Univerzitet na okupu

INICIJACIJA

Sunčan 17. novembarski dan, podne. Na platou u centru univerzitetske zone okupljaju se studenti, nastavnici i saradnici Univerziteta Crne Gore. Prvi da protestom pokrenu važne promjene u društvu. Od kojih mnoge hitne. U grupi nastavnika, troje učesnika studentskih demonstracija na Univerzitetu u Beogradu u junu 1968. Razgovaramo o studentskim zahtjevima upućenim upravi Univerziteta. Sažeto, zahtijeva se poboljšanje uslova studiranja i poboljšanje finansiranja državnog univerziteta. Navedena trojka profesora šezdesetosmaša, od kojih dvojica kolega, M. Radulović i V. Komnenić pred penzijom, a ja već u penziji, zaista svoju podršku studentima doživljavamo i kao čin inicijacije, mentalno i emotivno. Sa željom da uspiju i zaustave neodgovornu vlast udruženu sa bilo kim radi sopstvenog opstanka.

Toga dana studenti UCG su pokazali da mogu i da će biti snaga promjene. Uostalom, i nemaju šta da izgube, osim raznih vidova ropstva: dužničko i ropske uslove rada, osiromašeno obrazovanje i borbu za puko preživljavanje.

POLITIZACIJA

Međutim, ono što je svima jasno i očigledno to je da je ovaj zakazani protest početak zahtijeva da se podnesu računi za blokiranu budućnost. Studentski su zahtjevi, za sada, formulisani za poboljšanje uslova studiranja, smanjenje školarina i uopšte dolično tretiranje Univerziteta od strane vlasti, prije svega finansiranjem, ali i ne samo to. Iz tih zahtjeva neminovno proizilaze brojna druga pitanja. A nijedno od pitanja koje neminovno slijedi ne može se riješiti bez promjene politike. Pojednostavljeno, ni jedan problem ne može biti riješen istom sviješću (politikom) koja ga je stvorila.

Već najmanje deceniju sudbina Univerziteta Crne Gore je marginalizovana, kao i visoko obrazovanje u Crnoj Gori. Zavisi od međusobnog odnosa vladajuće koalicije. Ministar prosvjetni, šta možemo e nemau bolega, je obavezno DPS, a rektor Univerziteta SDP.

A u kontinuitetu od, najmanje, deset posljednjih godina, ta politika za posljedicu daje destrukciju Univerziteta. Počelo je pretvaranjem državnog univerziteta u poligon za razvoj interesa manjeg koalicionog partnera vladajućeg dvojca. Povećanje centralizovanog odlučivanja. Smanjenje autonomije fakulteta, a onda i samog Univerziteta. Smanjivanje budžeta Univerziteta iz godine u godinu. Uvođenje reforme kao dogme. Neodoljivo je poređenje sa nekadašnjom kampanjom stvaranja seljačkih radnih zadruga.

Po cijenu uništenja funkcionalnih modela dotadašnje poljoprivredne proizvodnje. U slučaju visokog školstva, po cijenu uništenja provjerenih programa i dostignitog kvaliteta. Pušten golub iz ruke, zbog vrapca na grani. Destrukcija je otišla dotle da su na Univerzitetu Crne Gore ukinute katedre. Onoma ko zna, komentar je suvišan. Prosvjetnim vlastima je to marginalna tema. Naravno, sve pobrojano i još po nešto stvorilo je nepodnošljivu lakoću i improvizaciju u odlučivanju o visokom školstvu. Uključujući i stvaranje fakulteta na sve strane po državi, kao nekada političkih fabrika. Naravno da najsenzitivniji dio zajednice, mladi, to osjećaju. Neminovno počinje politizacija, okupljanje i otpor.

