SMATSA dobija Vrsutu za novi radar
Postojeći SMATSA-in radar koji koristi Terminalna kontrola letjenja Podgorica na Srpskoj Gori blizu Podgorice, ne može ni izbliza da pruži adekvatnu radarsku sliku vazdušnog prostora Crne Gore
Vlada Crne Gore prihvatila je inicijativu ministarstava odbrane, odnosno finansija da država ustupi u dugoročni zakup svoje zemljište na vrhu brda Vrsuta Kontroli letjenja Srbije i Crne Gore (SMATSA) iz Beograda, a koja će ovdje postaviti svoj novi radar za kontrolu vazdušne plovidbe nad Crnom Gorom. Lokaciju Vrsuta koja je u državnom vlasništvu čini pet katastarslih parcela u KO Zupci, KO Limljani, KO Sozina i KO Zankovići u opštini Bar, ukupne površine 19.798 kvadrata.
„S obzirom da je položaj lokacije „Vrsuta“ pogodan za postavljanje radarskih sistema, SMATSA d.o.o. Beograd obratila se Ministarstvu odbrane zahtjevom za korišćenje predmetne lokacije, radi postavljanja radarskog sistema kojim bi se, uz radarski sistem koji se nalazi na lokaciji Srpska Gora u Podgorici, pokrio čitav vazdušni prostor Crne Gore i dio Jadranskog mora, čime bi se izbjegla zavisnost od razmjene radarske slike sa provajderima susjednih država,” stoji u obrazloženju odluke koja je razmatrana na sjednici Vlade krajem marta.
Postojeći SMATSA-in radar koji koristi Terminalna kontrola letjenja Podgorica na Srpskoj Gori blizu Podgorice, ne može ni izbliza da pruži adekvatnu radarsku sliku vazdušnog prostora Crne Gore jer je taj radar okružen brojnim brdima koji stvaraju tzv. radarsku sijenku i na taj način čine da su mnoge zone Crne Gore bez adekvatne pokrivenosti radarskim signalom. Situaciju ne može do kraja popraviti ni razmjena radarske slike sa Albanijom jer je njihov civilno-vojni radar na lokaciji Porto Romano u blizini Drača skoro na nivou mora i daje samo ograničenu sluiku vazdušnog prostora nad primorskim regionom Crne Gore.
“Instalacijom sekundarnog radara na lokaciji „Vrsuta“ bi se ostvarilo radarsko prekrivanje dominantno korišćenjem radara u nadležnosti SMATSA d.o.o, čime bi se značajno unaprijedila sigurnost vazdušne plovidbe, kao i integritet, raspoloživost i neprekidnost prijema radarskih podataka. Instalacijom sekundarnog radara na lokaciji „Vrsuta“ omogućava se kontrolorima letenja da ranije uoče polijetanja vazduhoplova sa aerodroma susjednih zemalja‐Republike Albanije (Tirana) i Republike Hrvatske (Dubrovnik), što takođe doprinosi povećanju sigurnosti vazdušne plovidbe u prostoru koji je u nadležnosti „SMATSA“ d.o.o., piše u dokumentu koji je usvojila Vlada.
SMATSA je inače, krajem prošle godine od Evropske investicione i Evropske banke za obnovu i razvoj uzela kredit od 74,15 muiliona eura za dalje unapređenje i modernizaciju sistema za kontrolu vazdušne plovidbe nad Srbijom i Crnom Gorom.
Dio aktivnosti koje će se finansirati iz tog kredita je izgradnja i postavljenje novog sekundarnog radara (SSR) na Vrsuti. SSR radari rade na bazi dvosmjerne komunikacije sa transponderom u vazduhoplovu koji se nalazi u dometu radara, a od kojeg dobijaju podatke o visini, kursu i brzini leta, kao i samu identifikaciju letjelice.
Ministarstva odbrane i finansija krajem marta pozitivno su se odredila prema inicijativi SMATSA da se toj kompaniji u vlansištvu država Srbije i Crne Gore, izda lokacija Vrsuta na 30 godina, nakon čega je i Vlada odlučila da pokrene propisanu zakonsku proceduru javnog oglašavanja i dodjele te lokacije u zakup. Za sada nije utvrđena minimalna početna vrijednost zakupnine, kaoo ni tačna površina zemljišpta na vrhu vrda Vrsuta (1.183 metra nadmorske visine) koji će se dati u zakup. Inače, postavljanje vojnog osmatračkog radara srednjeg dometa (oko 300 kilometara) na Vrsuti, bilo je jedan od prioriteta u planovima Ministarstva odbrane. To je bila samo jedna od aktivnosti koje je VCG započela kako bi svoje Vazduhoplovstvo do 2025. u potpunosti osposobila da preuzme adekvatnu ulogu u u okviru NATO integrisanog sistema vazdušne i raketne odbrane (NATINAMDS).
Vojska je namjeravala da na Vrsuti instalira novi savremeni osmatrački radar vrijedan preko 20 miliona eura i čak je započela preliminarne pripremne radove i studije za relazaciju tog projekta. Taj radar trebalo je da bude dio mreže od 4 nove radarske stanice koje bi se realizovavale kroz BRAAD inicijativu za zajednički balkanski sistem kontrole i nadzora nad vazdušnim prostorom, a koje pored Vrsute, podrazumijeva i instalaciju modernih osmatračkih radara na Jahorini u BiH, lokaciji Turet u Makedoniji i Fuše u Albaniji.
Kao glavni izvor finasiranja projekta izgradnje stacionarnog osmatračkog radara srednjeg dometa na Vrsuti računalo se na prodaju dijela viška opreme i naoružanja Vazduhoplovstva VCG - četiri školsko-borbena aviona G4 “supergaleb”, tri laka školska aviona za osnovnu obuku pilota UTVA 75, simulatora leta za avion G4, te 287.910 komada pripadajućih rezervnih djelova, opreme i alata, uključujući i 18 avionskih mlaznih motora Rols Royce Viper 632, ukupne procjenjene vrijednosti 15,35 miliona eura.
Međutim, kako nije prodato skoro ništa od te opreme i vazduhoplova, novac nije obezbijeđen pa se procijenilo da se problem nedostataka u radarskoj kontroli vazdušnog prostora nad Crnom Gorom može relativno dobro riješiti i na način da se Vrsuta prepusti civilnoj Kontroli leta SMATSA sa kojom Ministarstvo odbrane ima potpisan sporazum o poslovno-tehničkoj saradnji i sa kojom Vazduhoplovstvo VCG već uspješno razmjenjuje podataka o situaciji u vazdušnom prostoru.
Za SMATSA koja je jedna od najuspješnijih i finansijski najmoćnijih kompanija u Srbiji i Crnoj Gori realizacija projekta na Vrsuti koji će ih koštati manje od 10 miliona eura, neće biti preveliki izazov, a očekuje se da bi taj SSR radar mogao proraditi i znatno prije 2021. godine kada je bio rok do koga se očekivalo da tamo profunkcioniše vojni radar.
( Siniša Luković )