Loša demografija stvara u budućnosti lošu ekonomiju
Sjever obuhvata više od pola teritorije Crne Gore, a manje od trećine stanovništva
Imajući u vidu demografska kretanja, regionalna politika u Crnoj Gori se suočava sa problemima niske gustine naseljenosti stanovništva od 44,9 stanovnika po km2, što je ispod svjetskog prosjeka (48 stanovnika po km2) i prosjeka EU (112 stanovnika po km2), saopštila je „Vijestima“ pomoćnik ministra ekonomije dr Nina Vujošević.
Nižu gustinu naseljenosti od Crne Gore ima samo nekoliko zemalja EU i to: Finska 16 stanovnika po km2, Švedska 20, Estonija 29 i Letonija 35 stanovnika po kvadratnom kilometru.
Na sjeveru isti broj kao u Podgorici
Loša demografska kretanja u Crnoj Gori bila su ove sedmice predmet rasprave i na forumu ekonomista u Miločeru.
" Sjeverni, kao jedan od tri geografska regiona Crne Gore obuhvata 52,8 odsto državne teritorije, a u njemu živi 29 odsto ukupnog stanovništva.
U Podgorici živi 29 odsto ukupnog stanovništva gdje je gustina naseljenosti 119 stanovnika po km2, i koje se povećava
Gustina naseljenosti stanovništva je najmanja u ovom regionu Crne Gore (24,4 stanovnika po km2), a opštine sa najmanjom gustinom naseljenosti, su Šavnik, Plužine i Žabljak (10 stanovnika po km2).
Gustina naseljenosti u ostala dva regiona (središnji i primorski) je 68 stanovnika po km2 - navela je Vujošević.
U Podgorici živi 29 odsto ukupnog stanovništva gdje je gustina naseljenosti 119 stanovnika po km2, i koje se povećava, uglavnom zbog migracija iz sjevernog regiona.
" Demografsko starenje stanovništva je drugi dio problematike regionalnog i sveukupnog razvoja. Crnu Goru, slično EU karakteriše niska stopa fertiliteta, smanjenje stope mortaliteta, produženo očekivano trajanje života, kao i sve češće migracije mlađeg i radnoaktivnog stanovništva iz manje razvijenih i ruralnih opština i područja prema većim urbanim centrima" dodala je Vujošević.
Prosječna starost veća za 10 godina
Prosječna starost crnogorskog stanovništva je 1953. godine bila 27 godina, a danas je 37 godina.
" Posmatrano po regionima, prosječna starost je najveća u Primorskom region (38 godina), a najmanja u Središnjem region (36,6 godina).
Prosječna starost je najveća u Primorskom region (38 godina), a najmanja u Središnjem region (36,6 godina)
Iako je Sjeverni region najnerazvijeniji u zemlji, karakteriše ga najveće učešće mladog stanovništva (0-14 godina) u ukupnom stanovništvu regiona i to 20 odsto, dok je učešće ove starosne strukture u središnjem 19,4 odsto, a u primorskom najmanje i čini 17,7 odsto ukupnog stanovništva.
Znači, iako je primorski region najrazvijeniji u Crnoj Gori (mada je još uvijek znatno ispod prosjeka razvijenosti EU 27), karakteriše ga najveća prosječna starost stanovništva i najmanje učešće stanovništva predškolskog i uzrasta osnovne škole u ukupnom stanovništvu - objasnila je Vujošević.
Jug bogatiji, ali ima manje djece
Primorski region iako je najrazvijeniji u zemlji, ima pozitivan rast stanovništva prvenstveno usljed pozitivnog migracionog salda, a manje zbog stope nataliteta, dok sjeverni region karakteriše nešto veći proces reprodukcije stanovništva, ali ima negativan migracioni saldo.
" Odgovori regionalne i ukupne razvojne politike pojedinih zemalja Evrope na demografske izazove su različiti. U Crnoj Gori, kao i u ostalim zemljama Evrope su zakonom definisana porodiljska odsustva, dužina njihovog trajanja i druga prava po osnovu rođenja djeteta, posebno su regulisana prava iz oblasti socijalne i dječje zaštite uključujući prava na dodatak za djecu i sl.
Pojedine opštine dodjeljuju novčanu nagradu majkama za svako novorođenče
Pojedine opštine dodjeljuju novčanu nagradu majkama za svako novorođenče.