FINANSIRANJE

Utrkivanje više zvaničnika da podrže studentski protest, pozivanje na dijalog, obećanja, prosto je komično. Već više godina UCG se finansira tako da mu je trajno obezbijeđen status ispod granice siromaštva. Nezgoda je u tome što se koncept proširuje, te se cijela univerzitetska zajednica tjera ispod granice zdravog razuma. U toj igri, uprava Univerziteta nikako nije bez krivice, naprotiv. Umjesto da se u dijalogu sa nadležnim državnim institucijama stvori stabilan koncept finansiranja Univerziteta, gdje osim novca iz državnog budžeta mogu da se obezbijede i drugi instrumenti, na djelu je površno, pa time i neodgovorno bavljenje uslovima za razvoj državnog univerziteta.

Konkretno, do prije nekoliko godina, različiti visokoespertski poslovi i projekti rađeni na Univerzitetu bili su oslobođeni plaćanje PDV (već više godina to ne važi), zapravo, taj iznos je ostajao Univerzitetu. Zatim, one univerzitetske jedinice koje mogu da rade za državu ili druge investitore, zakonima nijesu osujećivane u tome. I ovakvi poslovi su bili izvor prihoda za te univerzitetske jedinice i Univerzitet. Onda je i to ukinuto 2008. A onda je drastično smanjen budžet Univerziteta, koji proces i dalje traje. Iluzija da se Univerzitet može dopunski finansirati od školarina traje dok se ne napravi objektivna računica. Na tehničkim fakultetima, recimo, to nije moguće. Školarine ne pokrivaju ni troškove samog izvođenja nastave, ni ostalog.

U takvim okolnostima, nedavno je rektor UCG poslao nastavnicima i saradnicima Građevinskog (pretpostavljam i drugih) fakulteta jedno neobično, osim ako se ne sagleda njegova humoristična strana, pismo, odnosno odluku. Tom odlukom se povlači saglasnost za dopunski rad u privrednom društvu, data prije tri godine. Šta u stvari znači ovo pismo Rektora? Pa, približno što i čuveno pismo Selim-paše. Briga da se odlije gdje je prepunano i ostriže gdje je predugačko itd. Kao ni Selim-paša za raju, Rektor–paša se nije pobrinuo, (ili misli da nije mogao? ili nije znao? ili nije htio?) da se obezbijede normalni uslovi za rad Univerziteta, kroz moguće izvore finansiranja, a ne samo iz državnog budžeta. Selim–paša dolazi da uredbu vidi kako stoji. Dakle za porez.

Na raji je da se snađe, zaradi i za život i za harač. Dok je država omogućavala da Građevinski fakultet, a i ostale univerzitetske jedinice, rade stručne ekspertize, stručne poslove i sl. svi zaposleni su prihvatili izdvajanje oko 30% ostvarenog dohotka za solidarno finansiranje potreba fakulteta i Univerziteta. Onda je to nebjašnjivim odlukama Vlade i nezainteresovanošću uprave Univerziteta onemogućeno. Tako je UCG stavljen u neravnopravan položaj. Za posao za koji, recimo, Vlada raspisuje tender, mogao se javiti bilo koji drugi univerzitet iz svijeta, izuzev UCG. Zaposleni na Univerzitetu su se angažovali preko privrednih društava. Rektorovo pismo o zabrani takvog angažovanja pokazuje da mu saradnici za praćenje zakona i propisa ne znaju posao. Naime, Zakon o radu koji je pred usvajanjem predviđa da poslodavac može da zabrani rad uposlenima samo ako se angažuju istovremeno u istoj djelatnosti i kod drugog poslodavca. Uostalom kao i neki preci nam, savremenici Selim-paše koji su došli na ideju da se sami pobrinu za svoju sudbinu, izgleda da će i nastavnici i saradnici UCG, morati slično. Ne očekujući ni Vladinu (carsku) ni Ministrovu (vezirsku), pa ni Rektorovu (Selim-pašinu) milost.

Uostalom, pomenuta inicijacija sa početka teksta je, očigledno dvosmjerna. Studenti preuziimaju inicijativu, ugledajmo se.

( Jelisava Kalezić )