Predstava "Deportacija": Nužnost suočenja sa prošlošću
Dramski tekst crnogorskog pisca Željka Vušurovića „Deportacija“, režija Gradimir Gojer, produkcija Kulturni centar Novi Pazar
Radeći na dramaturškoj obradi drame “Deportacija” izuzetno talentovanog, iako nedovoljno poznatog dramskog pisca iz Crne Gore, Željka Vušurovića, bila sam impresionirana njegovim moralnim dignitetom koji provejava kroz ceo tekst.
Zločin počinjen nad Bošnjacima koji su na samom početku agresije na Bosnu i Hercegovinu prebegli u Crnu Goru da bi se spasili, crnogorska vlast ni dvadeset sedam godina nakon njihove sramne deportacije u ruke Karadžićevih dželata, ne želi kao temu. Otvoreno, sa retkim moralnim dignitetom jasno je o zločinu deportacije svedočio tadašnji policijski inspektor Slobodan Pejović, koji se, kako autor i u tekstu navodi „nije dao kupiti...“
Činilo se da vlasti odgovorne za ratni zločin uspešno peru ruke, jer je vrhovna pravosudna institucija zemlje u dva navrata ustvrdila da zločina nije ni bilo, iako su vlasti isplatile četiri miliona eura porodicama žrtava (kojih po Vrhovnom sudu Crne Gore nije ni bilo), a ni književna, pa čak ni publicistička dela nisu progovorila o njemu, a crnogorska javnost, osim čestitih izuzetaka, delovala je u najboljem slučaju nezainteresovano, iako je ćutanje uvek značilo odobravanje...
Zato i nije čudno što tekst “Deportacije” tri godine nije našao put do pozornica crnogorskih pozorišta.
Direktor Kulturnog centra iz Novog Pazara Husein Memić prepoznao je antičke dimenzije Vušurovićeve drame, a sarajevski režiser Gradimir Gojer postavio je na novopazarsku pozornicu Vušurovićevo dramsko svedočenje o zločinu deportacije nevinih ljudi.
Željko Vušurović kostituiše dramsku radnju u okvirima porodične drame, koja neminovno završava tragično. Likovi drame su životni, praktično preslikani iz života, surovo autentični i istiniti. Govoreći kroz lik nekadašnjeg ministra policije, a kasnije ministra poljoprivrede o kontinuitetu beskrupulozne i bezobzirne vlasti Vušurović svoj dramski tekst čini ovovremenim, pa praktično i svevremenim.
Vušurovićevih šest likova nosi šest individualnih drama koje kod gledalaca moraju otvoriti mnoga bolna pitanja i izazvati neretko katarzične odgovore.
Gojer je Vušurovićev tekst tretirao u stilskom pogledu kroz minimalističku i krajnje naznačujuću scenografiju i organizaciju prostora, u kojem dominira svedeni, krajnje ekonomičan mizanscen.
Kao autor likovnosti i muzičkih rješenja predstave “Deportacija” reditelj daje najveći prostor glumcima, očito vjerujući u snagu Vušurovićevog dramskog pisma kao i u snagu glumačke magije Envera Petrovcija, Jasne Ornele Bery, Dženane Džanić, Vahida Džankovića, Lemane Bećirović i Darje Badnjević.
Uz etablirane vrednosti iskusne Jasne Ornele Bery i Envera Petrovcija ovu predstavu karakteriše i glumačko otkriće ukupnog artističkog gesta Dženane Džanić, a Vahid Džanković je od male uloge napravio dramski biljur.
Ujednačena i savremena igra ovog regionalno biranog ansambla u kojem participiraju glumci iz Prištine, Novog Pazara i Sarajeva pokazala je hrabar autorski Gojerov pristup ovoj izuzetno važnoj temi za našu zajedničku budućnost, pre svega jer samo govorenje istine omogućava istinsku katarzu.
Muzičku zavesu Gojerove predstave čine čelistička skerca u promenama između dramatičnih scena i a capela izvođenje motiva tradicionalne crnogorske pesme Još ne sviće rujna zora, pri čemu treba naglasiti vokalnu suptilnost u interpretaciji ovog muzičkog motiva najmlađe članice ansambla Darje Badnjević.
Predstava “Deportacija” osim što je otkrila nesumnjiv talenat dramatičara Željka Vušurovića i suptilan odnos reditelja prema ovoj izuzetno važnoj temi preporučila se premijernim ubedljivim scenskim izvođenjem za dalja igran6ja širom južnoslovenskog prostora, jer problem skrivanja krvave stvarnosti sa kojom su suočeni junaci Vušurovićeve i Gojerove predstave nije samo problem crnogorskog političkog režima već i drugih totalitarističkih ambijenata na našim prostorima.
Hrabrost sa kojim je producent predstave i njen umetnički personaž krenuo u otkrivanje dugo skrivanih krvavih istina obećavajuća je za našu zajedničku budućnost.
Mislim da nakon izlaska sa predstave “Deportacija” ni jedan gledalac ne može biti isti kao što je bio pre ulaska u salu u kojoj se ona izvodi.
Svi komplimenti Kulturnom centru iz Novog Pazara koji se sve više pokazuje kao svestrano vitalan organizator različitih oblika kulturnog i umetničkog stvaralaštva, ali na krajnje angažovanoj društvenoj i političkoj matrici, što jeste osnovna premisa angažovane umetnosti u svim vremenima, pa i danas.
Ova predstava predstavlja dostojanstveno suočenje sa bolnom temom deportacije, vraća dignitet žrtvama, budi uspavane građane, donosi neprospavane noći zločincima, otvara višemilenijsko pitanje može li zločin ostati nekažnjen bez teških posledica po izvršioce, njihove bližnje i društvo.
Praizvedba “Deportacije” jasno je pokazala da će ova predstava živeti dugo na pozornicama Zapadnog Balkana, a zašto ne, i Evrope. U Vušurevićevoj Crnoj Gori ona će biti lakmus spremnosti za suočenje s prošlošću.
Galerija
( Svetlana Broz )