Majski prevrat

Građanski protesti u Crnoj Gori predstavljaju siguran znak da se stvari pomiču s mrtve tačke. Nadam se da nije riječ o mojem neosnovanom optimizmu, ali mi se čini da stanovništvo polako ali sigurno spoznaje političku snagu sopstvenog socijalnog nezadovoljstva i postaje sve spremnije da tu snagu kanališe izvan tradicionalne matrice koju kontolišu država i političke partije. Istovremeno, ovi protesti su dobra dijagnoza stanja crnogorskog političkog prostora, koja bi trebalo da ima edukativnu funkciju za sve političke aktere.

Čini se da je decenijsko upropaštavanje resursa i ograničenih proizvodnih kapaciteta Crne Gore od strane kleptokratije na vlasti ušlo u svoju posljednju fazu. Gotovo da nije ostalo ništa iz čega bi se još mogao iscijediti neki značajniji profit za kriminalizovane strukture koje gospodare Crnom Gorom. Privatizovanje države, koje je započeto nacionalnom egzaltiranošću iz maja 2006. godine, okončava se naglašenim naporima da se dvodecenijska pljačka politički legitimizuje, a njeni rezultati iznesu na neka od Djevičanskih ili Kajmanskih ostrva.

Izgleda da je spremnost građana da ćutke podnose pljačku i poniženja iz straha od nekog većeg zla, kojim ga je do sada kleptoktarija stalno udarala po ustima, dostiglo najnižu moguću tačku. To je tačka u kojoj građani shvataju da više nemaju šta izgubiti. Socijalno motivisane proteste u Crnoj Gori vidim i kao proizvod ovakvog promišljanja situacije. Ukoliko je to zaista tako, generacija koja animira i nosi ove proteste uspijeva da uradi ono što nijedna generacije prije njih nije bila sposobna: da protestuje zarad sopstvenih interesa, a ne kao produžena ruka vlade ili neke od političkih partija. Ako je moj optimizam po ovom pitanju uopšte utemeljen, takav protest bi zaista bio iskorak u široko polje demokratskog djelovanja građana. Takođe se nadam da nosioci protesta imaju plan i kapacitete za 'dan poslije,' odnosno da su spremni i sposobni da vode državu nakon smjene vlasti. Ako je takav plan faličan, onda bi saradnja na njegovom poboljšanju trebala biti tačka okupljana progresivnih snaga u Crnoj Gori.

Svaki angažman na korekciji određenih socijalnih i ekonomskih situacija u sebi nosi značajnu političku dimenziju. Te se sfere ne mogu odvajati. Imajući ovo u vidu, napor da se socijalni bunt delegitimizije tako što će se kvalifikovati kao politička aspiracija je istovremeno znak panike i drskosti, ali i nepoznavanja osnovnih postulata političke ekonomije. Crnogorsku ekonomsku pustinju i socijalne probleme koji u njoj postoje nijesu kreirale isključivo tržišne sile izvana. Sadašnje stanje je direktni proizvod političkog djelovanja kleptokratije, kojoj je jedini cilj da politiku zadrži u službi zadovoljavanja ličnih materijalnih interesa. Stoga, socijalni bunt koji ima za cilj da promijeni trenutnu situaciju i treba da ima političku dimenziju. Vjerujem da se ta dimenzija treba naglasiti mnogo više nego što je sada slučaj, jer se buntovnici ne smiju stidjeti želje da vlast smijene, niti trebaju da se ustručavaju od pojašnjenja politčkih motiva za sopstvene aktivnosti. Bez političke dimenzije, ovaj napor za promjenom bi obezubio i pretvorio se u kopiju sada već decenijski dugih i tužnih šetnji bivših 'dakićevaca', na koje malo ko obraća pažnju.

Organizatori su pokazali da su sposobni animirati značajan broj građana. Ako izuzmemo proteste koji su organizovani od strane vlast, ili one iz vremena nacional-šovinizma s početka 1990-ih, kao i partijski inducirana okupljanja povodom takozvanih identitetskih pitanja, nedavno okupljanje u Podgorici je zaista impresivno. Njega takvim čine motiv za učešće, ali i broj nezadovoljnih pred zgradom vlade. Ovo bi mogla da bude lekcija za one opozicione partije koje nemaju snage za otklon od toplog nacionalnog ognjišta, i one koje ne uspijevaju da animiraju kritičnu masu potrebnu za smjenu vlasti, ali i prilika da nešto učine na tim poljima. To je lekcija o potrebi redefinisanja socijalnih aspekata partijskih programa, izlasku iz pogubnih okvira identitetskih pitanja, i odbacivanju retrogradnih nacionalističkih diskursa. To je istovremeno i podsjećanje da se tokom ekonomske devastacije Crne Gore nije vodilo računa o etničkoj i nacionalnoj opredijeljenosti žrtava, nego su građani pljačkani u multikulturnom maniru. Zato savremeni socijalni bunt u Crnoj Gori prevazilazi uske etničke i nacionalne granice, i zavrjeđuje podršku svih onih koji sebe deklarišu kao dio progresivnih snaga.

( Srđa Pavlović )