(Ne)važeće licence

Zbrka oko izdavanja licenci u oblasti građenja

Pojam licence, pored ostalog, znači i javno ovlašćenje, odnosno dozvolu za rad i obavljanje određene djelatnosti. Izdaju se advokatima, ljekarima i stomatolozima, arhitektama, inženjerima i tehničarima pojedinih struka, instruktorima skijanja, taksistima... Licence, po pravilu, izdaju državni organi – nadležna ministarstva, državne uprave, organi lokalne samouprave... Licence, u skladu sa javnim ovlašćenjima, izdaju i strukovne komore ili udruženja (Advokatska, Ljekarska, Inženjerska komora...).

Onaj ko izdaje licence ima i veliku moć. Određuje ko ih može dobiti, a ko ne. Moć je i u tome što onaj ko izdaje licence može i da ih oduzima. I sve to, po pravilu, naplaćuje. Zato se mnogi i otimaju da dobiju javno ovlašćenje za njihovo izdavanje.

Obaveza licenciranja u građevinarstvu je uvedena Zakonom o izgradnji objekata iz 2000. Javno ovlašćenje za izdavanje licenci za projektovanje i građenje je preneseno na Inženjersku komoru, osnovanu 2002. u skladu sa pomenutim zakonom. Zbog nesređenih odnosa u Komori ovo ovlašćenje im je u jednom periodu privremeno oduzeto, pa su licence crnogorskim građevinarima, tokom proteklih deset godina, izdavali: Inženjerska komora, Ministarstvo za ekonomski razvoj, Ministarstvo ekonomije, Ministarstvo za uređenje prostora i zaštitu životne sredine, Ministarstvo održivog razvoja i turizma i, ponovo, Inženjerska komora.

Zakonom o izgradnji objekata, kao ni podzakonskim aktima, izdavanje licenci nije nikada jasno i precizno uređeno. Zato u praksi imamo opštu zbrku. Jedni, i dalje, imaju ovlašćenja, drugi licence, a zavisno od toga ko ih je izdavao, i licence i ovlašćenja su sa različitom terminologijom i različitim definicijama za istu vrstu ovlašćenja na koje se odnose. Mnogi imaju licence koje im nijesu potrebne ili su nevažeće, jer Inženjerska komora i pomenuta ministarstva nijesu imali ovlašćenja za njihovo izdavanje.

Inženjerska komora Crne Gore je, prema podacima sa njihovog web sajta, polovinom marta 2012. imala 1.718 članova: 1.599 rezidenata i 119 nerezidenata raznih struka: inženjeri arhitekture, ekologije, geologije, metalurgije, rudarstva, zaštite na radu, geodezije, protivpožarne zaštite, hemije, tehnologije, zatim građevinske, mašinske i elektro inženjere, strukovne inženjere građevinarstva i mašinstva, inženjere šumarstva, poljoprivrede, agronomije, organizacionih nauka, saobraćajne inženjere, diplomirane ekonomiste, prostorne planere, diplomirane geografe. Svi su članovi Komore, svi su platili učlanjenje u nju, plaćaju godišnju članarinu i imaju licence čije izdavanje Komora, takođe, naplaćuje.

Ako se zna da je ova Komora osnovana samo za inženjere koji se bave uređenjem prostora i građenjem (urbanističko i prostorno planiranje, projektovanje i izgradnja objekata), a ne udruženje ili savez inženjera svih struka, da se zaključiti da pojedine struke sa pomenutog popisa ne pripadaju ovoj Komori. Zavirimo li u neke druge propise, kojima se uređuju druge oblasti, konstatovaćemo i da Inženjerska komora Crne Gore dijelu svojih članova izdaje licence koje su nepotrebne kao i licence za čije izdavanje ova Komora nije ovlašćena.

