Nikol Pašinjan: Bradati maratonac – revolucionar?

Nikol Pašinjan je novi nosilac nade u Jermeniji. Njegov protestni pokret proterao je sa vlasti premijera Serža Sargsjana i namjerava da u zemlji sprovede temeljne reforme. Šta je to za šta se zalaže Pašinjan?

Sijeda brada, zelena maskirna majica i crna bejzbol-kapa. Tako ovih dana izgleda Nikol Pašinjan, vođa protestnog pokreta u Jermeniji, do sada malo poznat van granica te zemlje. Ostavka premijera Serža Sargsjana u ponedjeljak (23.4.) za Pašinjana je samo etapna pobjeda – on želi da početkom maja u parlamentu bude izabran za novog šefa vlade.

Tako hoće narod, poručuje Pašinjan na mitinzima. A do tada – demonstracije se nastavljaju. Za samo par dana taj opozicioni lider postao je nosilac nade u bivšoj sovjetskoj republici na južnom Kavkazu. Ko je taj čovjek i za šta se zalaže?

Borbeni izgled, mirni protesti

Kratak pregled događaja: 31. marta 2018. Nikol Pašinjan započinje svoje sudbonosno putovanje u Gjumriju, drugom po veličini gradu u Jermeniji, na granici sa Turskom. Još uvijek ne nosi bradu i sa rancem na leđima djeluje više kao nekakav hodočasnik nego kao revolucionar. U pratnji par desetina prijatelja taj 42-godišnjak skoro dvije sedmice maršira zemljom od tri miliona stanovnika.

U tom trenutku on je predsjednik liberalnog opozicionog saveza „Izlaz“ (Jelk), koji je na parlamentarnim izborima prošle godine osvojio samo 7,7 odsto glasova.

Protest je usmjeren protiv Serža Sargsjana, koji, nakon deset godina provedenih na mjestu predsjednika države želi da ostane na vuče konce kao premijer. Osnovu za to pruža mu reforma Ustava iz 2015. godine koja je Jermeniju transformisala u parlamentarnu republiku.

Pašinjan prolazi kroz mnogo gradova prije nego što sredinom aprila stiže u glavni grad Jerevan. Ne brije se, brada mu raste, isto kao i broj njegovih sljedbenika. Do kulminacije dolazi 17. aprila kada parlament bira Sargsjana za premijera čime ovaj krši ranije data obećanja.

Desetine hiljada ljudi izlazi na ulice i parališe glavni grad. Sargsjan podnosi ostavku. Protesti ostaju mirni, uprkos borbenom izgledu pristalica Pašinjana. Jermenija vrlo postaje poprište „plišane revolucije“.

Maratonska trka opozicije

Ali Pašinjanova borba protiv Sargsjan nije sprint, već maraton koji je počeo prije nekoliko godina i u kojem se on pokazao kao izdržljiv. Taj opozicioni političar studirao je novinarstvo i devedesetih godina radio u raznim štampanim medijima, u nekima od njih i kao glavni urednik. Zatim ulazi u politiku i 2007. kandiduje se na opštim izborima – ali njegova stranka ostaje van parlamenta.

Pašinjan se veoma rano pozicionirao kao protivnik Sargasjana, čovjeka koji godinama određuje jermensku politiku, najprije kao ministar, zatim kao premijer i na kraju kao predsjednik. U protestima koji su izbili nakon njegovog prvog izbora za predsjednika 2008. stradalo je deset ljudi.

Pašinjan je osuđen kao jedan od podstrekača demonstracija. Proveo je u zatvoru više od godinu dana, da bi 2011. bio amnestiran. Promijenio je stranku i 2012. i 2017. biva izabran za poslanika u parlamentu. Pored toga, 2017. kandidovao se za gradonačelnika Jerevana i završio kao drugi sa 21 odsto glasova.

Jermenski politički analitičar Ruben Megrabjan ocjenjuje da je Pašinjan neprikosnoveni lider protesta. „Bio je na pravom mjestu u pravo vrijeme, on je taj koji je dao signal za početak“, kaže Megrabjan. Mase ga prate, ali ne zato što je omiljen, već „zato što je situacija u zemlji nepodnošljiva“.

Pašinjan i njegovi sljedbenici namjeravaju da Jermeniju reformišu iz temelja, da razbiju stare strukture moći do sada vladajuće Republikanske partije. Smatra se da je to glavni uzrok rasprostranjene korupcije i velikog siromaštva u zemlji.

Bez geopolitičkog konteksta?

Posmatrači su saglasni da, za razliku od Ukrajine, geopolitička pozicija Jermenije između Rusije i Evropske unije u protestima ne igra nikakvu ulogu. Jermenija je blizak saveznik Rusije koja u Moskvi vidi silu-zaštitnicu, prije svega u zamrznutom konfliktu sa Azerbejdžanom oko regiona Nagorno-Karabah.

Još 2013. Jermenija je napustila pregovore o pridruživanju Evropskoj uniji i umjesto toga pridružila se Evroazijskoj uniji, savezu bivših sovjetskih republika s Rusijom na čelu.

Aktuelni opozicioni pokret „nema nikakav geopolitički kontekst“, izjavio je Pašinjan u intervjuu za ruske novine RBK. Njegov izborni program govori međutim nešto drugo: u njemu se zalaže za evropske integracije i predviđa eventualno istupanje iz Evroazijske unije.

Pašinjan se međutim za sada koncentriše na unutrašnju politiku, u namjeri da proširi svoj dosadašnji uspjeh. Ali njegova snaga kao lidera uličnih protesta ujedno je i njegova slabost jer u aktuelnom sazivu parlamenta njegov savez nema većinu. On se oslanja na glasove vladajuće koalicije koja se raspala nakon ostavke Sargasjana.

Ako ne bude izabran za premijera i ako budu raspisani novi izbori, njegova stranka pozvaće na bojkot i nastaviti sa protestima, najavio je opozicioni lider u petak (27.4). Čini se da Pašinjan priprema za produženu bitku za vlast.

( Deutsche Welle )