Crnogorsko podmorje je opustošeno, ali još ima prostora za istraživanje

U Baru se privode kraju i posljednje pripreme za podvodno arheološko istraživanje antičke luke Bigovica na Volujici. Ovim projektom tim crnogorskih arheologa u saradnji sa Univerzitetom Sautempton (US) iz Velike Britanije zaokružiće istraživanje perioda od kasne antike do rane Vizantije na crnogorskoj obali i podmorju koje je u proteklih 18 mjeseci dalo, bez iole pretjerivanja, izvanredne rezultate.

Sve je to danas uništeno, bolje reći razrovano, ali prostora za istraživanja ima još. Na samoj obali otkrili smo rampu za pretovar tereta.

"Bigovica je definitivno antička luka od III vijeka p. n. e. Tipologija amfora pokazuje da je tu pretovar u kontinuitetu bio sve do srednjevizantijskog perioda. Dosad je tu ustanovljen brodolom iz IV vijeka, te jedan brodolom iz I vijeka p. n. e. Sve je to danas uništeno, bolje reći razrovano, ali prostora za istraživanja ima još. Na samoj obali otkrili smo rampu za pretovar tereta, odredilli granice molova - dokle se protezao pretovar, napravili sonde i uzeli materijal za analizu, uradili tipologiju amfora i produkcijski krug. Bigovica je mnogo kompleksan lokalitet, traži mnogo godina istraživanja, studija i analiza. Ove godine ćemo se usredsrediti na nju iz više uglova, planiramo otići malo dublje od 20 metara, odrediti gabarite lokaliteta i pokušati da lociramo neke nove", rekao je “Vijestima” mr Mladen Zagarčanin, kustos Muzeja grada Bara i rukovodilac ovih istraživanja.

Nije sve kao na Nacionalnoj geografiji

Projekat Bigovica traje od 3. do 29. septembra, imaće mnogo ronjenja “i mnogo više podataka”.

"To je prilično iscrpljujući posao, nije kao što izgleda na Nacionalnoj geografiji. To su sati i sati rada, malo odmora i opuštanja. Prošle godine za 12 dana jedan cijeli smo proveli ispod vode, kada se zbroje sati zarona. Svi u ekipi imali su po 24 sata ronjenja. A tu je i rad na knjizi o rezultatima istraživanja. Sve u svemu - lijepo i korisno, ali naporno. Ko misli da je to samo avantura, slobodno je pozvan. Samo neka krene od 06.00 sa nama i neka nas prati", poručuje sagovornik “Vijesti”.

Osim stručnjaka iz Sautemptona, svjetski poznatog po katedri za podvodnu arheologiju, u timu će biti i doktorant iz Egipta Zijad Mosli, te dva člana iz SAD. Veliki dio troškova i ove godine pokrio je “Hedley Trust”, velika mecenarska fondacija Lorda Seinsburija koja finansira brojne arheološke projekte. Kao i lani, Ministarstvo kulture takođe finansira projekat, a u timu se nadaju i pomoći od Opštine Bar.

U sklopu dugotrajnih istraživanja primorja i podmorja od Boke do Bara, on je vrijeme od maja 2010. do danas proveo na terenu u stalnim iskopavanjima i zaronima. Prvo su počela Mirišta u Petrovcu, a zatim Prevlaka Svetog arhangela Mihajila - Ostrvo cvijeća.

"Na kraju očekuje nas kongres podvodne arheologije Evrope u Zadru na kome ćemo predstaviti novu arheologiju u Crnoj Gori. Raduje me da će studenti iz Crne Gore opet imati mogućnost da otkriju kako se izvode radovi pod vodom, što je i najbitnije, jer počinjemo da stvaramo samostalnu ekipu koja će to obavljati u budućnosti", smatra Zagarčanin.

U sklopu dugotrajnih istraživanja primorja i podmorja od Boke do Bara, on je vrijeme od maja 2010. do danas proveo na terenu u stalnim iskopavanjima i zaronima. Prvo su počela Mirišta u Petrovcu, a zatim Prevlaka Svetog arhangela Mihajila - Ostrvo cvijeća.

Prošlog avgusta bio je u timu koji je započeo prva podvodno-arheološka istraživanja u arheološkoj istoriji Crne Gore vođena od strane neke domaće institucije, uz pomoć US ekipe za podvodna istraživanja na čelu sa dr Lusi Blu. U oktobru 2010. nastavljena su studijska istraživanja u Starom Baru u cilju pripreme knjige br. 6 koja će ove godine biti objavljena i prezentovana.

Posljednjih mjesec dana, Zagarčanin je vodio iskopavanja u Petrovcu gdje je pod rukovodstvom Centra za arheološka istraživanja čiji je direktor Lenka Bulatović, otkopana velika rimska vila sa kadama i mozaicima, a pronađeno je još slojeva iz VI vijeka.

Maljevik, novo poglavlje arheologije

Na Mirištu radim već pet godina, prilično je naporno, ali, isplatilo se. JP Kuturni centar - Zavičajni muzej Bar prepoznao je značaj svih ovih projekata koji su od nemjerljive važnosti za izučavanje naše prošlosti - ukazuje barski arheolog.

On je posebno izdvojio istraživanje manastira Svetoga Mihaila i podvodni projekat Maljevik 2010. “gdje je otvoreno novo poglavlje - početak podvodne arheologije Crne Gore”.

