Piter Gebrijel: Grčevita atmosfera paranoje

Piter Gebrijel je karijeru započeo u čuvenom prog-rock bendu Genesis. Koliko je zapravo bio važna figura u grupi postalo nam je jasno tek kada ih je napustio. Nedugo nakon toga Genesis su postali retrogradan i banalan rock bend predvođen Filom Kolinsom, iritantnom pojavom (mada je izvrstan bubnjar) koja je u međuvremenu postala njihov frontmen.

Sa druge strane Gebrijelova solo karijera je procvjetala, a on je postao značajna figura u promovisanju etno muzike poznate kao ”world music”. Sa time je jasno da je Gebrijel zapravo bio najvažnija figura u bendu, jer je motivisao istraživanje zvuka, konceptualnost i ekscentričnu vizuelnost grupe (Gebrijel se oblačio u najneobičnije raskošne kostime), od čega su ostali članovi benda, uplašeni da time previše skreće pažnju na sebe, neprekidno zazirali u namjeri da bend preorijentišu, kao što su to kasnije uradili, u pravcu besramnog mejnstrim popa.

Već na prvom albumu ”Peter Gabriel 1” (1977) krenuo je u izgradnji prepoznatljivog muzičkog stila. Potpuno drugačiji od svega što smo mogli čuti u zvuku Genesisa, njegov debi album je pokazao jedan poseban eksperimentalan pristup rock muzici u kojem je forma doživjela svoj preporod.

Razuđenost zvuka, koji odaje utisak kompleksnosti Gebrijelovih intencija, ponekad djeluje kao prosta nefokusiranost

Mnogo rokerskiji od svojih kasnijih izdanja, Gebrijelov solo prvijenac je pokazao njegovo kreativno oslobađanje u punom zamahu. Posebno treba izdvojiti jedini hit singl sa albuma ”Solsbury Hill”, autobiografsku pjesma koja razjašnjava njegov razlaz sa Genesis.

Ova pjesma repetativne forme u kojoj se zarazna melodija vrtoglavo ponavlja, a kompozicija od skromnih aranžmana postepeno se razvija u potpunu egzaltaciju, predstavlja jedan od najvećih bisera britanske muzike 70-ih, veličanstveni ep o čovjeku koji je ostao sam u borbi za kreativniju budućnost popularne muzike.

Slično kao i sa Genesis, Gebrijel je i dalje veliku pažnju poklanjao koncertnim nastupima, pa su ih skladu sa prog-rock estetikom, pratili specijalni efekti, neobična šminka i ogledala i sočiva koji su Gebrijela pokazivala u nadrealnom, distorziranom obliku.

Potreba za teatralnošću u komunikaciji sa publikom, iako može danas djelovati pretenciozno i naivno, početak su modernog shvatanja estetizovanog spektakla na sceni. Sa druge strane, sve ovo ima smisla jer muzika sama po sebi posjeduje dramsku strukturu, prije dinamiku teatra nego pop muzike.

Sa zvučnim vatrometom (produkcija Bob Erzin), bizarnim aranžmanima, patetikom koja se prožima sa ironijom, jedini problem sa ”Peter Gabriel 1” je taj, kako je jedan kritičar dobro primjetio, što se Gebrijel možda previše trudio.

Za razliku od histeričnog zvuka prethodnih albuma, ”Peter Gabriel 3” nudi jedan prividno smireniji senzibilitet

Naredni album ”Peter Gabriel 2” (1978) koji je producirao legendarni gitarista Robert Frip (ex-King Crimson), imao je namjere da još dalje pomjeri granice rock muzike. Iako je zvuk pjesama postao koherentniji i moderniji, praveći blagi otklon od tipičnog zvuka 70-ih, album ostavlja impresiju necjelovitosti.

Razuđenost zvuka, koji odaje utisak kompleksnosti Gebrijelovih intencija, ponekad djeluje kao prosta nefokusiranost autora da do kraja u razigravanju forme ostane u punoj kontroli.

Novo je da Gebrijel na ovom albumu uveliko komunicira na aranžmanskom nivou sa naslijeđem ambijentalnijeg krila kraut-rocka, kao i sa Brajanom Inom i Dejvidom Bovijem, sa kojim će i u kasnijem dijelu karijere imati dosta sličnosti.

