Globalno Arapsko proljeće?

Nakon Arapskog proljeća i nemira u Evropi, njujorški pokret Okupirajte Vol strit je možda najnoviji znak globalnog bunta naroda protiv elita, pri čemu su retorika i taktika sve sličnije, piše Piter Eps, Rojtersov analitičar političkog rizika.

Na gotovo svakom kontinentu, tokom 2011. je došlo do porasta i mirnih i ponekad nasilnih nereda i neslaganja, gotovo bez presedana. Demonstranti na sve brojnijem spisku država, uključujući Izrael, Indiju, Čile, Kinu, Britaniju Španiju i sada Sjedinjene Države, sve više povezuju svoje akcije sa narodnim revolucijama koje su uzdrmale Bliski istok.

Slogani na ulicama Menhetna i drugih gradova SAD takođe pokazuju niz drugih međusobno isprepletanih uticaja, od protesta britanskih studenata prošle godine do „indignados“ (ozlojeđeni) demonstracija protiv mjera štednje u Grčkoj i Španiji.

Rojters navodi da im je zajednički osjećaj da omladina i srednji sloj plaćaju visoku cijenu za nečasne radnje nedodirljive, korporativne, finansijske i političke elite.

"Produženi period niskog ili nikakvog ekonomskog rasta bi mogao pretvoriti te nove pokrete u političke snage.“

Kada su stotine demonstranata blokirale Vestminsterski most u Londonu u nedjelju, gnjevni zbog predstojećih promjena britanske Nacionalne zdravstvene službe, preuzeli su slogane od američkih demonstranata, koji sebe opisuju kao „99 odsto“ onih koji plaćaju cijenu za greške male manjine.

Kao su ekonomski izgledi sve sumorniji a razvoj socijalnih medija pomaže različitim grupama širom svijeta da povežu globalnu priču o bijesu, možda je ovo tek početak.

Nove političke snage?

„Ovo će definitivno biti višegodišnji trend, možda čak i decenija,“ rekla je Tina Fordam, glavni politički analitičar američke Siti banke. „Interesantan je način na koji se te niti sve više povezuju. Do sada je politički uticaj bio minimalan, ali bi se to moglo promijeniti. Produženi period niskog ili nikakvog (ekonomskog rasta) bi mogao pretvoriti te nove pokrete u političke snage.“

Kada je student engleskog Džesika Ričis, tada 21-godišnjakinja, počela da na tviteru javlja o protestu na Juniverziti koledžu u Londonu prošle godine, njeni postovi i komunikacija preko interneta su inspirisali studente drugdje. To je dovelo do niza drugih izraza nezadovoljstva širom Britanije i novih protesta protiv planiranog povećanja iznosa školarine.

Nešto duboko se dešava sa društvenom psihologijom generacije, kaže profesor Šarki

To nije spriječilo koalicionu vladu da progura reformu – dio šire strategije za smanjenje duga – ali Ričis sada smatra da je ovo početak nečeg većeg.

„Nešto je definitivno u vazduhu,“ rekla je Britanka, koja sada preko interneta pomno prati događaje u Njujorku i ohrabruje aktiviste u SAD da „okupiraju sve“.

Psihološka sinhronizacija

Neki stručnjaci ukazuju da internet revolucija možda vodi ka novoj internacionalizaciji političkog diskursa, piše Eps. Ako ništa drugo, različiti protestni trendovi širom svijeta – mnogi bar dijelom motivisani ekonomskim problemima – možda stvaraju zajednički diskurs.

Klej Šarki, profesor Njujorškog univerziteta i autor knjige o društvenim promjenama koje je izazvao internet, smatra da se možda nešto duboko dešava sa društvenom psihologijom generacije.

„Postoji entuzijazam za marksističku teoriju, ali nema puno poziva na rješenja u marksističkom stilu, kaže Tim Hardi

„Ako pogledate šta se dešava svuda, vidjećete neku vrstu psihološke sinhronizacije,“ kazao je prošlog mjeseca u Američkom institutu za mir u Vašingtonu. „Kod mladih ljudi postoji osjećaj da je njihova generacija drugačija. Ako se dovoljan broj njih ponaša tako...možda će se desiti neki oblik generacijske promjene, kao 1967.“

Ako se pogleda unazad, mnogi „bejbi bumeri“ koji su protestovali na Zapadu i u komunističkom bloku nijesu se ispostavili kao posebno radikalni tokom kasnijeg života.

Mnogi su dobili mejnstrim radna mjesta, oformili porodice i krenuli konzervativnijim putem. Međutim, piše Eps, mnogi se pitaju šta će se desiti ukoliko se sadašnja ekonomska kriza ispostavi kao dublja i dugotrajnija.

Interesovanje za anarhističke modele

Analitičar agencije Rojters smatra da današnjim demonstrantima u razvijenom svijetu nedostaje ideološko ubjeđenje mnogih njihovih prethodnika. Dok izražavaju frustriranost politikom mejnstrima, globalizacijom i finansijskim tržištima, nema puno želje za alternativnim ideologijama.

„Postoji entuzijazam za marksističku teoriju kao instrument analize,“ kaže Tim Hardi, autor britanskog bloga „Beyond Clicktivism”. „Međutim, nisam vidio puno poziva na rješenja u marksističkom stilu. Postoji određeno interesovanje za anarhističke modele, možda zato što jedino ono nisu pali na testu. Međutim, takođe postoji puno zabune.“

Mnogi demonstranti nove generacije bi mogli biti opisani kao „militantni Kejnzijanci“: pobornici državnog stimulansa, javnih radova i obuzdavanja nekontrolisanog protoka kapitala. Čini se da se često ujedinjuju oko pojedinačnih pitanja ili zahtjeva, ocijenio je Eps.

Finansijska kriza i period nakon nje pomogli su iusponu desničarkog pokreta Čajanka u SAD

On smatra da bi se demonstranti protiv Vol strita mogli ujediniti oko finansijske regulacije i poreskih reformi u cilju smanjenja sve većeg jaza između siromašnih i bogatih. Na taj način bi mogli obuzdati trendove koji su već vidljivi.

Pokreće se i desnica

Prošlog mjeseca, predsjednik SAD Barak Obama je, slijedeći primjer milijardera Vorena Bafeta, pozvao američke bogataše da plaćaju veći porez. Čak i prije protesta, Goldman Saks je izgubio približno četvrtinu svoje vrijednosti na berzi uglavnom zbog straha od negativne regulatorne reakcije.

Ono što je evidentno je nedostatak povjerenja u instutucije

Međutim, istovremeno su finansijska kriza i period nakon nje pomogli usponu desničarkosg pokreta Čajanka u SAD, sa sasvim suprotnim zahtjevima – manjim intervenisanjem države u ekonomiji i društvu.

U eurozoni, protivteža odgovor ljevičara na mjere štednje u problematičnim državama na jugu Mediterana – poput Grčke – bio je uspon euroskeptika i desničarskih stranaka na štedljivijem sjeveru – u Njemačkoj, Finskoj i ostalim državama EU koje se protive paketima pomoći.

„Ono što je evidentno je nedostatak povjerenja u instutucije i njihov legitimitet jer se smatra da imaju loše rezultate,“ rekao je Džonatan Vud, analitičar globalni pitanja firme Kontrol risks.

„Ne iznenađuje što to stvara određeni stepen paralize. Politika postaje veoma reaktivna i teško je baviti se velikim pitanjima.“

Galerija

( Angelina Šofranac )