Nevjerovatno je da smo mi jedina država u regionu, a mogu da kažem i mnogo šire, koja nije imala jedan svoj projekat podvodnog istraživanja. Za sve ove godine, niko nije ni pokušao da napravi niti jedan podvodno-arheološki projekat našeg jadnog i opustošenog podmorja.

Nevjerovatno je da smo mi jedina država u regionu, a mogu da kažem i mnogo šire, koja nije imala jedan svoj projekat podvodnog istraživanja.

Maljevik se pokazao kao izuzetna polazna osnova za ovaj poduhvat. Arhitektonski elementi nekog antičkog hrama, koji leže na samo par metara dubine su istraženi. Odgonetnuta je „misterija“, i sada, nakon godinu dana možemo da kažemo da smo imali izvanredno iskustvo prožeto druženjem i radom.

Ekipa naših i arheologa US iz Velike Britanije, SAD, Njemačke i Kolumbije uspjela je da na metodološki najispravniji način sprovede petnaestodnevno istraživanje Maljevika a zatim i Bigovice koja je najdevastiraniji podvodni lokalitet na Jadranu - rekao je Zagarčanin.

U Maljeviku su se, kaže, nekada pretovarali polufabrikovani elementi građevine koji su finalno obrađivaln na mjestu odakle su naručivani.

Crvenkasti krečnjak sa bijelim nervaturama izvađen u neposrednooj okolini i na licu mjesta obrađivan, izuzetne je ljepote kada se ispolira, dodaje Zagarčanin, ističući da je minerološkim analizama utvrđeno lokalno porijeklo ovog krečnjaka.

Antičko Ostrvo cvijeća

Geološka ispitivanja pokazala su da se ne radi o potonulom hramu, već da je ovdje u okviru latifundijskog naselja postojalo organizovano vađenje i spremanje polufabrikata za ukrašavanje hramova. Mjesto na kome se danas nalaze kameni stubovi, arhitravne grede i baze bilo je iznad vode. Tokom tektonskih poremećaja, odnosno jakih seizmičkih djelovanja, pripremljeni djelovi hrama su se našli pod vodom, jer je zona kopna sezala upravo do granice gdje sada leže. Nema potonulih gradova, nema potonulih hramova što naravno ne umanjuje značaj nalazišta. To potvrđujuju i ostaci dva antička brodoloma u blizini, jedan iz II i jedan iz IV vijeka. A postojanje još jednog toponima Mirište, u samoj blizini, navodi na postojanje vile rustike i još većeg lokaliteta povezanog sa podvodnim lokalitetom, rekao je Zagarčanin.

Mjesto na kome se danas nalaze kameni stubovi, arhitravne grede i baze bilo je iznad vode.

On je kazao i da su na prevlaci nađene enormne količine rimske keramike, mermerna statua rimskog cara, metal i nakit, te da to govori da je Prevlaka (Ostrvo Cvijeća) bila ogroman antički lokalitet. Terme su do kraja istražene, a konstatovano je postojanje još mozaika.

"Riječ je prije svega o mnogo većem nalazištu koje možda dokazuje da je na ovom mjestu antički Akruvijum, što su neki naučnici odavno pretpostavljali. Sada imamo mogučnost da proučimo materijal koji nije pripadao jednoj rimskoj kući, nego je dio mnogo veće cjeline, o davno izgubljenom naselju koje je svoje ime sačuvalo na Pojtengerovoj karti. Istraživanja manastira Miholjska Prevlaka, Mirišta, Maljevika, Bigovice i Starog Bara zato su od nemjerljivog značaja za arheologiju i istoriju ne samo Crne Gore, nego i cijele jadranske obale", rekao je Zagarčanin.

Nevjerovatno je da smo mi jedina država u regionu, a mogu da kažem i mnogo šire, koja nije imala jedan svoj projekat podvodnog istraživanja. Za sve ove godine, niko nije ni pokušao da napravi niti jedan podvodno-arheološki projekat našeg jadnog i opustošenog podmorja, smatra Zagarčanin

Hronologija Prevlake

"Tokom iskopavanja manastira Prevlaka postignuti su nevjerovatni rezultati. Otkopano je 170 grobova iz perioda III-V vijek, a najimpresivnije je otkriće velikog broja fresaka koje se datuju u prvu polovinu XIII vijeka i vezuju za osnivanje Zetske episkopije. Definitivno je utvrđeno da je obnova manastira uslijedila oko 1220, što potvrđuju grobovi sa novcem kralja Stefana Prvovjenčanoga postavljeni ili pored pokojnika ili u njegovim ustima, što govori da stari antički običaji nisu izblijedjeli niti u srednjem vijeku. Freske pripadaju monumentalnom vizantijskom slikarstvu, a brojni ćirilični natpisi na njima datovani su u isto vrijeme. Pronađeni su i novi djelovi crkvene arhitekture. Posebno je značajno kompletno otkopavanje cijele crkve i utvrđivanje njenog konačnog plana. Tako je razjašnjena hronologija manastira od VII do XV vijeka, procesi nastajanja i nestajanja, a ogromne podatke o cijelom ostrvu dali su nam rimski slojevi iz I vijeka", ističe barski arheolog.

Galerija

( Radomir Petrić )