Zelenika: Ugasiću Jadran Ekspres i tužiću Crnu Goru

Jedna od najvećih direktnih stranih investicija u oblasti drumskog saobraćaja u Crnoj Gori - autobuski prevoznik “Jadran Ekspres” mogao bi biti ugašen, a skoro 30 radnika ostati bez posla zbog kontroverznih crnogorskih zakona i postupanja naših nadležnih državnih organa.

Takav epilog mogao bi rezultirati i tužbom protiv države Crne Gore pred evropskim sudovima za nadoknadu višemilionske štete, ali i tužbom protiv Crne Gore pred nadležnim tijelima CEFTA.

To je “Vijestima” kazao osnivač i direktor kompanije Globtour iz Međugorja Rajko Zelenika, koji već skoro godinu bezupješno vodi bitku sa crnogorskim institucijama sa kojima se spori oko načina na koji država uređuje i kontroliše međunarodni linijski autobuski prevoz.

Zelenika važi za “cara autobusa” u regionu bivše Jugoslavije jer kontroliše više kompanija: Globtour i Salinea u BiH, Croatiabus Hrvatskoj, Jadran Ekspres u Srbiji i istoimenu kompaniju u Crnoj Gori, Adria Tours u Albaniji, a od jeseni prošle godine Zelenika je postao i jedinstven slučaj da je kao privrednik iz regiona bivše Jugoslavije postao vlasnik jedne od najuglednijih kompanija za prevoz putnika u jednoj od najrazvijenijih država Evrope - Njemačkoj. Kupio je posrnuli čuveni Deutsche Touring iz Franfurta koji ima tradiciju dugu preko 70 godina i spasao tu kompaniju bankrota.

Zelenikine kompanije zapošljavaju preko 600 ljudi i raspolažu sa skoro 300 modernih autobusa koji redovnim linijama povezuju region zapadnog Balkana sa zapadnom, centralnom i sjevernom Evropom.

“Funkcionišemo u tolikom broju zemalja, a samo u Crnoj Gori se suočavamo sa problemima na koje ne nailazimo nigdje drugo u Evropi. Naime, prošle je godine donesen novi Zakon o prevozu u drumskom saobraćaju, a u koji je, nakon što je on već prošao javnu raspravu, naknadno ubačen stav kojim se ‘zabranjuje prevozniku da obavlja međunarodni linijski saobraćaj na teritoriji Crne Gore sa istim autobusom, istovremeno na osnovu dvije ili više dozvola’. To je krajnje retrogradan način regulisanja međunarodnog saobraćaja, potpuno suprotan međunarodnoj praksi koja teži ukidanju svih vrsta barijera što se odnose na slobodan protok robe i putnika preko graničnih prelaza”, kazao je “Vijestima” Zelenika.

Objasnio je da to u praksi znači da na insistiranje Inspekcije drumskog saobraćaja crnogorskog Ministarstva saobraćaja i pomorstva (MSP), njegova crnogorska kompanija Jadran Ekspres iz Kotora ne može voziti redovnu liniju iz Podgorice do Dubrovnika, a onda tim autobusom nastaviti dalje prema Splitu, Zagrebu, Ljubljani, Mariboru, Gracu, Beču, Minhenu, Kelnu i Dortmundu, iako ima uredno registrovane sve te linije na bilateralnoj osnovi, sa polaskom u isto vrijeme iz Podgorice i vožnjom identičnom trasom.

Zbog toga umjesto da mali broj putnika vozi jednim autobusom i na taj način saobraćaj učini održivim i ekonomski isplativim, Jadran Ekspres svakog dana u 16 sati na podgoričku autobusku stanicu mora postaviti četiri autobusa koji će krenuti istim putem u 16 sati i to jedan za Dubrovnik, drugi za Split, treći za Zagreb... U isto vrijeme u sva četiri autobusa, neće biti više od ukupno 10 do 15 putnika. Slično je i sa Herceg Novim gdje bi, prema tumačenju crnogorskih organa, Jadran Ekspres umjesto jednim, svakog dana trebalo da vozi sa najmanje nekoiliko autobusa na linijama koje istovremeno po redu vožnje odatle kreću za Elbasan ili Prištinu.

