tom dokumentu naglašen je imperativ smanjenja javnog duga.

Izvještaj navodi da su se reforme penzionog sistema u Češkoj, Francuskoj , Italiji, Španiji, pozitivno odrazile na javne troškove, ali nikako nisu dovoljne da bi stvarno stabilizovale javne finansije i moraju biti mnogo dublje.

U ovom izvještaju, računa se na članstvo zemalja našeg regiona, ali nije uračunat ulazak Turske, ni Ukrajine.

Ukrajina je demografski problematična, jer bi, zbog vrlo slabog rasta stanovništva, zapravo, uvela vrlo velik broj svojih starih stanovnika.

I Crna Gora zahvaćena demografskim starenjem

U publikaciji MONSTAT-a “Demografski trendovi u Crnoj Gori” piše da promjene vrijednosti udjela velikih starosnih grupa potvrđuju da je stanovništvo Crne Gore uveliko zahvaćeno demografskim starenjem.

“Od popisa iz 1961. godine u svakom narednom je udio starih (65 ili više godina) bio veći, a udio mladih (do 15 godina) manji nego u prethodnom. Tako je, u periodu između 1961. i 2003. godine, udio starih 65 ili više godina u ukupnom stanovništvu povećan sa 7,1 odsto na 12,0 odsto, dok je udio mladih smanjen sa 36,4 odsto na 21 odstio”, piše u tekstu.

Od 1961. do 2003. godine prosječna starost stanovništva Crne Gore je povećana za 8,3 godine

Navodi se da je od ne manjeg značaja i kretanje broja mladih i starih. U Crnoj Gori, kako piše, u vrijeme popisa iz 1961. godine bilo je 33 hiljade lica starijih od 65 godina i 172 hiljade mlađih od 15 godina.

“Četrdeset i dvije godine kasnije, broj starih je više nego udvostručen (iznosio je 75 hiljade). Iste, 2003. godine je broj mladih sveden na 132 hiljade, što je u odnosu na 1961. godinu bilo smanjenje od ukupno 40 hiljada lica ili za gotovo 25 odsto”, stoji u tekstu.

Od 1961. do 2003. godine prosječna starost stanovništva Crne Gore je povećana za 8,3 godine (sa 27,5 na 35,8 godina). Još intenzivnije je bilo povećanje medijalne starosti (za 11,4 godine ili sa 22,8 na 34,2 godine), a višestruko je uvećana i vrijednost indeksa starenja (sa 0,19 na 0,57).

“Da je starenje crnogorskog stanovništva bilo naročito intenzivno u međupopisnom periodu 1991- 2003. pokazuju i promjene vrijednosti spomenutih pokazatelja. U tom razdoblju je ostvareno najveće povećanje udjela starih, zatim najveće smanjenje udjela mladih, kao i najintenzivnije povećanje prosječne i medijalne starosti, kao i vrijednosti indeksa starenja. Već su spomenuti osnovni neposredni uzroci tako intenzivnog starenja - naglo opadanje fertiliteta i masovne migracije stanovništva”, piše u tekstu.

( Ines Sabalić, Danilo Mihajlović )