"Nova zgrada" Vlade : Kao da je nova policijska stanica

Spasite me... Brzo... Bogat sam, a tonem!

Alan Ford (018 Pas za milijun dolara);

Magnus & Bunker

Dakle, da rezimiramo...

Ovako to ide: Direkcija javnih radova - DJR - oglašava Poziv (u ovom slučaju za otvoreni postupak javne nabavke za izbor najpovoljnije ponude za izradu Glavnog projekta za zgradu Vlade Crne Gore, sa dvoetažnom podrumskom garažom u Podgorici). Zatim donosi Odluku (o dodjeli ugovora).

Sve je otvoreno, čisto i jednostavno - da ne može biti otvorenije, čistije i jednostavnije.

Još da je na vrijeme osavremenjen proces proizvodnje u Kombinatu aluminijuma - i prilagođen evropskim standardima - gdje bi nam bio kraj

Ključni kriterujum je ekonomski, tj. ponuđena cijena - pobjeđuje najjeftinija ponuda.

Ne znam zašto DJR ne organizuje licitacije u ovakvim slučajevima - ali sam ubijeđen da bi licitacija, između ostalog, podrazumijevala i znatne budžetske uštede, tj. benefite. To bi bio prizor, morate priznati - časni arhitekti bi otvoreno i javno obarali cijenu svog rada ne bi li dobili posao - što u suštini čine i kada se odazovu na Poziv, a i inače u praksi, doduše ne baš otvoreno, a još manje javno.

Zatim se kreće u konkretnu akciju. Oglašava se novi Poziv (za otvoreni postupak javne nabavke, predmet nadmetanja je izgradnja zgrade Vlade Crne Gore sa dvoetažnom podrumskom garažom u Podgorici), pa se donosi Odluka o poništavanju javnog nadmetanja...

Onda ispočetka... pa amandmani... i na kraju ipak imamo novu zgradu Vlade CG.

"Ukupna korisna površina izgrađenog kompleksa iznosi", ako niste znali, "6.696 m2, od čega korisna površina objekta, spratnosti: suteren, prizemlje, tri sprata i mansarda (mansarda! - ne mogu da vjerujem, op. a.) - iznosi 3.902,00 m2, a korisna površina dvoetažne garaže 2.794 m2".

Zašto nije raspisan konkurs - otvoreni, javni - za idejno rješenje zgrade Vlade CG u Podgorici - ne znam

Cijena? Sitnica...

"Vrijednost izvedenih radova na izgradnji objekta, izgradnji podzemne garaže, uređenju lokacije sa prilaznim saobraćajnicama i parking prostorom, uključujući kompletno opremanje objekta i garaže iznosi cca 10.170.000,00 eura."

Ako vrijednost izvedenih radova podijelimo sa ukupnom korisnom površinom ispada da nas je m2 ovog "kompleksa" koštao cca 1.518,81 euro.

Možda je previše, ali morate imati na umu sljedeće: "Zahvaljujući primijenjenim savremenim sistemima tehničke zaštite koji omogućavaju visoki stepen bezbjednosti objekta, kao i savremenim informacionim tehnologijama stvoreni su uslovi za rad u skladu sa evropskim standardima".

Da, da - nismo ni sumnjali da su primijenjene savremene tehnologije. Još da je na vrijeme osavremenjen proces proizvodnje u Kombinatu aluminijuma - i prilagođen evropskim standardima - gdje bi nam bio kraj.

Sa druge strane, naš arhetipski kapacitet za obesmišljavanje standarda je nevjerovatan

Kad smo već kod evropskih standarda, moram da naglasim, po ko zna koji put, da su arhitektonski konkursi takođe standard. Prednosti dolaska do idejnih rješenja urbanističkih i arhitektonskih problema putem otvorenih, javnih konkursa su brojne i očigledne. Jedna od prednosti je što konkursi omogućavaju mladim, neafirmisanim arhitekticama i arhitektima da izađu na scenu i da se dokažu.

