Genije ili "genije"

Stiv Džobs, koosnivač kompanije Epl kompjuters, još se nije ohladio u grobu, a već je počela da izbija na vidjelo prljava istina iza njegovog uglancanog imidža, uglavnom kroz njegovu biografiju čiji je autor Volter Isakson.

Džobs je rođen 24. februara 1955, od majke Džoane Simpson i oca Abdulfataha Džandalija (Sirijac), dvoje diplomaca sa Univerziteta u Viskonsinu koji su svoga sina dali na usvajanje jer Džoanin strogi otac nije dozvoljavao da mu se kćer uda za Arapina.

Ironija je u tome što je Džobs, kao da je bio predodređen da ponovi „grijehe“ svoga oca, kada je imao 23 godine dobio kćerku Lizu sa svojom tadašnjom djevojkom. On je dvije godine poricao očinstvo – tokom tog perioda majka i kćerka su dobijale socijalnu pomoć – pa je čak išao i toliko daleko da se u sudskim dokumentima zakleo da je „sterilan i neplodan“. Kasnije je njegovo očinstvo potvrđeno DNK testom.

Mnogi su spekulisali da Džobs nije mogao ocu da „oprosti“ to što je dat na usvajanje, bez obzira na to koliko su ljudi koji su ga usvojili bili dobri roditelji i u kom pravcu se njegov život odvijao. To što je dat na usvajanje u njemu je usadilo osjećaj napuštenosti, koji je uticao na veliki dio Džobsovog odnosa prema životu, stvorivši kod njega opsesivnu potrebu da kontroliše i kompulzivnu potrebu da dovodi detalje u red.

Ovaj strah od gubitka kontrole učinio je Džobsa iscrpljujućom i teškom osobom bilo za saradnju u poslu ili za zajednički život. Stalno je mijenjao kombinacije boja zidova i namještaja u svojim kancelarijama ili boje robota na proizvodnim linijama. Da se ne pominje njegov život kod kuće gdje je opsesivno diskutovao sa članovima porodice o tome šta čini savršenu „sofu“, da bi konačno došao do rješenja tek nakon osam godina neodlučnosti i mijenjanja. On je čak pokušao da odluči s kim će se oženiti tako što je pitao svoje prijatelje koja je od njegove dvije djevojke ljepša.

Genije može da ima svoje neprijatne strane, ali se i kod same odrednice „genije“, kada se zagrebe po površini, dovodi u pitanje Džobsova „kreativnost“.

Drugi Stiv, Stiv Voznjak, koosnivač kompanije Epl stvorene 1976, sam je sredinom 1970-ih kreirao kompjutere Epl I i Epl II, koji su značajno doprinijeli mikrokompjuterskoj revoluciji te ere. Voznjak je kasnije skrajnut, dok je Džobs prigrabio zasluge. Voznjak je 2006. izjavio da on i Džobs nisu bliski prijatelji.

Džobs je često govorio Džonatanu Ajvu, dizajneru Ajmeka, Ajpoda i Ajfona da mu ideje i nisu tako dobre, da bi ovaj kasnije sjedio u publici na prezentaciji gdje je Džobs kupio zasluge za te iste ideje, veselo nipodaštavajući proizvode drugih proizvođača.

U stvari, ako je Džobs uopšte bio genije, to je bio kao uređivač i prodavac, a ne kao stvaralac. Bio je opsjednut detaljima... genija drugih ljudi.

Veoma dobro je dokumentovano kako je Džobs „pozajmio“ neke od najinovativnijih početnih Eplovih ideja – miš i vindous – od Kseroksovog eksperimentalnog odjeljenja u Palo Altu, kasnije i od Majkrosofta, a možda čak i od Motorole, koji su nedavno pokrenuli tužbu za krađu patenta protiv Ajfona.

Međutim, kada je sredinom 1980-ih pokrenut Majkrosoft – koristeći iste ideje koje je Džobs „pozajmio“ od Kseroksa – Džobs je bio uvrijeđen. Tokom rasprave u Eplovom sjedištu Silikonskoj dolini, Gejts se našao okružen sa deset Eplovih radnika koji su bili radoznali da vide kako će Džobs poniziti Gejtsa. „Džobs nije razočarao svoju ekipu. 'Dereš nas', vikao je. 'Vjerovao sam ti, a ti sada kradeš od nas!'“

Prema Isaksonovoj biografiji, Gejts je mirno pogledao u Džobsa. „Pa, Stive“, odgovorio je Gejts. „Mislim da se na to može gledati sa više strana. Čini mi se da je to više kao da smo obojica imali bogatog susjeda zvanog Kseroks, pa sam mu ja provalio u kuću da ukradem TV i shvatio da si ti to već uradio.“

Dakle, znak velike ironije – a Džobsov život je umnogome kontradiktoran – bio je kada je Džobs nedavno izjavio da je Gugl ukrao Ajfon i da će dati posljednji dah i svaki peni od Eplovih 40 milijardi dolara da uništi Android jer je to ukradeni proizvod. Nekoliko analitičara spekuliše da li je Eplov rat protiv Gugla zasnovan na čvrstoj pravnoj analizi ili ličnoj osveti.

Džobs je zasigurno bio genije umjetnosti osvete. Kao što je Isakson napisao, „Džobs je imao neobičnu sposobnost da ti sazna slabu tačku, ono što će učiniti da se osjetiš malim, kako bi te natjerao da se dodvoravaš.

Možda je najbolji primjer njegove nesposobnosti da sagleda nešto izvan svoga pogleda na svijet njegova ocjena Bila Gejtsa kao „nemaštovite“ osobe i osobe koja „besramno krade ideje drugih ljudi“. Džobs je zapravo svom biografu rekao da Bil Gejts „nikada ništa nije izumio, što mislim da je razlog zašto se sada bolje osjeća kao filantrop, nego kao tehnolog.“

Ovaj komentar se odnosi na Fondaciju Bila i Melinde Gejts, kojoj je Gejts posvetio svo svoje bogatstvo od više od 30 milijardi dolara, i koja je samo ove nedjelje dala dio sredstava za finansiranje lijeka protiv malarije od koje godišnje umre 800.000 djece. Stiv Džobs je sopstvenu filantropsku organizaciju iznenada zatvorio nakon manje od godinu dana rada.

To što je bio najpametnija osoba u prostoriji možda je izazvalo preranu smrt Stiva Džobsa. Džobsu je dijagnostifikovan rak pankreasa. Karakteristično za njega, kada je primljen u bolnicu, promijenio je 76 medicinskih sestara, dok nije našao 3 koje su mu odgovarale. A iako se rak pankreasa smatra obično fatalnim, ispostavilo se da Džobs ima jedan ekstremno rijedak oblik, koji se može uspješno operisati. Međutim, Stiv je znao bolje od ljekara i riješio je da liječi rak specijalnom dijetom, odbijajući operaciju dugih 9 mjeseci dok se rak nije raširio.

Kao što je jedan komentator primijetio, Džobs je možda bio vizionar, pa čak i genije, ali bi se za njega takođe moglo reći da je bio veoma neprijatno ljudsko biće, i najlošija moguća reklama za budizam – koji je tvrdio da slijedi. Nažalost, nikada nećemo saznati da li bi, da je duže živio, Džobs imao hrabrosti da se suoči sa sopstvenim demonima i da usavrši sopstveni život.

( Garret Tankosić-Kelly )