Crna Gora na Tentativnu listu prijavila tri nekropole

Stećci, koji se nalaze na teritoriji Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Srbije, objedinjeni su kako bi se zaštitili u jedan projekat nominacije, pod pokroviteljstvom UNESCO-a.

Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, ponekad sa uklesanim slikovnim ukrasima ili natpisima, a nastajali su od XI do kraja XV vijeka. Nekropole sa stećcima su jedinstven kulturološki fenomen, a mogu se naći na cijelom području današnje Bosne i Hercegovine, djelovima Crne Gore, Srbije i Hrvatske.

Od postojećih 3500 stećaka na 41 lokaciji Crna Gora je na Tentativnu listu upisala tri nekropole i to Žugića bare i Grčko groblje na Žabljaku i Grčko groblje u Plužinama.

“Osnov za nominaciju je očuvanost autentičnosti i integriteta predloženih nekropola, a ovi lokaliteti nijesu pretrpjeli devastacije izazvane kasnijom izgradnjom bilo kakve infrastrukture i predstavljaju visok stepen očuvanosti prožimanja prirodnog ambijenta i jedinstvenog oblika sepulkralne arhitekture. Nominovane nekropole su integralni dio jedinstvenog kulturološkog fenomena i reprezentativni su primjeri stećaka koji zajedno zaslužuju jednak tretman”, rekla je arheološkinja i savjetnica za arheologiju u sektoru za baštinu Ministarstva kulture Mitra Cerović.

Žabljak, Riblje jezero

Jedan od razloga za pokretanje međunarodnog projekta „Nominacija stećaka – srednjovjekovnih nadgrobnih spomenika za upis na Listu svjetske kulturne baštine UNESCO“, je pored očuvanja autentičnosti i univerzalnosti ove vrste kulturnih dobara i njihova adekvatna konzervacija, na principu održivog upravljanja i razvoja.

“Stanje stećaka u Crnoj Gori je slično stanju u kome se nalazi veći broj stećaka u državama koje su pokretači ove međunarodne nominacije. Može se reći da je u Bosni i Hercegovini jedan broj stećaka sa značajnih nekropola adekvatno konzerviran. Sistematska istraživanja, različiti vidovi zaštite i prezentacije, koji su sprovođeni već više od šezdeset godina, uslovili su visok stepen svijesti o njihovom značaju i pogodovali očuvanju njihove autentičnosti i integriteta. Tome je posebno doprinio naučno-istraživački rad Šefika Bešlagića, objedinjen u djelu Stećci – kultura i umjetnost, 1982. godine. S druge strane, nepristupačnost velikog broja nekropola, udaljenost od puteva i naselja, dodatno je doprinijela malom uticaju ljudskih činilaca na izmjenu kako njihove, tako i autentičnosti prirodnog okruženja u kome su nastale”, kaže Cerović.

Od 2. novembra 2009. godine kada su ministri kultura te četiri zemlje potpisali pismo saradnje na pripremi i realizaciji zajedničkog projekta, Ministarstvo kulture Crne Gore je formiralo administrativno tijelo i imenovalo koordinatore za izradu menadžment plana i nominacionog dosijea (sve četiri države). Takođe je obrazovan projektni tim za realizaciju projekta, kao i radna gupa za terenski rad na projektu, a u aprilu prošle godine Tentativna lista poslata je UNESCO, sa tri predložene nekropole.

Pripremljena dokumentacija

Prema informacijama iz Ministarstva kulture, pripremljena je dokumentacija o stećcima, bibliografija, predlog izjave o izvanrednoj univerzalnoj vrijednosti, obrazloženje dogovorenih kriterijuma, izjava o autentičnosti i integralnosti i upoređenje sa sličnim kulturnim dobrima, kao i predlog nekropola za nominaciju.

Grupe koje su radile na terenu u opštinama Pljevlja, Žabljak, Plužine, Šavnik i Nikšić su završile geodetsko-tehničko snimanje, foto i arheološku dokumentaciju stećaka. Oni su uradili i arhitektonski plan, kao i katastarski popis parcela i vlasnika, definisanje zaštitne i kontakt zone za nominovane nekropole Žugića bare i Grčko groblje na Žabljaku i Grčko groblje u Plužinama.

Posljednje arheološko istraživanje nekropola sa stećcima u 2010. godini obuhvatilo je 41 lokalitet, sa ukupnim brojem stećaka od oko 3500

Rok predviđen za nominaciju stećaka je kraj 2013. godine.

Najbrojniji na sjeveru

Po posljednjem poznatom popisu iz 1982. godine, u Crnoj Gori je registrovano 3049 stećaka na 107 lokaliteta.

Posljednje arheološko istraživanje nekropola sa stećcima u 2010. godini obuhvatilo je 41 lokalitet, sa ukupnim brojem stećaka od oko 3500. Tada je utvrđeno da na pojedinim mjestima broj stećaka nije tačan, zbog uslova u kojim se nalaze i (ne)mogućnosti njihovog prebrojavanja.

Negdje ih danas ima manje, ali ih na nekim lokalitetima ima više.

Poznato je da se najveći broj stećaka, odnosno nekropola sa stećcima nalazi na sjeveru i sjevrozapadu Crne Gore, tako da je terensko-istraživački rad sa izradom stručne dokumentacije obuhvatio sljedeće opštine: Pljevlja: Boljanići, Rađevići, Pižuri, Poblaće, Glisnica, Gradac, Mataruge i Vrulje; Žabljak: Žugića Bare i Novakovići; Plužine: Šćepan Polje, Krivi Do i Soko Grad; Šavnik: Pošćenje; Nikšić: Vraćenovići, Počekovići, Velimlje, Klenak, Štrpci, Tupan, Riječani, Petrovići, Broćanac.

( Milica Radović )