Vjeruje da demokratija ne odgovara monarhiji

Prestolonasljednik Najef, koji je preminuo juče, stvorio je kolosalne snage bezbjednosti koje su ugušile pobunu Al Kaide i time svaki pokušaj otpora 100-godišnjoj vladavini njegove porodice u Saudijskoj Arabiji - vodećem izvozniku nafte u svijetu.

Za liberale, Najef – sin osnivača Saudijske Arabije – bio je neprijateljsko lice konzervativnog establišmenta koji se protivio bilo kakvim pomacima u pravcu demokratije ili većih prava žena. Kontrolisao je zastrašujuću vjersku policiju i godinama vodio ministarstvo unutrašnjih poslova koje je bez razloga hapsilo političke aktiviste.

Međutim, bivše diplomate, lokalni novinari i članovi kraljevske porodice ističu da je on privatno bio mnogo opuštenija osoba, koja je više od tri decenije bila u centru saudijskog političkog sistema u kojem se desetine stričeva, polubraće, sinova i bratanića bore za uticaj i bogatstvo, piše u Najefovom portretu koji je objavila agencija Rojters.

„Najefa mnogi smatraju tvrdolinijaškim konzervativcem koji je, u najboljem slučaju, bio ravnodušan prema reformskim inicijativama kralja Abdulaha“, navodi se u američkoj depeši iz 2009. o princu, koji je bio u kasnim 70-im.

„Međutim, bilo bi mnogo preciznije opisati ga kao konzervativnog pragmatičara koji je ubijeđen da su sigurnost i stabilnost imperativi da bi se očuvala vladavina porodice Al Saud i garantovao prosperitet za saudijsko stanovništvo“, navodi se u depeši, koju je objavio Vikiliks.

Vašington izgubio bliskog prijatelja

Nedugo nakon terorističkih napada na Njujork 11. septembra 2001, Najef je razbijesnio Vašington – bliskog saveznika i velikog uvoznika saudijske nafte - negirajući da su državljani Saudijske Arabije izvršili napade. Ispostavilo se da su 15 od 19 otmičara aviona bili Saudijci.

Ovaj incident donio mu je u nekim krugovima reputaciju protivnika Zapada, ali su zapadne diplomate u stvari bile zadivljene načinom na koji je njegovo ministarstvo nekoliko godina kasnije ugušilo bombašku kampanju Al Kaide u toj zemlji.

Saučešće je juče uputio američki predsjednik Barak Obama, koji je naglasio da su pod Najefom „Sjedinjene Države i Saudijska Arabija razvile snažno i efikasno partnerstvo u borbi protiv terorizma, koje je spaslo nebrojene američke i saudijske živote“.

Ambasada SAD u Rijadu poručila je da je Vašington „izgubio bliskog prijatelja“.

Sudairinih sedam

Poput ostalih članova porodice Al Saud, detalji o njegovom privatnom životu rijetko su zvanično potvrđivani ili bi ostali nerazjašnjeni.

Najef je rođen oko 1993. u Taifu, planinskom gradu u koji bi se članovi kraljevske porodice svake godine povlačili zbog nepodnošljivih ljetnjih vrućina u pustinjskoj prijestonici Rijad i drugom po veličini gradu u zemlji Džeda, luci na Crvenom moru.

Saudijska Arabija je samo godinu ranije postala država. Najefov otac, kralj Abdulaziz Ibn Saud, je tokom prethodnih 30 godina ratovanja i diplomatije ujedinio beduinska plemena pod vizijom jedne čisto islamske države. Osvojio je veći dio arapskog poluostrva, osiguravši da njegova porodica ima kontrolu nad najsvetijim mjestima za muslimane – Mekom i Medinom.

Odrastavši u kraljevskoj porodici 1930-ih i 1940-ih, Najef je član posljednje generacije saudijskih lidera koji su znali to zaostalo pustinjsko kraljevstvo - djelimično izgrađeno na istorijskim savezima sa fundamentalističkim vehabijskim sveštenicima - prije nego što ga je iz korijena promijenilo bogatstvo stečeno prodajom nafte.