Umrežene sa ostalim linijama prevoznika iz Zelenikinog poslovnog sistema u regionu, relacije na kojima vozi Jadran Ekspres do sada su putnicima iz Crne Gore davale mogućnost da svakodnevno imaju autobuski prevoz do velikog broja država okruženja, zapadne, centralne i sjeverne Evrope, a zahvaljujući takvoj ekonomski oprvadanoj organizaciji posla koja funkcioniše svuda u Evropi, crnogorske tablice i autobusi crnogorskog prevoznika Jadran Ekspres Kotor, mogle su se često vidjeti u nekim od najvećih gradova Evrope.

“Po sistemu vožnje istim autobusom sa dvije ili više dozvola istovremeno koji je ovim zakonom u Crnoj Gori zabranjen, što je jedinstveni takav slučaj u Evropi, putnicima je bilo omogućeno da imaju svakodnevnu direktnu autobusku vezu sa velikim brojem značajnih destinacija, prvenstveno u EU, ali i ekonomičan i isplativ prevoz, smanjenje emisije gasova štetnih po životnu sredinu, manje opterećenje saobraćajnica i graničnih prelaza. Svi ovi benefiti i ekonomske zakonitosti jasni su izgleda svakome, osim činovnicima crnogorskog MSP i njegove inspekcije”, ističe Zelenika.

Rekao je da se tim povodom bezuspješno obraćao brojnim adresama u Crnoj Gori, uključujući i kabinet premijera Duška Markovića, ali da je njegov stav podržalo samo Ministarstvo održivog razvoja i turizma.

Ministarstvo saobraćaja kojim rukovodi Osman Nurković (BS) odbilo je Zelenikin zahtjev da se ukine sporni član zakona, a njihov odgovor potom su bukvalno prepisali iz kabineta premijera i ministarstava ekonomije i finansija.

“Vijesti” ni nakon šest dana čekanja, nisu dobile odgovor na set pitanja poslatih MSP-u.

Oćutali su i pitanje da li su spremni na eventualne milionske odštetne zahtjeve ukoliko Jadran Ekspres bude zatvoren a njegovi radnici otpušteni, kao i zahtjev da objasne ekonomsku logiku insistiranja da jedan prevoznik ne smije istim autobusom da vozi na tri ili četiri linije za koje ima uredno izdate dozvole, a koje polaze u isto vrijeme iz istog grada i za koje pojedinačno, ima veoma mali (neisplativ) broj putnika. Jadran Ekspres rapolaže flotom od 14 modernih autobusa, prosječne starosti manje od sedam godina, a koji svi ispunjavaju najstrože euro 5 i euro 6 norme o emisiji štetnih gasova. Kompanija iz Kotora čiji je 100 odsto vlasnik i osnivač Zelenikin Globtour iz Međugorja, uredno izmiruje sve obaveze i na bijeloj je listi Poreske uprave. Uprkos tome, kako tvrdi vlasnik, kompanija je stalno na meti Inspekcije drumskog saobraćaja.

“U tome posebno prednjači mladi inspektor Vladimir Knežević koji se selektivno, doslovce obrušio na autobuse Jadran Ekspresa, i mjesecima prije stupanja sporne zakonske odrebne o zabrani prevoza jednim autobusom sa više dozvola na teriroriji Crne Gore, stalno nas sankcionisao i sprečavao da to radimo”, kaže Zelenika, ističuči da im je ovaj naplatio više visokih novčanih kazni.

Tvrdi da je Kneževič pri tome “prijetio... da će se on lično pobrinuti da se ova zabranjujuća odredba, nepoznata u evropskom zakonodavstvu, nađe u novom crnogorskom zakonu”, što se na kraju i dogodilo jer je ona uvrštena nakon već okončane javne rasprave, u predlog koji su potom odmah bez rasprave usvojili poslanici DPS, SD, BS, LP i HGI u Skupštini Crne Gore.

Iz MSP nisu odgovorili ni na pitanja „Vijesti“ o postupcima inspektora Kneževića, kao što nisu htjeli ni da saopšte koliko je on, a koliko su ostala dvojica njegovih kolega iz Inspekcije drumskog saobraćaja kontrolisala autobuse Jadran Ekspresa i u koliko slučajeva nije našao niti jednu nepravilnost.