U Norveškoj, koju karakteriše nenaseljenost ruralnih područja na krajnjem sjeveru, koristeći se demografskim kriterijumom, uvedene su određene poreske olakšice za ova područja, dječji dodatak za porodice sa više djece i sl.
U zemljama EU, demografski kriterijumi, posebno starosna struktura stanovništva su, takođe, važni u definisanju fiskalnih olakšica, dodjele državne pomoći itd. U zemljama u okruženju, takođe, postoje slični primjeri, naročito kada su u pitanju podsticajne mjere za rađanje trećeg djeteta" kazala je Vujošević.
Kako država da podstakne natalitet?
Generalno, kod svih direktnih podsticajnih mjera iz budžeta za povećanje stope nataliteta, važna je analiza koja pokazuje da li navedene mjere utiču na veće troškove budžeta u odnosu na izdatke budžeta koje na dugi rok može izazvati sve veće učešće populacije od preko 65 godina u ukupnom stanvništvu.
Takođe, problematika starenja stanovništva je sve veći problem za tržite rada, s obzirom na to da ukoliko se nastave ovi demografski trendovi, Crna Gora će na dugi rok sve više biti orjentisana na radnu snagu iz inostranstva.
Oko trećine podrške države ravnomjernijem regionalnom razvoju tj. ravnomjernijem rasporedu stanovništva u prostoru se u 2010. odnosila na sjeverni region
" U cilju primjene redistributivne varijante demografsko- populacione politike, pored mjera koje se odnose na socijalnu i dječju zaštitu u Crnoj Gori, postoji niz mjera koje se odnose na ublažavanje negativnih demografskih trendova i podsticanje ravnomjernijeg regionalnog razvoja ulaganjem u saobraćajnu i komunalnu infrastrukturu, zdravstvene ustanove, ustanove socijalne i dječje zaštite, obrazovno-vaspitne ustanove i ustanove visokog obrazovanja, sportske i stambene objekte, objekte kulture itd.
Takođe, postoji niz mjera koje se odnose na unapređenje poslovnog ambijenta i poreske olakšice u manje razvijenim opštinama, kreditna podrška za razvoj malih i srednjih preduzeća u manje razvijenim opštinama, podsticanje zapošljavanja itd.
Oko trećine podrške države ravnomjernijem regionalnom razvoju tj. ravnomjernijem rasporedu stanovništva u prostoru se u 2010. odnosila na sjeverni region, ali postojeće demografski indikatori ukazuju na neophodnost ublažavanja negativnih demografskih trendova na cijeloj teritoriji" zaključila je Vujošević.
Sve manje djece
Razlozi ubrzanog starenja stanovništva kako u EU, tako i Crnoj Gori nijesu samo ekonomski. EU, kao grupa uglavnom razvijenih zemalja ima sve starije stanovništvo.
" Tako na primjer, u Njemačkoj, kao najrazvijenijoj ekonomiji EU se u prosjeku rađa 1,34 djece po ženi, a stanovništvo ima prosječnu starost od 44 godine.
Slični trendovi su u ostalim zemljama EU, kao i u zemljama Zapadnog Balkana, koje su ekonomski manje razvijene od EU.
Broj rođene djece po ženi je u Crnoj Gori smanjen sa 4,6 djece 1951. godine na 1,8 djece po ženi u 2009. godini
Dinamika života i sve veći broj obaveza i odgovornosti savremene žene i porodice, ukoliko izuzmemo objektivne okolnosti, sve više utiče na odlaganje procesa reprodukcije i povećanje udjela starijih fertilnih (plodnih) žena u ukupnom broju fertilnih žena u Crnoj Gori.
Tako se sve veći broj žena opredjeljuje na rađanje 1-2 djece, što utiče na dalje smanjenje učešća stanovništva do 14 godina i ukupnom broju stanovnika" objasnila je Vujošević.
Broj rođene djece po ženi je u Crnoj Gori smanjen sa 4,6 djece 1951. godine, na 3,4 djece po ženi 1961. godine i ispod dvoje djece po ženi od 2000. godine, odnosno 1,8 djece po ženi u 2009. godini. Pri tome, Sjeverni region još uvijek ima veću stopu ukupnog fertiliteta u odnosu na ostala dva regiona u zemlji.
( Milorad Milošević )