Ako su prva dva albuma bila potraga za identitetom i Gebrijelova tranzicija od prog-rocka Genesisa u nešto novo, onda je ”Peter Gabriel 3” (1980) esencija njegove muzike. Na ovom albumu je Gebrijel izgradio svoj dinstinktivan zvuk u kojem su i melodije i aranžmanska riješenja podjednako značajni.

Sintetizovani zvuk 80-ih u izvanrednoj produkciji ovdje dobija puni zvuk i konkretost koje će biti njegovo glavno oružje. Iako pjesme dobijaju formu klasičnih pop pjesama, one ovdje uopšte nisu toliko okrenute široj publici: dosta napetije od svega što je radio do tada, album nudi klaustrofobični, ponekad mehanizovani zvuk, koji je ispunjen grčevitom atmosferom paranoje.

Tome je doprinio njegov novi producent Stiv Lilivajt koji je Gabrijelu donio nove ideje iz svijeta post-punka referišući tako na bendove kao što su Siouxie And The Banshees, XTC i Talking Heads.

Nakon četiri godine pauze tokom kojih je objavio svoje pjesme na njemačkom jeziku ”Deutsches Album ” (1983) i koncertni ”Plays Live” (1983), Gebrijel se vratio u velikom stilu

Za razliku od histeričnog zvuka prethodnih albuma, ”Peter Gabriel 3” nudi jedan prividno smireniji senzibilitet, koji je konstituisan kao inhibirana eksplozivnost, pa je samim tim mnogo snažniji od razmetljivosti prethodnih ploča. Ono što posebno karakteriše ovaj album jeste eksperimentisanje sa ritmovima.

Gebrijel je postao posebno zainteresovan za ”world” muziku (muzika trećeg svijeta koja je dobila ime po njegovoj etiketi koja ju je promovisala zapadnoj publici). U tom smislu, spajajući britanski pop sa ritmovima iz cijelog svijeta, koje je interpretirao kroz vizuru modernog roka, on je došao do jedinstvenog zvuka koji će u velikoj mjeri definisati muziku 80-ih.

Prepun studijskih trikova i efekata kada je u pitanju ritam, koji je odsviran na bubnjevima bez činela, album je dalekosežno inventivan. Na njemu se nalaze izvanredne i čvrste pop pjesme koje variraju od rokerskijih udara (”I Don’t Remember”), preko politički angažovanih pjesama (”Biko” je posvećena istoimenom afričkom aktivisti) do dijabolično saspenih proto-industrijal numera (”Intruder” i ”Games Without Frontiers”).

Tamo gdje je ovaj album stao, nastavio je ”Peter Gabriel 4” (1982). Iako je bio još eksperimentalniji i mračniji od svog prethodnika, album je doživio veliki komercijalni uspjeh u Sjedinjenim Državama, zbog čega je, zbog susreta sa novom publikom preimenovan (”Security”).

Do toga je došlo zahvaljujući udarnom singlu hektične ”Shock The Monkey”, jer je interesantan spot ove pjesme bio devet nedjelja na prvom mjestu ”MTV”-jeve liste. Bez melodijskog potencijala trećeg albuma, ”Peter Gabriel 4” je posjedovao izvanredno uznemirujuću atmosferu.

“Us” (1992) je polu uspješni nastavak ”So” na kojem je istim receptom pokušao da dođe do novih hitova

Album ima značaj za istoriju muzike zato što se na njemu prvi put ekstenzivno koristila digitalna tehnologija: snimljen je kompletno na digitalnoj traci i korišten je često veoma skupi ”Fairlight CMI” sempling kompjuter.

Nakon četiri godine pauze tokom kojih je objavio svoje pjesme na njemačkom jeziku ”Deutsches Album ” (1983) i koncertni ”Plays Live” (1983), Gebrijel se vratio u velikom stilu sa komercijalno uspješnim ”So” (1986).

Ovaj album je Gebrijala prikazao u mnogo svijetlijem, upbeat izdanju, koje ga je odmah lansiralo u sam vrh mejnstrima. Kombinujući afričke i latino ritmove sa teksturom synt-popa, jake melodije sa hitičnom produkcijom Denijel Lanoijsa, Gebrijel je snimio album koji za razliku od drugih visokotiražnih izdanja, koja su se oslanjala samo na singlove, tokom cijelog svog trajnja nudi konstantu kreativnosti.