Sin Ibn Sauda i njegove omiljene supruge Hasae bint Ahmed al Sudairi, Najef je jedan od njihovih sedam sinova koji su od mladosti pripremani za visoke funkcije i formirali sopstveni blok moći u porodici koja uključuje blizu 40 polubraće.

Hasaini sinovi, poznati kao „Sudairinih sedam“, su i Fahd - koji je kasnije postao kralj, preminuli princ Sultan, princ Salman – aktuelni ministar odbrane i vjerovatno novi prestolonasljednik, i princ Ahmed – koji je bio zamjenik ministra unutrašnjih poslova.

Postavljen za guvernera Rijada sa samo 20 godina, Najef je impresionirao oca i postao ministar unutrašnjih poslova 1975. Brzo je postao poznat kao saveznik vehabijskih sveštenika koji su podržavali vlasti Saudijske Arabije i vodili školu u palati.

Uloga ministra definisala je Najefa, dodijelivši mu odgovornost za zaštitu kraljevine od unutrašnjih prijetnji – prije svega od islamskih ekstremista, ističe Rojters.

Kao osoba kojoj regionalni guvereneri podnose račune, Najef se svakodnevno lično bavio problemima običnih Saudijaca, kultivišući mrežu pristalica širom kraljevstva u kojem su plemenske i regionalne veze i dalje bitne.

Uprkos reputaciji neobuzdanog ministra unutrašnjih poslova, prinčevi ističu da je Najef jedan od ljubaznijih članova dinastije al Saud, te da ima više obzira prema bratanićima i brataničnama od drugih kraljevića.

Ova prijateljska strana njegovog karaktera kosi se sa slikom koju je nekada pokazivao stranim diplomatama, koji su ga opisali kao osobu teške naravi i, u procjeni SAD, krutu, sporu i sramežljivu, uprkos povremenim „vragolastim“ šalama.

Najef je umro u jednoj švajcarskoj bolnici i biće sahranjen danas u Meki.

Igre prijestola

Iza dekorisanih vrata palate u Rijadu, stariji prinčevi u porodici Al Saud, koja ima hiljade članova, dugo su planirali sljedeći korak u kompleksnoj igri nasljeđivanja vlasti.

Za razliku od evropskih monarhija, kruna se u Saudijskoj Arabiji ne nasljeđuje sa oca na najstarijeg sina, već se kreće po liniji sinova osnivača kraljevstva - kralja Abdulaziza, koji je umro 1953.

Prema pravilima koja su napisana nakon što je Abdulah 2005. izabran za kralja, odluku o nasljedniku donosi „savjet odanosti“ vladajuće porodice Al Saud

Do sada su petorica njegovih sinova bili kraljevi, a oko 20-orica su još živi. Međutim, samo mali broj njih smatra se podobnim da zauzme presto u državi u kojoj je prije nekih 14 vjekova rođen islam. Pojedini su već preskočeni ili su se odrekli prava na krunu.

Prema pravilima koja su napisana nakon što je Abdulah 2005. izabran za kralja, odluku o nasljedniku donosi „savjet odanosti“ vladajuće porodice Al Saud. Kada kralj umre, prestolonasljednik dolazi na vlast i nominuje svog nasljednika.

Pomenuti savjet, koji se sastoji od 34 člana koji predstavljaju porodicu sina Ibn Sauda, glasaju o izboru kralja i imaju pravo da izaberu sopstvenog kandidata.

Da bi se izbjeglo ponavljanje situacije koja se desila nakon što se razbolio kralj Fahd, kada je Abdulahov dolazak na presto bio doveden u pitanje, savjet ima pravo da smijeni kralja ili prestolonasljednika koji je previše bolestan da bi vladao zemljom.

Galerija

( Miloš Rudović )