Tragovi u prostoru

Svaka zajednica i kultura ostavlja svoje tragove u prostoru. Po tim tragovima upoznajemo vremenski, a nekad i prostorno i vremenski udaljene kulture. Po tragovima u prostoru nas drugi upoznaju. Nekada dođu istorijske i društvene poplave koje odnesu ili prikriju prethodnu uređenost.

Zato i postoji izraz za nešto neskladno, neuklopljeno: "Kao da ga je poplava nanijela". U prostoru Crne Gore, u naseljima, gradovima, neponovljivom prirodnom i građenom pejzažu, sve je više tih nanosa graditeljske i urbanističke poplave. Dovoljan je zdrav razum i pažljivo posmatranje da se svjedoči o rečenom.

A sada je došlo na red ozakonjenje te prostorne stihije. Crnogorskoj javnosti je ponuđen nacrt Zakona o legalizaciji neformalnih objekata. Dimna zavjesa, upućena javnosti, počinje od samog naslova. Neformalni je ovdje u značenju: nepropisan, nepriznat zvanično (I. Klajn, M. Šipka: Veliki rečnik stranih reči i izraza), te se tom odrednicom obuhvataju svi objekti ili djelovi objekata, što su izgrađeni bez građevinske dozvole. I najava javne diskusije nacrta predloženog zakonskog dokumenta, crnogorsku javnost, zainteresovanu za tematiku i iole upućenu, skoro ošamućuje.

"Ministar održivog razvoja i turizma Predrag Sekulić je rekao da prema procjenama na nivou države ima od 30.000 do 100.000 nelegalno sagrađenih objekata” (Vijesti,16. mart, str. 4). Smatrala bih ovo štamparskom greškom da u Ministarstvu, na zvaničnim sastancima od zvaničnika toga Vladinog resora nijesam u dva navrata čula istu procjenu. Crna Gora ima između 650 hiljada i 2 mil. stanovnika? Da li se procjena od 100 hiljada bespravnih objekata odnosi na ta 2 miliona?

Nikakva šala ovdje ne pomaže, pa ni ova gorka. Otvaraju se zato brojna pitanja. Prvo, da li je moguće da u 21 crnogorskoj opštini nadležne službe za: urbanizam, katastar, komunalne, građevinske i urbanističke inspekcije i uprave lokalnih prihoda nijesu bile kadre da daju precizne podatke? Drugo, kako se mogu planirati aktivnosti i obaveze državnih i lokalnih službi na osnovu tako rastegljive procjene? Treće, zbog čega i koga se, zapravo, donosi ovaj zakon?

Čitanjem ponuđenog nacrta, u prvom, drugom i četvrtom članu dobijamo odgovor na treće od prethodno postavljenih pitanja. Pođimo redom. Član 1: "Ovim zakonom uređuju se uslovi i način legalizacije stambenih, poslovnih i stambeno–poslovnih neformalnih objekata. "Već u ovom članu se vidi da bespravno izgrađenih poslovnih i stambeno–poslovnih objekata ima toliko da su obuhvaćeni ravnopravno sa stambenim. Ali, kojim stambenim? Zakonodavac je zaista velikodušan.

Precizira u čl. 2 šta je to "neformalni objekat osnovnog stanovanja". Svi ostali stambeni, poslovni i stambeno-poslovni objekti izgrađeni bez dozvole su, iako zakonodavac to ne saopštava, veliki objekti građeni zbog profita.

A bez kontrole načina finansiranja. Ovo zaslužuje posebnu pažnju i podršku vlasti: "...ostavljena je mogućnost da se komunalna taksa u zavisnosti od vrste i veličine objekta plaća u periodu od 10 do 20 godina.

Za nelegalne objekte koji su veći od 150 kvadrata naplaćivaće se devastaciona taksa i ona će iznositi 5% od komunalne što nije prevelik napor za one kojima taj objekat služi za osnovno stanovanje", (Vijesti,16. mart, str.4). Ni riječi o devastacionoj taksi za velike stambene, stambeno–poslovne i poslovne objekte.

Sve je to "veći od 150 kvadrata". Ali, čl. 4 saopštava suštinu: "Ovaj zakon se ne primjenjuje na neformalne objekte koji su izgrađeni: 1) u zoni morskog dobra; 2) u zoni nacionalnog parka; 3) u zaštitnom putnom pojasu; 4) u zaštitnom pružnom pojasu; 5) na kulturnom dobru i zoni zaštite kulturnog dobra; 6) u zoni zaštićenih prirodnih dobara; 7) na vodnom zemljištu i u zaštitnim zonama vodoizvorišta; 8) zonama park šuma, zaštitnih šuma, zelenih površina i slično; 9) naklizištu odnosno eksploatacionom području; 10) na udaljenosti manjoj od 400m od vojnih objekata koji služe za smještaj eksploziva i municije; 11) na mjestu određenom planskim dokumentom za izgradnju infrastrukturnih i drugih objekata od javnog, odnosno opšteg interesa. Izuzetno od stava 1 tač. 1-9 ovog člana, ovaj zakon se primjenjuje na legalizaciju izgrađenog, odnosno rekonstruisanog objekta iz člana 1 ovog zakona koji je od javnog, odnosno opšteg interesa, koji se u skladu sa posebnim propisima može graditi na tom zemljištu.

Ovaj zakon ne primjenjuje se na objekte koji su izgrađeni u skladu sa propisima kojima u vrijeme izgradnje nije bila propisana obaveza pribavljanja građevinske dozvole i na privremene objekte".

Važna napomena: naknada za devastaciju prostora ne plaća se za "neformalne objekte osnovnog stanovanja i neformalne objekte od javnog, odnosno opšteg interesa" (čl. 23, st.4). čl.37: "Podzakonski akti za sprovođenje ovog zakona donijeće se u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ovoga zakona". Vjerovatno će tu biti precizirani kriterijumi za određivanje koji je bespravno izgrađeni objekat od javnog, odnosno opšteg interesa. Pretpostavljam da će i o tome odlučivati vladajuća koalicija. Tako bi se duh ovoga zakona primijenio konsekventno polaznom nastojanju:

1) Istaći socijalni momenat: legalizuju se "neformalni objekat osnovnog stanovanja".

2) Uz njih prolaze i svi ostali, nepoznatog broja i površine, ali zakonodavac zna da su od javnog, odnosno opšteg interesa.

3) Da li će se nakon legalizacije velikog broja velikih objekata izgrađenih bez dozvole (Odvažni neki ljudi. Da izgrade velike poslovne, stambeno-poslovne i stambene objekte bez dozvole, pri tome možda i u zoni morskog dobra ili nacionalnih parkova) znati porijeklo novca od koga su sagrađeni? Neće, naravno, to zakonodavcu i nije cilj. Ministar je rekao "da će legalizacija omogućiti da se podigne vrijednost tih objekata posebno na primorju i da opštine nakon plaćanja komunalija izrade potrebnu komunalnu infrastrukturu"...

Nakon čitanja teksta nacrta pomenutog zakona, neodoljivo se nameće zaključak da treba što prije (ovo je krenulo ozbiljno sa pregovorima za pristupanje EU) legalizovati izgrađene objekte bez dokaza odakle su finansirani. A možda krene i novi investicioni talas, ko zna. Kupovina objekata za koje se sigurno zna da će biti uknjiženi. Tako će biti prilika da dvojica odvažnih, snalažljivih i dobro štićenih investitora operu novac preko jednog objekta. A zatim Crna Gora uđe čista obraza, ruku i računa u EU.

( Jelisava Kalezić )