Grčka

Jedan od najljepših (i najzagonetnijih) helenskih mitova je onaj o otmici Evrope. Zevs, prerušen u bijelog bika, uprkos svim preprekama i zamkama ljubomorne Here, vođen svojom božanskom strašću uspijeva da se dokopa princeze Evrope i da je obljubi... Evropa je simbolički rođena u činu otmice. I u Grčkoj, naravno...

Ginter Gras se opet oglasio pjesmom. Nedavno, nobelovac koji se proslavio romanima, pokušao je da stihovima opservira neke aspekte bliskoistočnog (ne)razmrsivog čvora – i nije baš srećno prošao. Naime, mnogi su smatrali da neko ko je u ranoj mladosti, makar zabunom, silom ili neznanjem, bio u Hitlerovoj mladeži, nije baš pozvan da drži lekcije izraelskoj politici. Opet, Gras je smatrao da mu njegova pozicija ljevičara i potvrđenog prijatelja Jevreja, dokazana kroz višedecenijski javni angažman, dozvoljava takvo što. Vjerovatno je reakcija na prvu pjesmu (ipak) bila pretjerana, ali izgleda da bi i novom pjesmom veliki pisac mogao mnoge da iznervira. Ovaj put prevashodno svoje zemljake, Njemce, tako da će se, ako ništa drugo uspostaviti stanovita ravnoteža. Uostalom, plemenito je što je ujedinio Njemce i Izraelce, makar u napadima na stihove sa njegovim potpisom.

Grčka je, svojom reakcijom na krizu, odnosno preporučene evropske antikrizne mjere pokazala nešto čega se evropska politička elita boji. Pokazala je neposluh. Rezultati grčkih izbora su pojačali evropsku nelagodu – iako formalno niko nije pobijedio, glavna zvijezda je “seksi Aleksi”, harizmatični i mladi Aleksis Cipras, vođa ujedinjene ljevice. Ni njegov nadimak nije “naivan” - nova ljevica je seksi, jedina u aktuelnom političkom spektru, a to nije mala stvar. Uz respektabilan broj glasova koji su dobili tamošnji socijalisti, pa i komunisti, moglo bi se reći da je Grčka otišla sasvim ulijevo, bez obzira na to što je i radikalna desnica unekoliko poboljšala svoj rezultat.

Što je tu problematično, iz evropskog ugla gledanja? Evropska unija je, već decenijama, navikla na pacifikovanu ili kooperativnu ljevicu. Sada prvi put ima posla sa – prkosnom ljevicom. Odnosno, politička scena se transformiše na način koji nije pod kontrolom evropske finansijske elite. Gras, kao stari ljevičar, osjeća to vrlo dobro. I pomalo uživa u tome, čini se.

Grčki komunisti i socijalisti (PASOK) svojim bespogovornim stavom u odnosu na briselsku administraciju predstavljaju baš tu pacifikovanu, kooperativnu ljevicu. Mladi Aleksis Cipras predstavlja neku novu, “neukrotivu” ljevicu. Doduše, ljevica ima smisla samo kada je – neukrotiva. On danas govori u ime one Grčke kojoj je dosta smjenjivanja dvije političke dinastije – Papandreu i Karamanlis – a što je obilježilo savremenu grčku istoriju.

Cipras je apsolutna nova zvijezda evropske politike, čovjek koji je uzdrmao eurozonu. Insistira da je moguće da Grčka ostane u eurozoni, a da ne sprovodi mjere štednje koje se od nje zahtijevaju kao cijena pomoći EU i MMF-a. Kada analitičari kažu da je sve to “igra visokog rizika”, Cipras odgovara - „Istina je. Volim da igram poker. Ali naš cilj nije ucjenjivati ili terorisati, naš je cilj protresti ih. Mi ih želimo uvjeriti. Oni moraju promijeniti svoju politiku u Grčkoj i promijeniti politiku u Evropi, inače će Evropa biti pod vrlo velikim rizikom“. Cipras kaže da za krizu nije kriva Grčka, nego finansijska tržišta koja “nemaju nikakvih moralnih skrupula, i ako uspiju izgurati Grčku, jednostavno će se preseliti na neku narednu zemlju”. “Seksi Aleksi” je rođen 1974, četiri dana nakon pada grčke vojne diktature, a na političku scenu je stupio kao sedamnaestogodišnjak. Godine 1991, kao reakcija na reformu školstva koju je vlast htjela da sprovede, učenici su okupirali škole. Živjeli su u učionicama nekoliko mjeseci. Cipras je bio vođa okupacije u jednoj od atinskih srednjih škola. Tada je upoznao i svoju životnu ljubav (najljepše su te ljubavi sa barikada), takođe ljevičarsku aktivistkinju – Beti Bazianu.

Ovih dana čitamo da je jedan od modusa reakcije na krizu i povećanje broja samoubistava u Evropi. To je, kažu eksperti, posljedica depresije koju nosi ovakva politička i ekonomska klima. Ginter Gras na tu vrstu depresije reaguje stihovima. Što je dokaz da književnost može biti ljekovita, ako ništa drugo: “Ti ćeš, Evropo, propasti u malodušnosti, lišena one zemlje čiji te je duh osmislio”.

Gotovo da bi se moglo reći da aktuelna relacija Grčke i Evrope ima nešto od one mitološke naracije spomenute na početku teksta. Zevs je otmicu Evrope uspješno izveo, a da li će “seksi Aleksi” uspjeti, tek ćemo da vidimo. U slučaju da uspije, budući slikari koji budu obrađivali ovaj (vrlo popularni) motiv moraće bijelom biku na čelu nacrtati i vrlo uočljivu – crvenu petokraku.

( Balša Brković )