Zašto nije raspisan konkurs - otvoreni, javni - za idejno rješenje zgrade Vlade CG u Podgorici - ne znam, ali je sasvim izvjesno da je propuštena još jedna savršena prilika za emancipaciju arhitekture.

Kada bi se poštovao standard: konkurs, žiriranje, obrazloženje žiriranja, izložba svih radova pristiglih na konkurs, javna debata o odlukama žirija - pogotovo prilikom realizacije projekata iza kojih stoji država, postojala bi mogućnost da crnogorska arhitektura konačno izađe iz uskih lokalnih okvira - iz zone opskurnosti - i, eventualno, zablista na međunarodnoj arhitektonskoj sceni.

U protivnom, imamo činjenicu da se objekat Vlade Crne Gore nije našao čak ni među izabranim realizacijama sa teritorije CG koje su konkurisale za prestižnu evropsku nagradu za arhitekturu Mies van der Rohe u prošlom ciklusu.

Prvo pokušajmo da, u mislima, isprobamo razne tipološke kategorije na poziciji na kojoj se trenutno nalazi zgrada Vlade

Dakle, ako nije bilo druge nego da se gradi nova zgrada Vlade CG na adresi Karađorđeva bb - što je u svakom slučaju greška, ako mene pitate - onda je idejno rješenje trebalo tražiti otvorenim konkursom, a ne oktroisanom odlukom DJR, bez dopunskih obrazloženja.

Sa druge strane, naš arhetipski kapacitet za obesmišljavanje standarda je nevjerovatan.

Podsjećam vas da na Konkursu za izradu idejnog arhitektonskog rješenja objekta Filološkog fakulteta u Nikšiću - koji je prije nekih godinu i po raspisala upravo DJR - nije proglašen pobjednik.

"S obzirom na to da su dodijeljene samo druga i treća nagrada", stoji u obrazloženju žirija, "raspisivač konkursa ne može u potpunosti prihvatiti i direktno, bez dorade i ispravke, implementirati rješenja nagrađenih radova".

I što se desilo?

Desilo se da se prije par nedjelja pojavio (još jedan!) rendering buduće zgrade Filološkog fakulteta u Nikšiću - iza kojega stoji Republički zavod za urbanizam i projektovanje i koji predstavlja, ukratko, smiješnu frankenštajnsku varijantu skrpljenu od segmenata nekoliko rješenja sa konkursa - čemu je, naravno, prethodila standardna DJR procedura: Poziv, Odluka itd.

Prvo što osjetite nakon što uklonite zgradu Vlade iz Karađorđeve je olakšanje - kao kad skinete cipelu koja vas žulja

Momci iz DJR su se uvijek lagodnije osjećali u realnim domenima cifara i mjernih jedinica (dužina - m, površina - m2, volumen - m3, masa - kg), nego u do zla boga neuhvatljivim i nadasve apstraktnim domenima kvaliteta u arhitekturi.

Ako neko iz posljednjeg reda slučajno priupita za arhitektonski kvalitet - odgovor je da se danas kvalitet ogleda u novcu. Ako je arhitektura dobro plaćena - onda je i kvalitetna. Sve ostalo je šarena laža.

Toliko o tome, prelazim na nestandardnu, mini-analizu nove zgrade Vlade Crne Gore na adresi Karađorđeva bb.

Predlažem sljedeće: prvo pokušajmo da, u mislima, isprobamo razne tipološke kategorije na poziciji na kojoj se trenutno nalazi zgrada Vlade: stambena zgrada, poslovna zgrada, hotel, škola, vrtić, salon namještaja, šoping centar, policijska stanica... čekaj, to je to! - policijska stanica.

Karađorđeva ulica je paralelna Bulevaru sv. Petra Cetinjskog - ključnoj liniji uz koju su poredane zgrade ključnih crnogorskih državnih institucija, u kompletu sa zgradom Vrhovnog suda u Njegoševoj - te stoga ova ulica, Karađorđeva, predstavlja savršenu lokaciju za policijsku stanicu, koja bi u funkcionalnom smislu objedinila policijske aktivnosti u zoni državnih institucija.