Inženjeri i preduzeća moraju da plate i ove licence, bez obzira da li su one zaista potrebne i da li je Komora ovlašćena za njihovo izdavanje. A ovi troškovi nijesu beznačajni. Da bi inženjer postao član Komore treba da plati upisninu i članarinu, zatim polaganje stručnog ispita, naknade za utvrđivanje ispunjenosti uslova za izdavanje licence. I, kad sve to plati, desi mu se da dobije licencu koja nije važeća ili uopšte nije potrebna, odnosno dokument koji vrijedi manje od lista papira na kome je štampan.

Osvrnućemo se samo na par karakterističnih primjera. Inženjerima ekologije nije potrebna nikakva licenca. Zakonom o procjeni uticaja na životnu sredinu nije propisana obaveza posjedovanja bilo kakve licence, kao uslov koji treba ispuniti za izradu elaborata, što znači da Komora izdaje dokument koji ništa ne znači i ne treba nikome.

Inženjerska komora nije ovlašćena ni za izdavanje licenci inženjerima geodezije, geologije i zaštite na radu.

Prema Zakonu o državnom premjeru i katastru nepokretnosti, Uprava za nekretnine je jedino ovlašćena za izdavanje licenci pravnim i fizičkim licima za izvođenje geodetskih radova. To znači da Inženjerska komora nije nadležna ni ovlašćena za njihovo izdavanje. Inženjerska komora, neovlašćeno, izdaje i licence inženjerima i privrednim društvima za obavljanje detaljnih geoloških istraživanja.

Ove licence izdaje državni organ koji je nadležan za poslove geoloških istraživanja. A to je Ministarstvo ekonomije. Komora nije ovlašćena ni za izdavanje licenci u oblasti zaštite na radu. Ovlašćenje za obavljanje ovih poslova izdaje nadležno ministarstvo. Za poslove zaštite na radu u Crnoj Gori je nadležno Ministarstvo rada i socijalnog staranja.

Inženjerska komora, prema podacima objavljenim na njenom sajtu, i dalje izdaje sve ove licence.

Krivca, ipak, ne treba tražiti samo u Inženjerskoj komori. Glavni krivci su, prije svega, u resornom ministarstvu koji su bili dužni da Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata i podzakonskim aktima, ili pak posebnim zakonom o Inženjerskoj komori, ova pitanja blagovremeno urede na pravi način i usaglase sa ostalim propisima koji se primjenjuju u Crnoj Gori. No, kao što je već rečeno i resorno ministarstvo je, godinama, na isti način, izdavalo licence za čije izdavanje nijesu bili ovlašćeni. Razlika je samo u tome što za njihovo izdavanje nije naplaćivana nadoknada.

Ceh za sve ovo, na kraju plaćaju inženjeri i privredna društva iz oblasti građevinarstva. To je posebno izraženo na javnim nabavkama, prilikom dodjele ugovora veće vrijednosti, tamo gdje je država investitor. S obzirom na značaj i visinu novca kojim raspolažu, pojedini investitori smatraju da su izvan i iznad zakona. Rade po svome, pa se dešava da priznaju licencu koju oni hoće, a ne onu koja je važeća.

Rade to jer im se tako hoće i može im biti. Ponuđači, oštećeni ovakvim odlukama, o tome ne žele da govore niti se žale Državnoj komisiji. Posla je sve manje i „nije zdravo“ zamjeriti se moćnima i doći na „crnu listu“. Ako ćute, imaju šansi da na nekom od sljedećih tendera dobiju mrvice koje su neinteresantne favorizovanim ponuđačima. Makar za lizalicu.

No, valjda će se i ovo uskoro promijeniti. Inženjerska komora je, prema informacijama sa njihovog sajta, pokrenula postupak za izradu Zakona o inženjerskoj komori kojim će se urediti i pitanja izdavanja licenci. Treba očekivati da će ovaj zakon biti usklađen i usaglašen sa ukupnim pravnim sistemom Crne Gore, da će vrste licenci i uslovi za njihovo izdavanje biti jasno definisane, nadležnosti za njihovo izdavanje do kraja razgraničene, a mogućnosti za zloupotrebe svedene na minimum. To je najmanje što Komora duguje svojim članovima.

( Velizar Radonjić )