Flamanci i Valonci se dogovorili oko jezika
Situacija u Belgiji još nije zrela za raspad i još svi vide više koristi u zajedničkoj državi. Belgija nije ni emocionalno još spremna da se odvoji.
Brisel - Nakon 500 dana pregovora, Flamanci i Valonci su prevazišli najveću prepreku na putu formiranja belgijske federalne vlade. Našli su rješenje za jezički status opština smještenih na saobraćajnoj zaobilaznici oko Brisela, koje se navode kao Brisel-Hal-Vilvorde.
Ovaj dogovor oko jezika predstavlja prekretnicu, jer je ujedno dogovoren, na neki način i status Brisela. Naime, u svim razgovorima Flamanaca i Valonaca oko eventualnog razlaza, sudbina grada Brisela imala je centralno mjesto. Sada, nakon ovih razgovora, obije strane imaju malo jasniju sliku oko Brisela.
Opštine o kojima je riječ okružuju grad Brisel kao prsten - počevši od opštine Hal do opštine Vilvorde. Spor oko jezika koji se zvanično upotrebljava u tim opštinama trajao je decenijama, ali se pojačao posljednjih pet godina.
Belgija je podijeljena na provincije Flandriju, Valoniju i Brisel. Takođe je, odvojeno od provincija, podijeljena na dodatne tri institucije, na jezičke zajednice, flamansku, frankofonsku i, malu, njemačku.
Provincije i jezičke zajednice Flandrije i Valonije ugrubo se poklapaju.
Prema Ustavu, svi poslovi u Flandriji vode se na flamanskom, a u Valoniji na francuskom, a to znači, između ostalog, sudstvo, pošta, obrazovanje, komunikacija oko komunalnih usluga i slično. Građani Flandrije mogu da glasaju samo za liste flamanskih političara, a u Valoniji samo frankofonskih - dakle, partije se ne mogu takmičiti za glasove u cijeloj zemlji, nego samo u svojim provincijama. Nema nijedne stranke koja bi djelovanjem pokrivala cijelu Belgiju.
Samo je Brisel dvojezičan
Samo u Briselu građani mogu glasati i za frankofone i za flamanske govornike koji se prezentuju na izborima, i samo u Briselu djeca mogu birati da li će pohađati školu na flamanskom ili na francuskom, a korisnici komunalnih usluga na kojem će jeziku dobijati račune. Samo u Briselu gradski saobraćaj opslužuju dvije firme koje drže gradske autobuse, od kojih je jedna flamanska, i samo u Briselu u metrou svira jedino instrumentalna muzika ili se emituju engleski izvođači.
Naime, ako bi se pustili francuski šansonjeri ili reperi, Flamanci bi tražili paritet. U Briselu je svega po dva - dvojezični natpisi na ulicama, dva sindikata, dva udruženja izdavača novina....
Izvan Brisela, političari dvije zajednice se ni ne poznaju dovoljno - kako bi se poznavali kad vode gotovo sasvim odvojene političke živote. U takvoj situaciji potpunog nepoznavanja, bilo je realno nemoguće od njih i očekivati da prije oforme zajedničku vladu.
Ovaj put, kroz pregovore i razgovore, upoznavali su se oko godinu i po dana. Nedostatak zajedničke vlade građani nijesu ni primijetili - a naravno da nisu, kada su dvije pokrajine potpuno odvojene, i pokazale su se, takoreći, samodovoljne. Sve u Belgiji funkcioniše besprekorno, jer su sve vlasti na nivou pokrajina, koje su, zapravo, vrlo samostalne federalne jedinice.
Ali, situacija u Belgiji još nije zrela za raspad i još uvijek svi vide više koristi u zajedničkoj državi. Belgija nije ni emocionalno još spremna da se podijeli.
Vratimo se na šest opština oko Brisela, od Hala do Vilvordea. Iako su bile u Flandriji, frankofoni građani u njima imali su mogućnost da glasaju za frankofonske izborne liste.
Flamanci decenijama ruše te povlastice, a prije četiri godine Ustavni sud je presudio da su te povlastice „anomalija“.
Rekli smo, status opština bio je važan zbog statusa Brisela.
Brisel je frankofonski grad unutar Flandrije, ali nije uvijek tako bilo. Tradicijom, vjekovima, grad je bio flamanski. Gradska groblja su flamanska, spomenici obilježavaju žrtve Prvog i Drugog svjetskog rata, imena su flamanska.... Ali, politička prevlast Francuza i frankofona od XVIII vijeka naovamo, a takođe i činjenica da je francuski, kao jezik vladajuće klase, bio otmen u poređenju sa narodnim flamanskim, dovela je do toga da je na kraju francuski prevladao.
Krajem šezdesetih godina, Flamanci, u strahu da će se frankofonizacija nastaviti, postigli su dogovor da grad Brisel ne smije da raste izvan određenih gabarita.
Tada su postigli i potpuno priznanje svog jezika, koji je, zapravo, holandski. Na primjer, dok je 1968. godine, Pariz gorio u revolucionarnom zanosu mladih, flamanski studenti u gradu Luvenu, istjerali su sa Univerziteta Luven frankofone profesore.
Valonci smatraju taj postupak nazadnim i šovinstičkim. Flamanci kažu da imaju pravo da se na Luvenskom univerzitetu, jednom od najstarijih i najslavnijih u Evropi, predaje onako kako se govori u Flandriji - flamanski.
Za Flamance je pitanje jezika suštinsko, a njihova politička snaga rasla je s velikom ekonomskom snagom Flandrije i osiromašivanjem Valonije. Za razliku od Flandrije Valonija je propadala sa stagnacijom tradicionalne teške industrije i rudarstva .
U pregovorima, frankofoni su nastojali da dogovore „širenje“ Brisela na sporne opštine ili, ako to ne bude moguće, koridor između Brisela i frankofonske Valonije. Flamanci su htjeli da apsorbuju grad i provinciju Brisel u Flandriju. Jasno, i jedini drugi imali su u vidu eventualnu podjelu zemlje.
Ali, dogovorili su se da „podijele“ ove opštine tako da Flamanci glasaju za flamanske partije u gradu Luvenu, a Valonci i drugi frakofoni glasaju za listu koju daje grad Brisel.
Ali - nema proširivanja Brisela, nema koridora. Više koncesija dali su Valonci, ali zemlja sada može da ide naprijed.
To je izuzetno važno jer su agencije za rejting već duže vrijeme prigovarale Belgiji da nije dovoljno kredibilna jer nema vladu i politički dogovor.
Isto tako, pred sam kraj pregovora o ovih šest opština, premijer vlade u ostavci, koja, kao tehnička, vodi Belgiju, Iv Leterm, napustio je tu funkciju.
Razlog nije politički, u pitanju je karijera - Leterm odlazi u Pariz na mjesto predsjednika grupacije OECD.
Belgija se sada može nadati da će konačno oformiti zajedničku vladu.
( Ines SABALIĆ )