Melodičnost singlova kao što su ”Big Time” (US TOP 10), duet sa Kejt Buš koji govori o nezaposlenosti ”Don’t Give Up” (UK TOP 20) i ”Sledgehammer” i ”Red Rain” koji su bili na prvom mjestu u Sjedinjenim Državama, pokazali su da je Gebrijel toliko ovladao pop formom da pjesme koje prelaze četiri ili pet minuta mogu postati veliki hitovi.

U tom smilsu ”So” je pokazao, slično kao i Bouvijev ”Let’s Dance” (1983) da je moguće bilo ostati dostojanstven u okvirima mejnstrima 80-ih.

Do sljedećeg pop albuma je prošlo šest godina, tokom kojih je promovisao ”world” muziku i bavio se humanitarnim radom i ljudskim pravima sarađujući često sa Amnesty Internetional.

Ne samo najznačajniji saundtrak koji je komponovao, nego i najbolji album koji je ikad snimio u karijeri je ”Passion“ (1989)

“Us” (1992) je polu uspješni nastavak ”So” na kojem je istim receptom pokušao da dođe do novih hitova od kojih su dva (”Steam” i ”Digging In The Dirt”) došla do vrhova top lista. Međutim ono što zapravo postaje esencija Gebrijelove muzike od sredine 80-ih godina više nisu pop albumi, nego njegova filmska muzika.

Naime 1984. je snimio, a godinu dana kasnije i objavio saundtrak za ”Birdy” Alena Parkera. Ovaj izuzetno atmosferičan album koji je svojevrsna kohezija prethodnih radova sa ambijentalnom muzikom pokazao je jednu melanholičniju stranu Gebrijelovog svjetonazora, dok je po pitanju saundskejpa u velikoj mjeri postao novi Brajan Ino.

Epicentar muzičke kreativnosti autora predstavlja horska i sintisajzerska verzija neobarokne kompozicije ”With This Love”, koja zaranja u prostore najdublje metafizike. Ovaj genijalni muzički komad predstavlja jedan od onih momenata kada popularna forma u potpunosti postaje ozbiljna muzika.

Na taj način dirljiva ”With This Love” predstavlja najtrascendentalnije muzičko ostvarenje još od Johana Sebastijana Baha, a Gebrijel time jedan od najsenzibilnijih i najznačajnih autora muzike XX vijeka.

Antički i moderan zvuk

Ne samo najznačajniji saundtrak koji je komponovao, nego i najbolji album koji je ikad snimio u karijeri je ”Passion“ (1989), muzika za ”Last Temptation of Christ” Martina Skorsezija (scenario Pol Šreder po knjizi Nikosa Kazancakisa).

Ovaj monumentalni album opčinjava svojom meditativnom mirnoćom

U odnosnu na ovaj fascinantni album, “So“ djeluje kao frivolni rok. Vjerujući u arijansku poruku filma, Gebrijel je okružen muzičarima sa Bliskog Istoka, Maroka, Indije i Pakistana interpretirao tradicionalnu muziku u potrazi za mističnom kontemplacijom a ne popularnom zapadnom (s)eksploatacijom bliskoistočnih ritmova.

Baveći se muzičkim arhetipovima, Gebrijel je prevazišao žanrovske okrive polisemičkim zvukom različitih etničkih grupa, povezujući u jedinstvenu cjelinu aramejski tradicional, autentične egipatske bajalice za istjerivanje zlih duhova i barok.

”Passion” je evropski instrumentalni put bogate teksture kroz muziku Bliskog Istoka i Sjevera Afrike, koji posjeduje začine melodičnog popa.

Ovaj monumentalni album opčinjava svojom meditativnom mirnoćom koju prožimaju eterični sintisajzeri, pasaži egzotičnih instrumenata, tutnjava razornih udaraljki i snažnih vokala (posebno čuvenog Senegalca Jasu N’Dora). Na taj način ”Passion” svojom kompleksnošću pokriva sve epohe: on je podjednako antički, koliko i moderan.

( Nemanja Bečanović )