Zaboravite bašte - bašte ne postoje, ali postoje te šupe i šupice nagomilane jedna preko druge

Između arhitekture nove zgrade Vlade i arhitekture novih policijskih zgrada diljem bijelog svijeta postoje frapantne paralele. Trendovi u oblikovanju fasada policijskih zgrada upravo nalažu stanovitu umjerenost i decentnost - u kombinaciji sa lakoćom, prozračnošću i rafiniranošću detalja - kako bi se uz nezaobilaznu strogoću i ozbiljnost istakao i vedar duh, tj. spremnost da se u datoj situaciji djeluje maksimalno profesionalno i na opštu dobrobit svih građana, tj. svih segmenata društva.

Ako mi ne vjerujete, uvijek vam je na raspolaganju Google, pa se sami uvjerite - s tim da bi definitivno trebalo skloniti ona teška drvena vrata sa zgrade Vlade - i namontirati neka lakša, na primjer staklena - u ime transparentnosti i ostalih demokratskih principa.

Drugi misaoni eksperiment koji predlažem sastojao bi se u izmještanju nove zgrade Vlade sa adrese Karađorđeva bb i njenom smještanju negdje u granicama bloka Vektra.

Prvo što osjetite nakon što uklonite zgradu Vlade iz Karađorđeve je olakšanje - kao kad skinete cipelu koja vas žulja - ne možete a da ne osjetite kako prostor unutar starog bloka odjednom diše punim plućima. Ako uz to vratite stare platane - znaćete tačno o čemu govorim.

Već vidim i oduševljene ljude na balkonima stare stambene zgrade koja se nalazi preko puta.

Moram nešto da vam priznam. Dugo sam živio u ubjeđenju da se unutar starih novovaroških, zatvorenih blokova - riječ je o Podgorici, da ne bi bilo zabune - nalaze uzorno uređene bašte, sa stablima oraha, badema, trešnje, višnje... međutim, kada sam prvi put u životu bio u prilici da zavirim u unutrašnjost jednog od tih blokova - koji se nalazi uz Hercegovačku ulicu - bio sam debelo razočaran.

Formiran je, usput, taj pogubni sitno-šićardžijski mentalitet dograđivanja korisnog prostora

Zaboravite bašte - bašte ne postoje, ali postoje te šupe i šupice nagomilane jedna preko druge.

U jednom trenutku, recimo da je to bilo početkom devedesetih, i obodni objekti novovaroških blokova - uzmite Hercegovačku ulicu kao primjer - doživjeli su radikalnu transformaciju - u pravilu im je znatno uvećavana masa, sve do momenta kada su iz naše kolektivne memorije zauvijek izbrisane stare gradske vedute.

Formiran je, usput, taj pogubni sitno-šićardžijski mentalitet dograđivanja korisnog prostora - tj. kojekakvih šupa uz postojeće objekte - mentalitet koji se, vremenom, prelio i u javnu sferu.

Tzv. logika štipanja prostora stoji iza velikog broja zgrada sagrađenih na teritoriji Glavnog grada u posljednje dvije decenije. Stambene zgrade - dva komada - podignute u okviru kompleksa parka na Kruševcu su savršen primjer, ne treba ići dalje.

Nova zgrada Vlade je takođe dograđena šupa - s tim da ne mislim na Venturijev (Robert Venturi & Denise Scott Brown, Complexity and Contradiction in Architecture) princip dekorisane šupe (Decorated Shed) - mada ovdje postoje elementi i tog principa - već mislim na šupu u doslovnom značenju te riječi.

Ako mi ne vjerujete - pokušajte da tu zgradu postavite negdje u okviru bloka Vektra. Zamislite je bilo gdje u okviru tog bloka - i možete biti sigurni da je niko ne bi primijetio.

U okviru bloka Vektra - bila bi to samo još jedna šupa među šupama...

Galerija

( Borislav Vukićević )