Nije objašnjeno ni zbog čega je Knežević prošle godine isključio iz saobraćaja potpuno novi autobus Jadran Ekspresa marke „mota atomic – volvo“, dok u ovoj firmi tvrde da je inspektor to učinio samo zato što je na autobusu pored oznake Jadran Ekspresa, stajala i velika naljepnica njemačkog Touringa, što je redovna praksa i u drugim kompanijama koje sarađuju sa čuvenim njemačkim operaterom i autobusnim agentom.

Dovode u zabludu strane investitore

Zelenika kaže da je u pokretanje biznisa i osnivanje kompanije u Crnoj Gori od 2012. do danas uložio više od dva miliona eura. Uredno je registrovao i licencirao svih 14 autobusa i registrovao 17 bilateralnih linija iz Crne Gore za Hrvatsku, Srbiju, Sloveniju, Italiju, Albaniju, Austriju i Njemačku...

“Ovakva situacija predstavlja nedopustivu praksu onemogućavanja slobodnog protoka putnika iz Crne Gore, kao i putnika iz regiona EU, štetnu po interese države Crne Gore, suprotnu međunarodnom sporazumu sa EU - Ugovoru o osnivanju transportne zajednice, kao i regulativama i direktivama iz pregovaračkog poglavlja 14 - Saobraćajna politika. Ovo narušava investicionu klimu i šalje negativnu poruku da strani investitori nisu dobrodošli u Crnu Goru. Uložio sam značajna sredstva u pokretanje poslovanja u Crnoj Gori 2012, pri čemu sam se kao odgovoran investitor oslonio na zakonsku regulativu prisutnu u regionu, ali i istovjetnu ili sličnu u Crnoj Gori, te smatram da ovakva naknadna, ničim opravdana izmjena zakona, predstavlja dovođenje u zabludu u pogledu investicione klime i privlačenja stranih direktnih ulaganja u vašu državu”, ističe Zelenika.

Objašnjava da osim što nema ekonomske logike i onemogućava bolju saobraćajnu povezanost Crne Gore sa državama regiona i EU, zabrana prevoza sa više međunarodnih dozvola u jednom autobusu na kojoj insistiraju crnogorski organi, krši i principe i odredbe nedavno zaključenog međunarodnog sporazuma Crne Gore i EU - Ugovora o osnivanju transportne zajednice, a što su ga sa premijerom Duškom Markovičem potpisali i premijeri zapadno-balkanske šestorke na samitu regionalnih i lidera EU u Trstu 12. jula prošle godine.

O problemu sa kojim se suočila njegova kompanija u Crnoj Gori, obavijestio je diplomatski kor, kao i nadležna tijela EU.

Država tvrdi da štiti domaće prevoznike

“Ukoliko bi se zakonom omogućiilo da prevoznik obavlja međunarodni redovni linijski prevoz na teritoriji Crne Gore sa istim autobusom istovremeno na osnovu dvije ili više dozvola, to bi značilo i uvođenje haosa u oblasti drumskog saobraćaja, što bi imalo za posljedicu ubrzano gašenje domaćih prevoznika, a što nesumnjivo nije namjera ni resornog Minisitarstva saobraćaja i pomorstva, niti Vlade i Skupštine, već njihova zaštita koja se obezbjeđuje pomenutim članom. U protivnom, stvorio bi se prostor za monopolski položaj jednog prevoznika i nastale bi štetne posljedice po javni interes”, piše u informaciji koju je kabinetu premijera Duška Markovića, nakon obraćanja Zelenike, poslao ministar saobraćaja Osman Nurković.

U tom dopisu detaljno se obrazlaže zašto se u Crnoj Gori ne može primjenjivati ova praksa i iznose tvrdnje da se Jadran Ekspres navodno ne pridržava ni reda vožnje, ni cjenovnika, putnike ostavlja mimo autobuskih stanica, prebacuje u autobuse drugih prevoznika i “neodgovorno i sa krajnim neuvažavanjem odnosi prema putnicima”.

( Siniša Luković )